2-4-2 روش دوم: عرضه سهام واحد مشمول واگذاری به گروه‌های خاص…. 16

 

2-4-3 روش سوم: فروش دارائی‌های واحد دولتی.. 16

 

2-4-4 روش چهارم: تفکیک واحد مشمول واگذاری به واحدهای کوچکتر. 16

 

2-4-5 روش پنجم: جلب مشارکت بخش خصوصی در سرمایه گذاری جدید مورد نیاز واحدهای دولتی.. 17

 

2-4-6 روش ششم: فروش واحد دولتی به مدیران یا کارکنان واحد. 17

 

2-5 معیارهای موفقیت یک برنامه خصوصی سازی.. 18

 

2-6 تجربه خصوصی سازی در جهان. 19

 

2-7 خصوصی سازی در ایران. 22

 

2-8 تاثیر خصوصی سازی بر بازدهی.. 25

 

2-9 مشکلات خصوصی سازی.. 25

 

2-10 بخش دوم معیارهای عملکرد و کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت… 27

 

2-10-1 شاخص‌های سنجش عملکرد. 27

 

2-11 پیشینه تحقیق.. 42

 

2-11-1 تحقیقات خارجی.. 42

 

2-11-2 تحقیقات در ایران. 45

 

2-12 خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………. 50

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

3-1 مقدمه: 52

 

3-2روش تحقیق.. 52

 

3-3 اهداف تحقیق.. 53

 

3-4 فرضیات تحقیق.. 54

 

3-5 دوره زمانی تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 54

 

3-6 متغیرها………………………………………………………………………………………………………………… 54

 

3-7 نحوه محاسبه متغیرها………………………………………………………………………………………………. 55

 

3-8 مدل تحلیلی تحقیق………………………………………………………………………………………………… 56

 

3-9 جامعه و نمونه آماری.. 56

 

3-10 روش جمع آوری داده‌ها 57

 

3-11 روش آزمون فرضیه های تحقیق.. 57

 

3-12 پایایی پرسشنامه 58

 

3-13 روایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………. 59

 

3-14 روش تجزیه و تحلیل داده 59

 

 

3-15 خلاصه فصل.. 59

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 61

 

4-2 نتایج آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………. 61

 

4-2-1 آمار توصیفی بخش عملکرد مالی…………………………………………………………………………… 61

 

4-3 آمار استنباطی ………………………………………………………………………………………………………. 65

 

‌های جفت: 65

 

4-3-2 بررسی فرضیه اول……………………………………………………………………………………………… 65

 

4-3-3 بررسی فرضیه دوم …………………………………………………………………………………………….. 66

 

4-3-4 بررسی فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………. 66

 

4-3-5 بررسی فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………. 67

 

4-3-6 بررسی فرضیه های ابزار حسابداری مدیریت ……………………………………………………………. 68

 

4-3-7 بررسی فرضیات ششم تا هشتم …………………………………………………………………………….. 69

 

4-4 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….. 70

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1 مقدمه. 72

 

5-4 ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیات… 72

 

5-4-1 نتیجه آزمون فرضیه. 72

 

5-4-1-1 نتیجه آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………………………. 72

 

5-4-1-2 نتیجه آزمون فرضیه دوم. 73

 

5-4-1-3 نتیجه آزمون فرضیه سوم. 73

 

5-4-1-4 نتیجه آزمون فرضیه چهارم. 73

 

5-4-1-5 نتیجه آزمون فرضیه پنجم. 74

 

5-4-1-6 نتیجه آزمون فرضیه ششم. 74

 

5-4-1-7 نتیجه آزمون فرضیه هفتم. 75

 

5-4-1-8 نتیجه آزمون فرضیه هشتم. 75

 

5-5 ارزیابی کلی از نتایج آزمون فرضیه‌ها 75

 

5-6 پیشنهاد‌ها 75

 

5-6-1 پیشنهادهایی مبتنی بر یافته‌های تحقیق.. 76

 

5-7 محدودیت‌های تحقیق.. 77

 

5-8 خلاصه فصل.. 77

 

منابع فارسی: 78

 

منابع لاتین: 81

 

 پیوست‌ها 83

 

 

 

 

 

جدول 2-1: مقایسه سه روش واگذاری به بخش خصوصی.. 17

 

جدول 2-2: آمار واگذاری شرکت‌های دولتی.. 24

 

جدول 4-1: آمار توصیفی.. 62

 

جدول 4-2: اطلاعات پرسشنامه‌های توزیع شده 63

 

جدول 4-3: توزیع فراوانی و درصد فراوانی حجم نمونه. 63

 

جدول4-4: توزیع فراوانی و درصد فراوانی حجم نمونه بر حسب تجربه کاری.. 64

 

جدول 4-5: توزیع فراوانی و درصد پاسخهای نمونه آماری بر حسب سن پاسخگویان 64

 

جدول 4-6: توزیع فراوانی و درصد پاسخ های نمونه آماری بر حسب تحصیلات………………………… 65

 

جدول 4-7: خلاصه آزمون t جفت برای بازدهی دارایی‌ها 66

 

جدول 4-8: خلاصه آزمون t جفت برای بازده حقوق صاحبان سهام. 66

 

جدول 4-9: خلاصه آزمون t جفت برای درصد رشد فروش… 67

 

جدول 4-10: خلاصه آزمون t جفت برای جریان نقد عملیاتی.. 67

 

جدول4-11: ابزارهای حسابداری مدیریت……………………………………………………………………………………. 68

 

جدول 4-12: خلاصه آزمون t برای ابزارهای حسابداری مدیریت… 69

 

جدول 4-13: درصد پاسخ به سوال فرآیند مهندسی مجدد   69

 

جدول 4-14: درصد پاسخ به سوال بودجه بندی.. 69

 

جدول 4-15: درصد پاسخ به سوال تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر. 70

 

جدول 4-16: درصد پاسخ به سوال تجزیه و تحلیل سودآوری محصولات… 70

 

 

 

نمودار 4-1: جریان نقد عملیاتی قبل و پس از خصوصی سازی 62

 

نمودار 4-2: درصد رشد فروش شرکت قبل و پس از خصوصی سازی.. 62

 

نمودار 4-3: متوسط بازده دارای‌ها قبل و پس از خصوصی سازی 63

 

نمودار 4-4: متوسط بازده حقوق صاحبان سهام قبل و پس از خصوصی سازی  63

 

 

 

چکیده:

 

یکی از راه‌های رسیدن به توسعه اقتصادی سیاست خصوصی سازی می‌باشد. خصوصی سازی روندی است که در طی آن، دولت امکان انتقال وظایف و تسهیلات و وظایف خود را از بخش عمومی به بخش خصوصی بررسی کرده و در صورت تشخیص و اقتضا نسبت به چنین انتقالی اقدام می‌کند. با توجه به اهمیت خصوصی سازی و افزایش کارایی شرکت‌ها که از اهداف مورد نظر سیاست خصوصی سازی است، هدف از این تحقیق بررسی آثار خصوصی سازی و چگونگی عملکرد شرکت ملی صنایع مس ایران پس از خصوصی سازی و همچنین کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت پس از خصوصی سازی آن می‌باشد. جامعه آماری مدیران ارشد و میانی شرکت ملی صنایع مس ایران (سهامی عام) می‌باشد. این پژوهش در 2 بخش: بررسی عملکرد مالی و کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت قبل و پس از خصوصی سازی انجام گردید. فرضیه‌های تحقیق با استفاده از آزمون t جفت مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق بیانگر ارتباط معنادار بین جریان نقد عملیاتی و درصد رشد فروش شرکت می‌باشد. همچنین بین به کارگیری ابزارهای حسابداری مدیریت و خصوصی سازی ارتباط معناداری مشاهده گردید. ابزارهای بودجه بندی، تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر، تجزیه و تحلیل سوداوری محصولات و مهندسی مجدد پس از خصوصی سازی افزایش به کارگیری چشمگیری در شرکت ملی صنایع مس ایران داشته‌اند.

 

واژه‌های کلیدی: خصوصی سازی، ابزارهای حسابداری مدیریت، عملکرد مالی، شرکت ملی صنایع مس ایران.

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 مقدمه

 

در این فصل ابتدا به کلیات تحقیق از جمله بیان مسئله و اهداف و اهمیت تحقیق و در ادامه به چارچوب نظری تحقیق و مدل تحلیلی تحقیق پرداخته می‌شود.

 

در واقع به طور خلاصه با توجه به اهمیت خصوصی سازی و افزایش کارایی شرکت‌ها که از اهداف مورد نظر سیاست خصوصی سازی است، در این تحقیق به دنبال بررسی آثار خصوصی سازی و چگونگی عملکرد شرکت ملی صنایع مس ایران پس از خصوصی سازی و همچنین کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت پس از خصوصی سازی آن هستیم.

 

در راستای بررسی ارزیابی عملکرد شرکت ملی مس ایران به عنوان یکی از صنایع معدنی در این تحقیق از شاخص‌های بازده دارایی‌ها، بازده حقوق صاحبان سهام و غیره استفاده شده است. همچنین جهت بررسی ابزارهای حسابداری مدیریت از تجزیه و تحلیل انحرافات، تجزیه و تحلیل سر به سر، هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت و سایر ابزارهای حسابداری مدیریت استفاده شده است.

 

 بیان مسئله

 

در اقتصاد روبه رشد حال حاضر مدیران سرمایه گذار همواره به دنبال گزینه‌های مناسب سرمایه گذاری هستند تا بتوانند هم سود مورد نظر را کسب کنند و هم در بلندمدت ثروت خود را افزایش دهند. بازارهای مالی یکی از محافلی هستند که می‌توانند انگیزه سرمایه‌گذاری را برای سرمایه گذاران متجلی سازند. نحوه عمل در بازارهای مالی بدین گونه است که سرمایه گذار از طریق خرید و فروش دارایی‌های مالی (سهام و اوراق قرضه) اقدام به سرمایه گذاری می‌کند. در حال حاضر بورس اوراق بهادار کشورمان این مهم را به عهده گرفته است. بدین معنی که سرمایه گذاران به واسطه بورس اوراق بهادار می‌توانند نسبت به سرمایه گذاری در اوراق بهادار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار اقدامات لازم را صورت دهند. (سجادی، 1388: 40)

 

از سوی دیگر خصوصی سازی یا به اصطلاح واگذاری فعالیت‌های اقتصادی بخش عمومی به بخش خصوصی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که در قالب آن در سطوح و زمینه‌های گوناگون، کنترل مالکیت یا مدیریت از دست بخش دولتی خارج و به دست بخش خصوصی سپرده می‌شود. (محمدزاده سالطه، 1384: 98)

 

با توجه به افزایش روند واگذاری شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی و تعاونی در سال‌های اخیر مطابق با سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی و فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با تسریع در این سیاست، نیاز به تعیین اثرات این سیاست بر عملکرد و ساختار شرکت‌ها به عنوان پیگیری اهداف ذکر شده در این سیاست که همان افزایش کارایی فعالیت‌های شرکت‌ها می‌باشد، وجود دارد.

 

لذا برای تعیین اثرات این سیاست خصوصی سازی در کل می‌توانیم روند سودآوری و بازدهی و کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت شرکت مس را بررسی کرده تا بتوان شرکت مورد تحقیق را پس از خصوصی سازی مورد ارزیابی قرار داد.

 

همچنین با توجه به تحقیق‌های انجام شده در گذشته چه در ایران و چه در تحقیقات خارج از ایران مبنی بر اثرات خصوصی سازی بر معیارهای سنجش بازدهی و عملکرد مالی مانند بازده سهام (طالب نیا و محمد زاده سالطه، 1383: 71)، سود خالص، نسبتهای بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام (بهرامفر و شاهسواری، 1385: 22) و دیگر ابزارهای رایج و سنتی و با توجه به اینکه اثرات این سیاست از نظر معیار ارزش افزوده اقتصادی یا EVA بررسی نشده است که طبق تحقیقات انجام شده در گذشته برتری نسبی آن نسبت به ابزارهای به اصطلاح سنتی و رایج گذشته تائید شده است (جنانی، حاتمی، 1386: 36). در این تحقیق سعی داریم که از طریق شاخص‌های عملکرد و کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت بعد از خصوصی سازی را مورد پژوهش قرار دهیم.

 

همچنین از سوالات این تحقیق می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

 

 

1. آیا خصوصی سازی بر شاخص ROA در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر شاخص ROE در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر شاخص GR در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر شاخص OCF در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر ابزارفرآیند مهندسی مجدد در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر ابزار بودجه بندی در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر ابزارتجزیه و تحلیل در نقطه سر به سر در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

1. آیا خصوصی سازی بر ابزارتجزیه و تحلیل سود آوری محصولات در شرکت ملی صنایع مس ایران تاثیر دارد؟

 

 اهمیت و ضرورت تحقیق

 

افزایش حجم فعالیت و تعدد شرکت‌های دولتی به موجب پیروزی انقلاب اسلامی که به علت تغییر مالکیت بسیاری از شرکت‌های خصوصی صورت گرفت و اتلاف و مصرف ناکارآمد و غیر بهینه منابع در شرکت‌های دولتی، دولت را واقف به این امر کرد که به منظور ارتقای کارایی و افزایش بهره‌وری منابع مادی و انسانی کشور و کارآمد کردن دولت در عرصه سیاست گذاری و توسعه توانمندی بخش‌های خصوصی و تعاونی، سهام شرکت‌های قابل واگذاری بخش دولتی و شرکت‌هایی که ادامه فعالیت آنها در بخش دولتی غیر ضروری است، را طبق مقررات قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی کشور به بخش‌های خصوصی و تعاونی واگذار کند و بفروشد (قانون برنامه سوم، 18)

 

در این شرایط یکی از راه‌های رسیدن به توسعه اقتصادی سیاست خصوصی سازی بود. خصوصی سازی روندی است که در طی آن، در هر سطحی دولت امکان انتقال وظایف و تسهیلات و وظایف خود را از بخش عمومی به بخش خصوصی بررسی کرده و در صورت تشخیص و اقتضا نسبت به چنین انتقالی اقدام می‌کند. مفهوم خصوصی کردن مبین واجد شرایط کردن و بازنمودن درهای یک موسسه اقتصادی عمومی به نیروهای بازار با توجه به داده‌ها و بازداده‌ها می‌باشد. خصوصی سازی در ایران برای اولین بار در سال 1362 مطرح و با برنامه اول در سال 1368 دنبال شد. از آنرو که درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز نیاز به تخصیص و خرج کردن دارد که دائماً در اختیار دولت بوده است بنابراین برای کاستن از رشد دولت در اقتصاد، خصوصی سازی در ایران مطرح شد. (کیان پور، 1383: 4)

 

از طرفی دیگر دولت به عنوان اجراکننده این سیاست و همچنین وظیفه پاسخگویی که نسبت به قوای دیگر نظام و نیز جامعه دارد و نیز به منظور برنامه‌ریزی و اجرای بهتر این سیاست در آینده به دنبال نتایج این سیاست می‌باشد که تاسیس یک

 

2-4-1- تاریخچه مسئولیت اجتماعی……………………………………………………………………………………………….. 16
2-4-2- رویکرد مسئولیت اجتماعی………………………………………………………………………………………………….. 17

 

2-4-3- مبانی فلسفی دیدگاه‌های مسئولیت اجتماعی…………………………………………………………………… 17

 

2-5- دلایل موافقین و مخالفین مسئولیت اجتماعی سازمان……………………………………………………………….. 18
2-5-1- موافقین مسئولیت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………… 18
2-5-2- دلایل مخالفین مسئولیت اجتماعی………………………………………………………………………………………….. 19

 

2-6- ابعاد مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها……………………………………………………………………………………………….. 20

 

2-7- ابعاد سه‌گانه مسئولیت اجتماعی در سطح کلان…………………………………………………………………………. 23
2-7-1- مسئولیت اقتصادی……………………………………………………………………………………………………………….. 23
2-7-2- مسئولیت اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………. 23
2-7-3- مسئولیت زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………….. 24

 

2-8- چارچوب‌های ارائه شده در مسئولیت اجتماعی…………………………………………………………………………… 24
2-8-1- مدل سه سطحی وود……………………………………………………………………………………………………………. 24
2-8-2 مدل مسئولیت اجتماعی دیویس………………………………………………………………………………………….. 25
2-8-3- مدل کارول……………………………………………………………………………………………………………………………. 26
2-8-4- مدل ذی‌نفعان……………………………………………………………………………………………………………………….. 27
2-8-5- مدل 5 بعدی تعهدی کلیدی مک‌کنزی……………………………………………………………………………… 27

 

2-9- اصول ده‌گانه مسئولیت اجتماعی………………………………………………………………………………………………….. 29

 

2-10- از تعهد تا مسئولیت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………….. 30

 

2-11- استراتژی‌های انجام مسئولیت اجتماعی…………………………………………………………………………………….. 32
2-11-1- استراتژی واکنش……………………………………………………………………………………………………………….. 32
2-11-2- استراتژی تطبیقی………………………………………………………………………………………………………………. 32
2-11-3- استراتژی اثرگذار……………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

2-12- پیامدها و منافع مسئولیت‌پذیری اجتماعی………………………………………………………………………………… 33

 

مبانی نظری عملکرد مالی…………………………………………………………………………………………………………………………. 35

 

2-13- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

 

2-14-عملکرد شرکت‌های تجاری……………………………………………………………………………………………………………. 35

 

2-15- شاخص‌های عملکرد سازمانی………………………………………………………………………………………………………. 37
2-15-1- شاخص‌های عینی……………………………………………………………………………………………………………… 37
2-15-2- شاخص‌های ذهنی……………………………………………………………………………………………………………… 38

 

2-16- تعریف عملکرد مالی……………………………………………………………………………………………………………………… 38

 

2-17- مفاهیم شاخص های کلیدی عملکرد مالی………………………………………………………………………………… 40

 

2-18- الگوهای تبیین عملکرد مالی………………………………………………………………………………………………………. 42
2-18-1- الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای……………………………………………………………………….. 43
2-18-2- الگوی تابع سود………………………………………………………………………………………………………………….. 43
2-18-3- تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی………………………………………………………………………………………. 43
2-18-4- سیستم دوپونت………………………………………………………………………………………………………………….. 44
2-18-5- کارت امتیازدهی متوازن……………………………………………………………………………………………………. 45

 

2-19- جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

 

 

2-20- تحقیقات انجام شده در زمینه عملکرد مالی………………………………………………………………………………. 45
2-20-1- پیشینه تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………. 45
2-20-2- پیشینه تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………….. 50

 

2-21- تحقیقات در زمینه رابطه مسئولیت اجتماعی با مؤلفه‌های مرتبط با حوزه‌های عملکردی و مالی         51
2-21-1- تحقیقات فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 51
2-21-2- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

3-2- روش اجرای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

3-3- مراحل انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….. 56

 

3-4- روشهای جمع‌آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………….. 57
3-4-1- مطالعات کتابخانه‌ای……………………………………………………………………………………………………………… 57
3-4-2- تحقیقات میدانی…………………………………………………………………………………………………………………… 58

 

3-5- روایی (اعتبار) و پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………….. 59

 

3-6- مقیاس (ابزار) اندازه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 60

 

3-7- جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………… 61

 

3-8- روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………………….. 61
3-8-1- آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………. 61
3-8-2- آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………. 62

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 63

 

4-2- آمار توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 64
4-2-1- جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………………. 64
4-2-2- سطح تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………………. 65
4-2-3- میزان سابقه خدمت……………………………………………………………………………………………………………… 66
4-2-4-سمت………………………………………………………………………………………………………………………………………. 67

 

4-2-5- وضعیت تأهل………………………………………………………………………………………………………………………… 68
4-2-6- امتیازات متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………… 69
4-2-7- امتیازات ابعاد مسئولیت‌پذیری اجتماعی……………………………………………………………………………. 70
4-2-8- امتیازات ابعاد عملکرد مالی…………………………………………………………………………………………………. 70

 

4-3- آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 71
4-3-1- تجزیه و تحلیل فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………… 71

 

4-3-1-1- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره یک…………………………………………………………………………….. 71
4-3-1-2- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره دوم………………………………………………………………………………. 77
4-3-1-3- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره سوم……………………………………………………………………………… 82
4-3-1-4- تجزیه و تحلیل فرضیه‌ اصلی……………………………………………………………………………………….. 87

 

4-3-2- آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………………………………………………. 92

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

 

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 93

 

5-2- نتیجه‌گیری از فرضیات…………………………………………………………………………………………………………………… 94

 

5-3- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

 

5-4- محدویت‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 98
5-4-1- محدودیت های قابل کنترل برای محقق…………………………………………………………………………….. 98
5-4-2- محدودیت های خارج از کنترل برای محقق………………………………………………………………………. 98

 

 

 

منابع و مأخذ

 

فهرست منابع فارسی  ……………………………………………………………………………………………………………………………… 99

 

فهرست منابع غیر فارسی  ………………………………………………………………………………………………………………………. 104

 

ضمائم ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106

 

پرسش‌نامه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

 

چکیده‌ انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                            صفحه

 

 

 

جدول (1-1): نحوه سنجش متغیر مستقل…………………………………………………………………………………………….. 9

 

جدول (2-1): دلایل موافقین و مخالفین مسئولیت اجتماعی سازمان………………………………………………….. 20

 

جدول (2-2): اختلاف مسئولیت و پاسخگویی اجتماعی………………………………………………………………………. 31

 

جدول (2-3): فهرست نسبت های مالی………………………………………………………………………………………………….. 44

 

جدول (3-1): مؤلفه، ابعاد و تعداد و شماره سؤالات پرسشنامه توزیع شده………………………………………… 58

 

جدول (3-2): مقیاس اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………… 61

 

جدول (4-1): جدول فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………. 64

 

جدول (4-2): جدول فراوانی مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان…………………………………………….. 65

 

جدول (4-3): جدول فراوانی مربوط به سنوات خدمت پاسخ دهندگان………………………………………………. 66

 

جدول (4-4): جدول فراوانی مربوط به سمت پاسخ دهندگان……………………………………………………………… 67

 

جدول (4-5): جدول فراوانی مربوط به وضعیت تأهل پاسخ دهندگان………………………………………………… 68

 

جدول (4-6): امتیاز متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………. 69

 

جدول (4-7): امتیاز ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………………………………………………………. 70

 

جدول (4-8): امتیازات ابعاد مالی……………………………………………………………………………………………………………. 70

 

جدول (4-9): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری قانونی بر بازده حقوق صاحبان سهام.. 72

 

جدول (4-10): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 72

 

جدول (4-11): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 73

 

جدول (4-12): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 73

 

جدول (4-13): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری قانونی بر نسبت بدهی……………………. 74

 

جدول (4-14): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 74

 

جدول (4-15): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری قانونی بر سود خالص……………………… 75

 

جدول (4-16): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 75

 

جدول (4-17): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 76

 

جدول (4-18): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 76

 

جدول (4-19): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اقتصادی بر بازده حقوق صاحبان سهام         77

 

جدول (4-20): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 77

 

جدول (4-21): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 78

 

جدول (4-22): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 78

 

جدول (4-23): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اقتصادی بر نسبت بدهی……………….. 79

 

جدول (4-24): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 79

 

جدول (4-25): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اقتصادی بر سود خالص…………………. 80

 

جدول (4-26): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 80

 

جدول (4-27): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 81

 

جدول (4-28): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 81

 

جدول (4-29): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اخلاقی بر بازده حقوق صاحبان سهام 82

 

جدول (4-30): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 82

 

جدول (4-31): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 83

 

جدول (4-32): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 83

 

جدول (4-33): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اخلاقی بر نسبت بدهی…………………. 84

 

جدول (4-34): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 84

 

جدول (4-35): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اخلاقی بر سود خالص……………………. 85

 

جدول (4-36): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 85

 

جدول (4-37): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 86

 

جدول (4-38): تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………… 86

 

جدول (4-39): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اجتماعی بر بازده حقوق صاحبان سهام        87

 

جدول (4-40): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون …………………………………………………………….. 87

 

جدول (4-41): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 88

 

جدول (4-42): تحلیل رگرسیون ……………………………………………………………………………………………………………. 88

 

جدول (4-43): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اجتماعی بر نسبت بدهی………………. 89

 

جدول (4-44): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 89

 

جدول (4-45): جدول ضریب همبستگی بین مسئولیت پذیری اجتماعی بر سود خالص………………… 90

 

جدول (4-46): ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون………………………………………………………………. 90

 

جدول (4-47): تحلیل واریانس رگرسیون (AMOVA)…………………………………………………………………….. 91

 

جدول (4-48): تحلیل رگرسیون ……………………………………………………………………………………………………………. 91

 

جدول (4-49): اولویت بندی ابعاد…………………………………………………………………………………………………………… 92

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                         صفحه

 

 

 

نمودار شماره (2-1): ابعاد مسئولیت……………………………………………………………………………………………………….. 22

 

نمودار شماره (2-2): ابعاد سه گانه مسئولیت اجتماعی در سطح کلان………………………………………………. 23

 

نمودار (2-3): ابعادCSR…………………………………………………………………………………………………………………………. 29

 

نمودار (2-4): سطوح درگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………. 30

 

نمودار (2-5): مدل اثرات کلی رعایت مسئولیت اجتماعی شرکتی……………………………………………………… 33

 

نمودار (2-6): ارزش ایجاد شده از طریق CSR……………………………………………………………………………………. 34

 

نمودار (3-1):مراحل انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 57

 

نمودار (4-1): نمودار فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………. 64

 

نمودار (4-2): نمودار فراوانی مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان…………………………………………….. 65

 

نمودار (4-3): نمودار فراوانی مربوط به سنوات خدمت پاسخ دهندگان………………………………………………. 66

 

نمودار (4-4): نمودار فراوانی مربوط به سمت پاسخ دهندگان……………………………………………………………… 67

 

نمودار (4-5): نمودار فراوانی مربوط به وضعیت تأهل پاسخ دهندگان………………………………………………… 68

 

 

 

 

 

چکیده

 

“بررسی تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران”

 

 

 

به وسیله‌ی:

 

لیاقت چربگو

 

 

 

مسئولیت اجتماعی یک کسب و کار رویکردی متعالی به کسب و کار است که تاثیر اجتماعی یک سازمان بر جامعه، چه داخلی و چه خارجی را با هدف همسویی منافع اقتصادی با محیط زیست و رشد و توسعه پایدار کسب و کار مدنظر قرار می دهد. همچنین لازمه موفقیت سازمان، عملکرد مناسب آن است. شاخص‌هایی مانند: سودآوری، بقا، رشد میزان دستیابی به اهداف و قابلیت‌های رقابتی را می‌توان به عنوان نتیجه عملکرد مناسب تلقی کرد.

 

هدف اصلی از نگارش پژوهش حاضر، بررسی تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی از شاخه میدانی است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه و صورت‌های مالی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بود که روایی پرسشنامه با استفاده از روش نظرات متخصصان و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 87/0 تائید شده است. در این پژوهش در بخش تحلیل و آزمون‌های آماری جهت بررسی ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه آماری از آمار توصیفی و جهت آزمون فرضیات از آزمون رگرسیون و فریدمن استفاده شد.

 

این پژوهش بر پایه سه فرضیه فرعی و یک فرضیه اصلی بنا شده که نتایج حاصل از آزمون فرضیات بدین شرح است که مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ابعاد سه‌گانه قانونی، اقتصادی و اخلاقی بر شاخص‌های دوگانه؛ بازده حقوق صاحبان سهام و سود خالص تأثیر معناداری داشته و بر شاخص نسبت بدهی تأثیر معناداری ندارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون فریدمن بدین شرح می باشد که بعد بازده حقوق صاحبان سهام در اولویت اول، بدهی سهام در اولویت دوم و در نهایت  سود خالص در اولویت آخر( سوم) قرار دارد.

 

 

 

کلیدواژه‌ها: مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ عملکرد مالی و اقتصادی؛ شرکت های دارویی، بورس.

 

پیشگفتار

 

تمام پیشرفت جوامع زائیده‌ی تلاش و کوشش محققین و پژوهشگرانی بوده که طی سالهای متمادی جهت کسب معرفت و دانش بشری همت گماشته‌اند. دانش و معرفت بشر روز به روز با رشد بیشتری در حال گسترش بوده که این خصلت افزایشی و گسترش یابنده ناشی از استفاده از تجارب و دانش گذشتگان و افزودن بر آن بوده است. به تبع این پیشرفت، علوم اجتماعی و انسانی نیز رشد نموده و دانش حسابداری و حسابرسی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.

 

درحسابداری  نیز شاهد رشد چشمگیری در این بخش بود‌ه‌ایم که نمونه بارز و تکامل یافته آن حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی می‌‌باشد. در واقع می‌توان گفت حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی در پی پیشرفت روز افزون اقتصاد در کشورهای مختلف شکل گرفته تا با ارزیابی، اندازه‌گیری و گزارشگری اثرات اجتماعی (هزینه‌ها و منافع اجتماعی) ناشی از فعالیت‌های واحد تجاری مدیریت را در کنترل واستفاده بهینه از منابع محدود یاری نموده وزمینه مسئولیت‌پذیری وگزارشگری واحد تجاری را نسبت به جامعه و محیط پیرامون خود فراهم نماید.

 

اگرچه از انجام حسابداری مسئولیتهای اجتماعی در کشورهای پیشرفته سالهای متمادی می‌گذرد لیکن این شکل ازحسابداری در کشور ما در ابتدای راه است. لذا مدیران مالی و متخصصین حسابداری و حسابرسی بایستی ضمن شناسایی و رفع موانع اجرای حسابداری مسئولیتهای اجتماعی، از تجارب دیگر کشورها در انجام این نوع از حسابداری استفاده نمایند. بدیهی است عدم اهتمام متخصصین و مدیران مالی در شناسایی و رفع موانع اجرای حسابداری مسئولیتهای اجتماعی  و همچنین عدم بهره‌‌گیری از تجارب کشورهای پیشرو در این بخش ممکن است سالها این حرفه از حسابداری را در ایران به فراموشی بسپارد.

 

پژوهش حاضر که تحت بررسی تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در ایران است، با عنایت به باور عمومی که حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی را برای موسسات دولتی و غیر انتفاعی ضروری می‌د‌انند و تحقیقاتی که توسط پژوهشگران در این زمینه صورت گرفته، امید است پژوهش مزبور نیز بتواند زمینه ساز اجرای حسابداری مسئولیتهای اجتماعی در ایران گردد.

 

 

 

 

 

فصل اول

 

1- کلیات تحقیق

 

 

 

1-1- مقدمه:

 

امروزه سازمان‌ها در زمینه‌های گوناگون تحت فشار شدید برای جلب اعتماد عمومی و حفظ رقابت در بازار جهانی قرار دارند. رسوایی‌های اخیر تجاری موجب خدشه‌دار شدن وجهه عمومی سازمان‌های خصوصی و افزایش توقع پاسخگویی به عموم، شفافیت و درستکاری شده است (واداک و همکاران، 2002).

 

به نظر می‌رسد سازمان‌های خصوصی با رقابتی برای دستیابی به این اصول در کنار سودبخشی مالی و حفظ ابتکار عمل روبرو هستند. در چند سال گذشته پاسخگویی به خواسته‌های سهامداران و نیز سعی در ارتقای ارزش‌های اجتماعی تناقض پیچیده‌ای است که سازمان‌های تجاری متعهد در زمینه‌های مختلف با آن درگیرند (جمالی، 2007). ایجاد مصالحه و ایجاد تعادل میان خواسته‌های سهامداران و جامعه موضوعی است که در چهارچوب کاری مسئولیت اجتماعی شرکت تعریف می‌شود و به رابطه میان تجارت و جامعه کمک می‌کند (اشنایدر و همکاران، 2003). هرچند تعریف دقیقی از مسئولیت اجتماعی شرکت وجود ندارد، عموماً به طریقه‌ای از تجارت و نیز خلق ارزش‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که بر طبق و حتی فراتر از الزامات قانونی، اخلاقی و خواسته‌های عمومی و اقدامات قانونی در پاسخگویی به ارزش‌های گروه‌های ذینفع است (لوتکرنهورست، 2004 ؛ واداک و همکاران، 2002).

 

مسئولیت اجتماعی شرکت اغلب به طبقات اقتصادی، اجتماعی و محیطی تقسیم می‌شود، مشابه تقسیم بندی که از مفهوم عمومی توسعه پایدار ارائه شده است. مسئولیت اجتماعی شرکت با توجه به تعریف مرکز جهانی توسعه پایدار کسب و کار، به عنوان تعهد کسب و کار در توجه به توسعه اقتصادی پایدار، کارکردن با کارمندان، خانواده، جامعه محلی و به طور کلی جامعه در جهت بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است (کاما و همکاران، 2004). مسئولیت اجتماعی شرکت، عموما به طریقه‌ای از تجارت و نیز خلق ارزش های اجتماعی اطلاق می‌شود که بر طبق و حتی فراتر از الزامات قانونی، اخلاقی و خواسته‌های عمومی و اقدامات قانونی در پاسخگویی به ارزش‌های گروه‌های ذینفع است (لوتکرنهورست، 2004 ؛ واداک و همکاران، 2002).

 

با توجه به موارد گفته شده، در این فصل به بررسی کلیات تحقیق پرداخته شده است. ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان گردید و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه به اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق پرداخته شده و در انتها نیز واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی تعریف شد.

 

 

 

1-2- بیان مسئله:

 

قدیمی‌ترین توجهات مدرن به مسئولیت اجتماعی شرکت در سال 1953، زمانی که بوون یک تعریف اولیه از مسئولیت اجتماعی شرکت فراهم کرد می باشد: ” تعهدات کسب و کار و افراد تجاری برای پیگیری آن دسته از سیاست‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌هایی که از نظر اهداف و ارزشهای جامعه مطلوب هستند”( چای و گری، 2008).

 

اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت به وسیله سه لغتی که شاملش می‌شود تعریف شده است: شرکت، اجتماع، مسئولیت. بنابراین مسئولیت اجتماعی شرکت می‌تواند به عنوان فعالیت یک کسب و کار یا شرکت‌های مسئولیت‌پذیری دیده شود که از جامعه در جایی که آنها فعالیت می‌کنند، مراقبت می‌نمایند (زهو و تان، 2008).

 

مسئولیت اجتماعی یک کسب و کار رویکردی متعالی به کسب و کار است که تاثیر اجتماعی یک سازمان بر جامعه، چه داخلی و چه خارجی را با هدف همسویی منافع اقتصادی با محیط زیست و رشد و توسعه پایدار کسب و کار مدنظر قرار می‌دهد (امیدوار،1386).

 

اما آنگونه که به مفهوم و انگیزه فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در کشورهای غربی توجه شده است در کشورهای در حال توسعه توجه نشده است. برخلاف وجود تحقیقات مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در این کشورها به نظر می‌رسد انگیزه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در زمینه‌های تجاری در این کشورها چه در عرضه و چه در تقاضا اندک و متفاوت است، به طوری که بر اساس تحقیقات انجام شده انگیزه های اعتقادی و مذهبی نقش عمده‌ای را در توجه کسب و کارها به رویکرد بشردوستانه مسئولیت اجتماعی شرکت در این کشورها داشته است. کمبود آگاهی در این زمینه، محدودیت ظرفیت های اجرایی و پیدایش سازمان‌هایی که توجه صرف آنها به روش سنتی بازرگانی و کسب سود است از دلایل این عدم توجه می‌باشد.

 

نتایج حاکی از آن است که چه قدر برای این کسب و کارها درک مسئولیت اجتماعی سخت است و آنها هنوز یک راه طولانی برای رفتن به سوی یادگیری اینکه، چگونه بهترین عملکرد را برای ذینفعان شکل دهند در پیش دارند. از طرفی نتایج نشان دهنده جذابیت رابطه کسب و کارها با عملکرد مسئولانه از دیدگاه بشردوستانه برای مدیران به منظور بهبود بخشیدن به نتایج اقتصادی و رقابت پذیری است (سالارزهی و استانستی، 1388).

 

از سوی دیگر عملکرد مالی اقتصادی برای شرکت های دارویی حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با توجه به دنیای رقابتی موجود در این صنعت، مساله‌ای حیاتی است و در واقع شرکتی که عملکرد مالی بالایی نداشته باشد دیر یا زود از صحنه رقابت حذف خواهد شد. در عین حال تامین مسئولیت‌های اجتماعی برای شرکت‌های دارویی، هزینه در بر دارد، همین مساله باعث می‌شود تا شرکت‌ها به هنگام تصمیم‌گیری برای مشارکت و حضور فعال در برنامه‌های مسئولیت اجتماعی دچار تردید شوند که آیا تامین مسئولیت اجتماعی خطری برای عملکرد مالی آن‌ها نخواهد داشت؟

 

از اینرو پژوهش حاضر بدنبال پاسخگویی به این مسأله اساسی است که: “مسئولیت‌پذیری اجتماعی چه تاثیر بر عملکرد مالی اقتصادی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟”

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق:

 

امروزه در شرایط جهانی شدن و شبکه‌های گسترده اطلاعاتی از سازمانها، انتظار می‌رود در برابر مسائل محیط زیست، رعایت منافع جامعه، حقوق اقلیتها و … حساسیت داشته، واکنش نشان دهند. به علاوه این شبکه گسترده، تمام فعالیتهای سازمانها را زیرنظر دارد و به راحتی می‌تواند از راه انجمنها و مجامع مختلف، چهره سازمانها را در انظار عمومی خراب کند، بنابراین سازمانها ناچار به انجام اقدامات وسیع و گسترده برای جلب افکار عمومی هستند که وجه غالب آنها نشان دادن وجهه اخلاقی کارهای سازمان است. گفتنی است که هر چه سازمانها بزرگتر باشند، باید حساسیت آنها هم نسبت به این مسائل بیشتر باشد (نبس، 2005). رفتار غیراخلاقی، رفتار محیط کسب و کار را بر ضد خود تحریک کرده، موجب شکست سازمان می‌شود (بوککی و همکاران، 2001).

 

همچنین لازمه موفقیت سازمان، عملکرد مناسب آن است. شاخص هایی مانند: سودآوری، بقا، رشد میزان دستیابی به اهداف و قابلیت‌های رقابتی را می‌توان به عنوان نتیجه عملکرد مناسب تلقی کرد. برخی از صاحبنظران مانند هیگنز و وینکز موفقیت سازمانی را با عملکرد سازمانی معادل فرض کرده اند. آنها براین باورند که به طور کلی عملکرد مالی سازمان نتیجه‌ای است که به عنوان برایند رفتار سازمان، اتفاق می‌افتد (هیگینز و وینز، 1993).

 

علاوه بر این نظام جمهوری اسلامی ایران با اجراء اصل 44 قانون اساسی و تحقق اهداف چشم انداز در عرصه خصوصی سازی، نیاز به مقدمات و مبانی خاصی دارد. تا این زمینه‌ها فراهم نشوند، دستیابی به اهداف مطلوب و تحثث آنها و نیز کاهش هزینه‌ها و خسارات ناشی از آن امکان پذیر نخواهد بود، چرا که تجارب خصوصی سازی و ایجاد فضای بازار رقابتی برای بنگاه های اقتصادی در سایر کشورها نشان می دهد که تحقق اینگونه اهداف منوط به مبتنی بر شکل گیری مجموعه ای از پیش فرض‌ها و الگوهای هنجاری، فرهنگی، اجتماعی است و در غیر این صورت، سیاست خصوصی‌سازی در اجراء با مشکلات متعددی مواجه می‌شود و نتایج غیر منتظره و آسیب زایی را به دنبال می‌‌ آورد. از جمله این الزامات و مقدمات که در دنیای امروز مورد تاکید قرار گرفته، توجه به مسئولیت‌ها و تعهدات بنگاه‌ها و شرکت‌های فعال در عرصه صنعت، تجارت، اقتصاد، خدمات و … است به این معنی که رسالت در ضمن پی گیری اهداف انتفاعی و سود آورانه خود، علی القاعده با آن اهداف ایجاد شده اند و باید در خدمت اهداف و آرمان‌های عمومی جامعه و نظام اجتماعی باشند همچنین، علاوه بر رعایت حقوق اشخاص و نهادهای ذی‌ربط، خدمات گسترده‌ای به افراد جامعه ارائه نمایند. به عبارتی آحاد جامعه را در سود و منافع خود شریک کنند و در خدمت تمام ارکان نظام اجتماعی باشند. شرکت آب معدنی دماوند با همکاری یونیسف 4500 کودک در مناطق محروم را آموزش می دهد. شرکت نفتی شل در اهواز مدرسه فوتبال احداث می کند، شرکت فولاد مبارکه با بیش از 50 طرح عمرانی را در سطح منطقه فعالیت خود به انجام رسانده، شرکت سایپا طرح کمک به بیماران سرطانی را به مرحله اجرا در آورد. شرکت استات، اویل هزینه آموزش تعدادی را به منظور آموزش نجات غریق دریایی پرداخت کرد. شرکت ملی نفت ایران چندین طرح عمرانی را در مناطق محروم اجرا کرد و بیش از 204 میلیارد ریال از سال 1383 تاکنون در این طرح‌ها هزینه کرده است. موارد ذکر شده بخش اندکی از سرمایه گذاری های اجتماعی و مشارکت اجتماعی و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در اجتماع می‌باشد.

 

لذا با توجه به نقش و اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در جامعه، شاید پرداختن به این موضوع از مهمترین اولویت های پژوهشی باشد که در پژوهش حاضر قصد پرداختن به آن را دارد که تا چه حد مسئولیت اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی تاثیر دارد و این مسئله را در شرکت‌های دارویی که در سازمان بورس اوراق بهادار پذیرفته شده‌اند را به صورت موشکافانه مورد بررسی قرار می‌دهد.

 

 

 

 

 

 

2-7- گفتارششم پاسخگویی و مسئولیت پاسخگویی   54

 

2-8-گفتارهفتم لزوم اصلاحات در بخش تامین مالی حوزه سلامت واجرای حسابداری تعهدی: 67

 

2-9-گفتار هشتم حسابداری تعهدی هدف از اجرای آن والزامات قانونی   72

 

2-10- گفتار نهم:پیشینه تحقیق و نقد پژوهشهای پیشین: 81

 

فصل سوم. 86

 

روش شناسی پژوهش.. 86

 

-1-3مقدمه  86

 

3-2- قلمرو تحقیق: 86

 

3-3- جامعه آماری   87

 

3-4- نمونه آماری و نحوه تعیین حجم آن   87

 

3-5- فرضیه های پژوهش وتعدادپرسش های مربوط به هرفرضیه  89

 

3-6- نوع و روش پژوهش    90

 

فصل چهارم. 93

 

تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق.. 93

 

4-1- مقدمه  93

 

4-2- آمار توصیفی : 93

 

4-3- آمار استنباطی: 98

 

4-4- آزمون فرضیات : برای آزمون فرضیات از روش آزمون  tاستیودنت استفاده شده که به شرح ذیل می باشد. 102

 

فصل پنجم. 110

 

نتیجه گیری و پیشنهادات.. 110

 

5-1-دیباچه  110

 

5-2 – مروری بر نتایج بدست آمده از پژوهش    110

 

5-3-  نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها 111

 

5-4- پیشنهاداتی مبتنی بر نتایج  پژوهش    114

 

5-5-  محدودیتهای تحقیق   116

 

منابع و ماخذ. 117

 

فهرست منابع و مآخذ  فارسی: 117

 

فهرست منابع و مآخذ  انگلیسی   119

 

پیوست ها 120

 

پیوست الف : پرسشنامه  120

 

خروجی نرم افزار Spss  122

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول شماره 3-1حجم جامعه پژوهش.. 87

 

جدول شماره3-2حجم جامعه و حجم نمونه پژوهش.. 89

 

جدول شماره3-3 سوالات مربوط به هر فرضیه. 89

 

جدول شماره 3-4 نحوه امتیاز دهی به پرسشنامه. 90

 

جدول شماره 3-5 همبستگی کرونباخ. 91

 

جدول 4-1- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب سن. 94

 

جدول 4-2- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب جنسیت.. 95

 

جدول 4-3- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب تحصیلات.. 95

 

جدول 4-4- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب سابقه خدمت.. 96

 

جدول 4-5- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب محل خدمت.. 97

 

جدول شماره4-6 آزمون فریدمن. 98

 

جدول شماره4-7 رتبه بندی متغیر های وابسته بوسیله آزمون فرید من. 99

 

جدول 4-8 رتبه بندی شاخصهای مربوط به متغیر پاسخگویی.. 100

 

جدول 4-9 رتبه بندی شاخصهای مربوط به متغیر تصمیم گیری.. 101

 

جدول شماره4-10 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه اول. 102

 

جدول شماره 4-11 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دوم. 102

 

جدول شماره 4-12 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه سوم. 103

 

جدول شماره 4-13 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه چهارم. 103

 

جدول شماره   4-14  تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه پنجم. 104

 

جدول شماره 4-15 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه ششم. 104

 

جدول شماره  4- 16 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه هفتم. 105

 

جدول شماره 4- 17تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه هشتم. 105

 

جدول شماره 4-18تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه نهم. 106

 

جدول شماره 4-19 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دهم. 106

 

جدول شماره 4-20 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه یازدهم. 107

 

جدول شماره  4-21 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دوازدهم. 107

 

جدول شماره      4-22 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه سیزدهم. 108

 

جدول شماره 4-23 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه چهاردهم. 108

 

 

 

 

 

چکیده:

 

درسالهای اخیر کوششهای فراوانی به منظور بکارگیری حسابداری تعهدی در سامانه گزارشگری بخش عمومی برخی از کشورها انجام یافته است در کشور ما نیز در سالهای اخیر تلاشهایی جهت استفاده از سامانه حسابداری تعهدی به وقوع پیوسته است و استفاده از این سامانه در چار چوب قوانین و مقررات و آیین نامه مالی و معاملاتی مورد تایید و تصویب هیات امنا دانشگاه‌ها تایید و تصویب گردیده است مهمترین هدف نظام حسابداری و گزارشگری مالی در دانشگاه ها فراهم آوردن اطلاعاتی است که بتواند مدیران را در ایفای اثر بخش مسئولیت پاسخ گویی و تصمیم گیری های سازمانی یاری نماید.از این رو پژوهش حاضر به بررسی تاثیر اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیم گیری و پاسخگویی مدیران دانشگاه های علوم پزشکی شمال غرب کشور (آردبیل،آذربایجان شرقی؛آذربایجان غربی،زنجان،همدان،کردستان،ایلام،کرمانشاه) پرداخته است. نمونه مورد بررسی شامل180نفر از مدیران دانشگاه های فوق الذکر در سال 1392می باشد و اطلاعات پژوهش با استفاده از پرسشنامه حاوی 27گزاره گرد آوری ودر ابتدا آماری از ویژگیهای جمعیت شناختی پرسشنامه ها و آمار توصیفی پاسخهای بدست آمده ارائه شده است وسپس از آزمون آمار استنباطی شامل تی استیودنت (برای آزمون فرضیه های آماری) و آزمون تحلیل واریانس فریدمن(برای رتبه بندی فرضیه ها)بهره گرفته شده است  نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش، بیانگر این است که : اجرای حسابداری تعهد ی1- برمتغیر تصمیم گیری مدیران دانشگاه های علوم پزشکی شمال غرب کشور 2-  برسرعت تصمیم گیری ودر  پاسخگویی مدیران بر پاسخگویی حرفه ای مدیران بیشتر ین ااثر را گذاشته است.

 

واژگان کلیدی : مبنای تعهدی – مسئولیت پاسخگویی – تصمیم گیری –– مربوط بودن اطلاعات

 

 

 

فصل اول

 

 

کلیات پژوهش 

 

 

1-1-مقدمه

 

امروزه با توجه به لزوم دستیابی به اهداف و چشم اندازی که سازمان ها و کشورها برای خود ترسیم می نمایند و همچنین تغییرات و دگرگونیهایی که در محیط سازمانها پدید آمده است، بکارگیری سامانه های اطلاعات جدید در دستیابی به اهداف بلند مدت سازمانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف از اجرا و پیاده سازی یک سامانه جدید گزارشگری، بکارگیری فنآوری‌ها برای بهبود کیفیت و سرعت دستیا بی اطلاعات در سطح یک سازمان می باشد.

 

گزارشگری مالی بر مبنای تعهدی و نقدی هر کدام به نوبه خود می توانند نیازهای اطلاعاتی موسسات بخش عمومی را تأمین نمایند.سیستم  حسابداری نقدی به دلیل آنکه اطلاعات مالی را به سادگی و عینی تر ارائه مینماید برای ارزیابی بودجه های نقدی و نظارت و پیش بینی منابع نقدی مفید است ولی قادر به تهیه اطلاعات مربوط به بهای تمام شده فعالیتها و برنامه های دولت نخواهد  .اما مبنای تعهدی میتواند اطلاعات مربوط به بهای تمام شده کالا و خدمات را که برای تصمیم گیری و تحقق مسئولیت پاسخگویی مالی و عملیاتی اهمیت حیاتی دارد با بهترین کیفیت و سرعت مطلوب تهیه و در دسترس مدیران و تصمیم گیرندگان مالی قرار دهد.

 

1-2-مبنای تعهدی در گزارشگری مالی بخش عمومی دارای مزایای زیر است:

 

 

 

• گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی داراییها و بدهی ها در زمان ایجاد که همان تاریخ گزارشگری است تأکید دارد .

 

–  گزارشگری بر مبنای تعهدی اطلاعات مفیدی در مورد سطح واقعی بدهیهای دولت وسازمان های عمومی اعم از بدهی ها و سایر تعهدات نظیر بدهی های ناشی از تعهدات انباشته صندوقهای بازنشستگی کارکنان و داراییها فراهم می نماید .

 

– گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی درآمدها و هزینه ها در دوره گزارشگری تأکید داردو به دولت و موسسات عمومی کمک می کند تا نظام مدیریت بر مبنای نتایج و مدیریت بر منایع را تحقق بخشند

 

دولتها و موسسات بزرگ بخش عمومی تمایل دارند وضعیت مالی و عملکرد حسب مورد بهتر یا بدتر از آنچه هست نشان دهند که گزارشگری بر مبنای تعهدی موجب شفافیت مالی ،درستکاری واتکاپذیری گزارشهای مالی و تحقق و ارتقای سطح مسئولیت پاسخگویی مالی وعملیاتی می گردد .

 

استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده از نیمه دوم دهه80 قرن بیستم میلادی درگزارشگری مالی دولتهای کشورهای توسعه یافته آغاز و در سالهای بعد ازآن ضمن تداوم استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده در جهت ارتقای این مبنا به مبنای تعهدی کامل تلاشهای زیادی صورت گرفته است. (باباجانی1378)

 

استفاده از این مبانی از همان سالها مورد تأیید هیأتهای تدوین استانداردهای حسابداری مالی(FASB) حسابداری دولتی (GASB) و کمیته بخش عمومی فدراسیون بین المللی حسابداران IFAC )  )و کمیته حسابداری بخش عمومی کانادا، استرالیا، و نیوزلند قرارگرفت.

 

در کشور آمریکا در اجرای بیانیه (GASB)34 گزارشهای مالی دولت در موردهر نوع فعالیت بازرگانی و غیر بازرگانی، بر مبنای تعهدی کامل صورت می گیرد.

 

ازطرفی در دهکده جهانی ، بحران بودجه در یک کشور ممکن است به صورت بالقوه به کشورهای دیگر سرایت کند، به همین دلیل موضوع یاد شده اهمیت بین المللی یافته است به طوری که کمیته موقت هیئت رئیسه صندوق بین المللی پول      ( I. M .F)  در پنجمین نشست خود،در 16 آوریل1998ضوابط لازم الاجرا برای شفافیت بودجه ای را تصویب و اعلام کرد. (باباجانی،1378)

 

سازمانهای بین المللی فوق و نیز سازمان همکاری و توسعه اقتصادی  (OECD)بانک جهانی، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) و بانکهای توسعه منطقه ای بر شفافیت مالی تاکید دارند. این سازمانها کنجکاوند که بدانند کمکهای اقتصادی و فنی آنها حتماً در جای صحیح به کارمی‌رود و به وسیله افراد صلاحیتدار اداره و سیاستگذاری شود به همین دلیل نسبت به تدوین شرایط شفافیت بودجه ای اقدام کرده اند.

 

استاندارد زیر توسط صندوق بین المللی پول ارائه شده است : ” بخش دولت باید در قالب نظام حسابهای ملی یا در قالب ضوابط صندوق بین المللی پول در مورد آمارهای مالی دولت مشخص شود و تحت همین سیاستها به گزارشگری مالی بپردازد.”

 

استقرارسیستم آمارهای مالی دولت در ایران، با صدور حکم قانونی در تبصره 43 قانون بودجه به سال 1380 مبنی بر اصلاح ساختار نظام بودجه ریزی کشور توسط سازمان مدیریت وبرنامه سابق شروع شد.  سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق نحوه طبقه بندی بودجه ای کشور را در لایحه بودجه سال 1380 البته به صورت ناقص و بر مبنای نظام یاد شده تغییر داد.

 

ناقص بودن بیشتر از این منظر که در نظام های آماری دولت (GFS) زمان تقویم جریان ها بر مبنای روش تعهدی است. اما همچنان نظام گزارشگری در کشورمان نقدی تعدیل شده میباشد، در روش تعهدی به عنوان یک اصل کلی یک جریان زمانی تقویم ، که منفعت اقتصادی هرواقعه به واحد اقتصادی زیربه جریان پیدا کند و ارزش پولی محاسبه شده آن قابل اعتماد باشد.

 

 

 

خط مشی کاربرد حسابداری تعهدی مورد استفاده در بخش عمومی :

 

­­­­

 

مالیاتها زمانی که تقویم و ارزیابی شوند، فعالیت داد و ستد انجام می گیرد. داد و ستد خدمات و سایر جریانهای مشابه، زمانی که خدمت انجام می‌گیرد ثبت می‌شود.

 

برای خدمات مستمر مانند جبران خدمات کارکنان، استهلاک، ثبت آمار بطور مستمر طی زمان انجام می گیرد.افزایش موجودی انبار در زمان خرید یا تولید ثبت می شود و برداشت از موجودی انبار درزمان فروش کالا یا مصرف برای تولید یا از بین رفتن آن ثبت می شود.

 

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور سابق از سال 1381 نسبت به تغییر عناوین طبقه بندی در آمد و هزینه اقدام و آنها را با طبقه بندی  (SNA)1993 منطبق نموده لیکن سیستم حسابداری وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی مالی مربوط به این اقلام برخلاف بند  (SNA)1993 برمبنای نقدی و نقدی تعدیل شده گزارش می نمایند. بنابراین، نبود یک نظام گزارشگری مالی برمبنای تعهدی به تبع آن عدم تهیه ترازنامه و سایر صورتهای مالی برای دولت در قالب یک واحدگزارشگر، اطلاعات مالی مورد نیاز سیستم حسابداری مالی و نظام آمارهای مالی را فراهم نخواهد کرد.

 

امید است با انجام این پژوهش، و باز شناسی مزایای حسابداری تعهدی در بخش دولتی،و استفاده از آن در مراجع تصمیم گیر کشور ، هر چه سریعتر کشور ما نیز همچون کشورهای،آمریکا، استرالیا، نیوزلند از گزاشگری مطلوبی برخوردار و باعث افزایش ارتقای پاسخگویی و شفافیت گردد.

 

1-3-بیان مساله ،سوالات و اهمیت تحقیق

 

بخش عمومی ایران برای گزارشگری مالی خود از مبنای نقدی تعدیل شده استفاده می نماید و بیشتر، تاکید بر ایفای مسئولیت پاسخگویی مالی دولت بوده است، بنحوی که درآمدها با مبنای نقدی وفق زمان وصول وجه شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.در صورتیکه در نظام تعهدی در آمدها و هزینه ها به محض تحقق در دفاتر و عملیات مالی شناسایی و ثبت می گردند. پرداخت های بخش عمومی به چهار نوع شامل هزینه، پیش پرداخت، علی الحساب و تنخواه­گردان پرداخت  تقسیم می­شوند. هزینه های استهلاک و سایر هزینه ها­ی غیر نقدی در دفاتر ثبت نمی شوند و همچنین هزینه ها تا زمانی که پرداخت نشوند با وجود تحقق هزینه  بدلیل عدم پرداخت وجه آن شناسایی نمی شوند.

 

قانون تشکیل هیات های امنای موسسات عالی علمی دولتی در سال 1350به تصویب مجلس وقت رسیدبراساس این قانون دانشگاه­ها موظف شدندکه هیات امنای مستقلی تشکیل دهند تا اینکه در سال 1369قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاه­هاو موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید ودر تاریخ 26/10/1369شوری نگهبان آن راتایید کرد.)ابوالحلاج،1390)

 

دانشگاههای علوم پزشکی موسساتی غیر انتفاعی و عام المنفعه دارای شخصیت حقوقی مستقل و استقلال مالی و اداری واستخدامی  هستند .

 

تصویب و ابلاغ ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران راه را برای  هیات امنا هموار تر کرد و بالطبع تعهدات سنگینی نیز برای وزارت بهداشت ایجاد نمود که محاسبه قیمت تمام شده خدمات و استقرار سیستم بودجه ریزی عملیاتی از مهمترین آنها می­باشد.

 

در راستای اجرای تکالیف مقرر در قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بویژه ماده20 قانون برنامه پنجم و منوط شدن تخصیص اعتبارات دولتی به دانشگاههای علوم پزشکی بر اساس قیمت تمام شده خدمات ارائه شده و تحت عنوان کمک؛ مرکز بودجه و پایش عملکرد وزارت بهداشت به استناد آیین نامه جدید دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور از سال 1387طرحی تحت عنوان نظام نوین مالی(حسابداری تعهدی) را در چهار گام به شرح زیر در یک برنامه 5 ساله هدفگذاری کرد (ابوالحلاج،1390)

 

 

• گام اول: تغییر رویکرد از روش حسابداری نقدی به روش حسابداری تعهدی

 

• گام دوم: استقرار سیستم بهای تمام شده خدمات و فعالیتها

 

• گام سوم: بودجه بندی نوین(ابزار مناسب؛برنامه ریزی و کنترل کارا)

 

• گام چهارم: مدیریت هزینه و بهره وری؛تحلیل نتایج

 

برای اجرای گام اول (استقرار سیستم حسابداری تعهدی) و به استناد ماده 87 آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاههای علوم پزشکی مجموعه­ای مشتمل بر ده دستور العمل در فرور دین 1387جهت اجرا به دانشگها ابلاغ شد. (ابوالحلاج،1389)

 

این مجموعه مشتمل بر روشهای اجرایی؛مستندات و دستور العملهایی می باشد که با لحاظ کردن پیش فرضهای مورد نیاز دانشگاهها و دانشکده­های علوم پزشکی وبیمارستانهاو شبکه های بهداشت درمان تدوین طراحی و کد گذاری شده است. (ابوالحلاج،1389)

 

منابع مالی دانشگاههای علوم پزشکی از محل اعتبارات و کمکهای اهدایی دولت و یا عنوانهای دیگر و همچنین درآمد حاصل از فعالیتهای اصلی(موضوع تبصره 3ماده 19آیین نامه مالی و معاملاتی) درآمد حاصل از واگذاری فعالیتهاو اماکن؛هدایا و کمکهای مردمی؛موسسات ؛ سازمانها و… تامین میشود. (ابوالحلاج،1390)

 

امور مالی ومعاملاتی دانشگاه بر اساس آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاههای علوم پزشکی انجام خواهد شد . ( ماده یک آیین نامه مالی و معاملاتی)

 

با توجه به ماده13 این آیین نامه خط مشی حسابداری دانشگاههای علوم پزشکی برمبنای روش حسابداری تعهدی تعیین شده است.

 

مدیریت خدمات سلامت که از ارزشمندترین و حیاتی ترین خدمات مورد نیاز جامعه می باشد با توجه به گستردگی دانشگاههای علوم پزشکی و افزایش هزینه ها و بودجه مورد نیاز جهت ارائه این خدمات و افزایش جمعیت و کامل تر شدن پوشش خدمات در دورترین نقاط کشور ، ضرورت ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی تشخیصی و درمانی جدید مطابق با پیشرفت های علم روز و محدودیت منابع مالی کشور ، روز به روز بیشتر به اطلاعات به هنگام ، جامع و دقیق ، تجمیع شده و قابل اتکاء نیازمند می باشد.اطلاعات بدست آمده از گزارشات مالی که حاصل ثبت، طبقه بندی، و تجزیه و تحلیل به موقع رویدادهای مالی است، از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. نیاز به اطلاعات حسابداری امروزه رشد قابل مقایسه­ای داشته و مدیران بیش از هر زمان دیگر نیاز به اطلاعات تفصیلی حسابداری بخصوص اطلاعات مربوط به فرآیندهای عملیاتی و بهای تمام شده دارند.

 

همچنین سیستم حسابداری باید قادر باشد گزارش های مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات در موارد و مسائل خاص یا وضعیت های ویژه را تامین نماید.از سویی دیگر مسئولیت پاسخگویی ، مرکز ثقل و سنگ زیر بنای تمام گزارش های مالی در سازمان ها می باشدو سازمانها ملزم به پاسخگویی در مقابل شهروندان و سازمانهای نظارتی می‌باشند. برای افزایش منابع مالی و اهدافی که این منابع برای تحقق آنها مصرف می شود بایستی دلایل منطقی ارائه نمایند. (ایجیری1983)

 

مدیریت مالی دستگاههای دولتی کشور و از جمله دانشگاههای علوم پزشکی در طول سالیان قبل و پس از انقلاب متاثر از ر

 

 

• مبانی نظری پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 15

 

2-2-1 مفاهیم کیفیت گزارشگری و روش‌های ارزیابی آن…………………………………………………………….. 15

 

2-2-1-1 عناصر کیفیت گزارشگری مالی…………………………………………………………………………. 15

 

2-2-1-2 کیفیت صورت‌های مالی در مقایسه با کیفیت گزارشگری مالی………………………………. 16

 

2-2-1-3 رویکردهای مختلف برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی…………………………………… 16

 

2-2-1-3 -1 نیازهای استفاده‌کنندگان………………………………………………………………………….. 16

 

2-2-1-3 -2 حمایت از سرمایه‌گذار/ سهامدار…………………………………………………………….. 17

 

2-2-1-3 -3 چار چوب پیشنهادی…………………… ……………………………………………………… 18

 

2-2-2 نقش مدیران در محیط اطلاعاتی و عملیاتی واحدهای انتفاعی………………………………………….. 19

 

 

 

عنوان                                                                                                 شماره صفحه

 

2-2-3 افشای داوطلبانه و مزایای افشای با کیفیت……………………………………………………………… 21

 

2-2-4 مفهوم کیفیت سود و معیارهای آن…………………………………………………………………………. 22

 

2-2-4-1 اندازه‌گیری کیفیت سود براساس ویژگی‌ها ی سری‌های زمانی سود…………….. 23

 

2-2-4-2 اندازه گیری کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد…. 25

 

2-2-4-3 نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود……………………………………………….. 26

 

2-2-4-4 پیش‌بینی اجزای اختیاری اقلام تعهدی به کمک متغیرهای حسابداری………….. 27

 

2-2-4-5 پیش­بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی ………………………………. 28

 

2-2-4-6 اندازه­گیری کیفیت سود براساس خصوصیات کیفی چارچوب مفهومی……….  29

 

2-2-4-7 اندازه­گیری کیفیت سود بر اساس تاثیرگذاری تصمیم‌های ………………………… 29

 

2-2-4-8  معیارهای اندازه­گیری کیفیت سود مبتنی­بر برآوردهای……………………………….30

 

2-2-5 مقدمه­ای در مورد کیفیت حسابرسی………………………………………………………………………. 31

 

2-2-5-1 کیفیت خدمات حسابرسی……………………………………………………………………… 32

 

2-2-5-2 کیفیت حسابرسی………………………………………………………………………………… 33

 

2-2-6  مفاهیم مرتبط با رقابت در بازار محصول ……………………………………………………………… 34

 

2-2-6-1 تعریف بازار………………………………………………………………………………………. 34

 

2-2-6-2 ابعاد گوناگون مدیریت بازار………………………………………………………………….. 34

 

2-2-6-2-1 بازارگرایی…………………………………………………………………………….. 34

 

2-2-6-2-2 بازارشناسی…………………………………………………………………………… 35

 

2-2-6-2-3 بازاریابی……………………………………………………………………………….. 35

 

2-2-6-2-4  بازار‌سازی……………………………………………………………………………. 35

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  عنوان                                                                                               شماره صفحه

 

2-2-6-3 استراتژی‌های رقابتی……………………. ……………………………………………………. 36

 

2-2-6-4 روش‌های رقابتی……….. ………………. …………………………………………………… 36

 

2-2-6-4-1 رهبران بازار…………………………………………………………………………. 36

 

2-2-6-5 مفهوم رقابت در بازار از دیدگاه مدل نمایندگی……………………………………….. 37

 

2-2-6-6 ارتباط بین رقابت در بازار با سطح بهره‌وری ………………………………………….. 37

 

2-2-7 عدم تقارن اطلاعات و فرضیه پیام­دهی………………………………………………………………… 38

 

2-2-7-1 پیامدهای عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه……………………………………….. 38

 

2-2-8 عوامل سازمان………………………………………………………………………………………………….. 40

 

2-2-8- 1 مدیریت سازمان……………………………………………………………………………….. 40

 

2-2-8-2 ساختار هیئت مدیره…………………………………………………………………………… 41

 

2-2-8-3 ساختار مالکیت…………………………………………………………………………………  42

 

2-2-8-4 عمر سازمان………………………………………………………………………………………. 43

 

2-2-8-5 اندازه شرکت…………………………………………………………………………………….  43

 

2-2-8-6 سودآوری سازمان………………………………………………………………………………. 44

 

2-2-8-7 پیچیدگی سازمان………………………………………………………………………………… 45

 

2-2-8- 8 نسبت دارایی­های ثابت ……………………………………………………………………….45.

 

2-2-8- 9 صنعت………………………………………………………………………………………………..45.

 

 

• پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 46

 

2-3-1 پژوهش‌های انجام شده درخارج کشور…………………………………………………….. .46

 

2-3-2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور ………………………………………………………50

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

عنوان                                                                                                 شماره صفحه

 

 

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 57

 

• روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 57

 

• فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 58

 

• مدل تحلیلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..59

 

• نحوه محاسبه متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………….60

 

3-5-1 متغیر های وابسته ………………………………………………………………………………………………………….60

 

 

• متغیر(های) مستقل…………………………………………………………………………………………….61

 

• متغیر های کنترلی  …………………………………………………………………………………………..62

 

 

• جامعه آماری و نمونه گیری…………………………………………………………………………………………….62

 

• روش‌ها و ابزار جمع آوری دادها………………………………………………………………………………… 63

 

• روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها…………………………………………………………………………… 64

 

3-8-1 آمار توصیفی……………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

3-8-2 آمار استباطی…………………………………………………………………………………………………………………65

 

3-8-2-1 آزمون جارک- براو ………………………………………………………………………………………65

 

3-8-2-2 آزمون چاو ……………………………………………………………………………………………………65

 

3-8-2-3 آزمون هاسمن ……………………………………………………………………………………………….65

 

3-8-2-4 آزمون فیشر ……………………………………………………………………………………………………67

 

3-8-2-5 آزمون t ………………………………………………………………………………………………………..68

 

3-8-2-6 پییش فرض تبیین مدل …………………………………………………………………………………..68

 

3-8-2-7 پیش فرض استقلال خطاها از یکدیگر (عدم خودهمبستگی) ……………………………….68

 

3-8-2-8 مدل‌های رگرسیونی پانل دیتا …………………………………………………………………………..69

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

 

 

 

فصل چهارم: تجریه و تحلیل داده ها

 

 

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………72

 

• آمار توصیفی …………………………………………………………………………………………………………….73

 

• آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………………………………75

 

4-3-1 آزمون جارک- برا………………………………………………………………………………………………………75

 

4-3-2 آزمون اول (آزمون برابری عرض از مبداءها)  …………………………………………………………………75

 

4-3-3 آزمون دوم (هاسمن)  ………………………………………………………………………………………………….76

 

4-4     تفسیر مدل برآورد شده از طریق روش اثرات تصادفی …………………………………………………..77

 

4-5     آزمون فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………………….78

 

4-5-1 فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………………..78

 

4-5-2 فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………………………………..78

 

4-5-3 فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………………………..79

 

4-5-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………………….79

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش

 

 

• مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….82

 

• نتایج فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………..82.

 

5-2-1 نتیجه فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………82

 

5-2-2 نتیجه فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………….82

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

 

5-2-3 نتیجه فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………….83.

 

5-2-4 نتیجه فرضیه چهارم ……………………………………………………………………………………………..83.

 

 

• پیشنهاد­های اجرایی ……………………………………………………………………………………………..84

 

• پیشنهاد­هایی برای پژوهش­های آتی ………………………………………………………………………..85.

 

• محدودیت­های پژوهش ………………………………………………………………………………………..85.

 

منابع و مآخذ

 

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………..87

 

منابع غیر فارسی ……………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان جدول                                                                                                شماره صفحه

 

جدول 2-1 خلاصه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………. 53

 

جدول 3-1 نمونه و فیلترینگ …………………………………………………………………………………………………  63

 

جدول (3-2) آماره دوربین- واتسون ………………………………………………………………………………………  68

 

جدول 4-1 توصیف شاخص¬های مرکزی و پراکندگی متغیرهای پژوهش ………………………………….  73

 

جدول 4-2 خروجی ازمون F برای برآورد مدل ……………………………………………………………………….  75

 

جدول 4-3 خروجی ازمون هاسمن برای براورد مدل  ……………………………………………………………….  76

 

جدول 4-4 نتایج نخمین ………………………………………………………………………………………………………..  77

 

جدول 4-5 نتایج آزمون فرضیه اول ………………………………………………………………………………………..  78

 

جدول 4-6 نتایج آزمون فرضیه دوم  ………………………………………………………………………………………  78

 

جدول 4-7 نتایج آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………  79

 

جدول 4-8 نتایج آزمون فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………….. 80

 

جدول 5-1 نتایج فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………….  83

 

 

 

چکیده

 

افشای اطلاعات مالی در گزارش‌های سالانه به عنوان یک حوزه کلیدی در پژوهش‌های حسابداری به شمار می‌رود و در این زمینه پژوهش‌های زیادی انجام شده است. هدف اصلی این پژوهش تبیین تأثیر عوامل بازار و سازمانی بر افشای داوطلبانه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، روش این پژوهش برحسب هدف کاربردی، برحسب نوع داده توصیفی و پیماشی و نحوه اجرای پژوهش به صورت پس رویدادی آزمون شده است. از اینرو با توجه به ادبیات موضوعی، پنج متغیر شامل کیفیت سود، کیفیت حسابرسی، عدم تقارن اطلاعاتی و شدت رقابت بازار  مورد بررسی قرار گرفته است.  جامعه آماری این پژوهش حاضر  شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و با استفاده از روش نمونه‌گیری حذفی، 102 شرکت طی دوره زمانی 1388 الی1392 به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده‌اند. نتایج پژوهش‌ نشان داد که بین کیفیت حسابرسی با سطح افشا داوطلبانه رابطه مثبت معنا‌دار است. بین کیفیت سود، و افشای داوطلبانه اطلاعات رابطه منفی و معنا‌داری وجود دارد. همچنین شدت رقابت بازار محصول و بر افشای داوطلبانه رابطه معنا‌داری ندارد. یافته‌‌های این پژوهش نشان داد که افشا داوطلبانه اطلاعاتی در شرکت­ها پذیرفته شده در بورس تهران در سطح پایینی قراردارد. و به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی توصیه می‌شود افشای داوطلبانه اطلاعاتی به طور جدی مورد توجه و بررسی قرار گیرد تا سطح افشای داوطلبانه اطلاعاتی میزان عدم تقارن اطلاعاتی را در بازار سرمایه به‌ طور قابل توجهی تغییر دهد.

 

 

 

کلمات کلیدی: افشای داوطلبانه، کیفیت حسابرسی، کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعاتی،  شدت رقابت بازار

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 

 

1-1)مقدمه

 

هدف نهایی سیستم حسابداری فراهم نمودن اطلاعات برای اشخاص‌ذی‌نفع در قالب گزارش‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی می‌باشد. واژه افشا به مجموعه متنوعی از اطلاعات الزامی و داوطلبانه، شامل صورت‌های مالی و یادداشت‌های همراه، گزارش هیات مدیره، تجزیه و تحلیل مدیریت، پیش‌بینی‌های مدیریت، ارائه تجزیه اطلاق می‌شود. بهبود و ارتقای افشای اطلاعات موجب بهبود شفافیت می‌شود که یکی از بهترین اهداف تحولات جهانی و ابتکارات عمده در فرآیند اصلاح مالکیت در کشور‌های مختلف است. به نظر بسیاری از نظریه پردازان حوزه حسابداری و اقتصاد، اطلاعات عامل کلیدی در کارایی تخصیص منابع و رشد اقتصادی کشورهاست. بدیهی است که اصل افشاء به عنوان یکی از اصول حسابداری کـلیه واقعیت‌های بـا اهـمیـت و مـربوط در رابـطه با رویدادها و فعالیت‌های واحد تجاری را بیان می‌نماید. افشاء کافی ,افشاء مناسب و افشاء کامل اصطلاحاتی است که در کتب و مقالات حسابداری برای توصیف افشاء به کار می‌رود اما متداولـترین آن افـشاء کــافی می‌باشد که حاکی از حداقل افشای مورد  نیاز است و یا به عبارتی دیگر مفهوم افشاء کافی بیان کننده این موضوع است که صورت‌های مالی نباید گمراه کننده باشد. وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه، هم چنین رکن‌رکین پاسخ‌گویی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی آگاهانه و از ملزومات بی‌بدیل توسعه اقتصادی (کمیته تدوین استاندارد‌های حسابداری، 1385) افشای مناسب به برخورد یکسان با کلیه استفاده کنندگان بالقوه در خصوص افشای اطلاعات مالی دلالت می‌کند . اغلب چنین استدلال می‌شود که جریان شفاف و با کیفیت اطلاعات، موجب کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌گردد. عدم تقارن اطلاعاتی، به وضعیتی اطلاق می‌شود که آگاهی بیش‌تر است چنین عدم‌تقارن اطلاعاتی، موجب بروز مشکلاتی نظیر مخاطره اخلاقی و انتخاب نادرست می‌شود. بنابراین، به منظور حفظ منافع سهام‌داران و سایر افراد ذی‌نفع، افشای عمومی و با کیفیت اطلاعات ضروری است. (حساس یگانه و نادی قمی، 1385 :37) افشا در حسابداری واژه‌ای فراگیر است و تقریباً تمامی فرآیند گزارشگری مالی را در بر می‌گیرد یکی از اصول اولیه حسابداری اصل افشای کلیه واقعیت‌های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها وفعالیت‌های مالی واحدهای تجاری است. اصل مزبورایجاب می‌کند که صورت‌های مالی به گونه‌ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ هدف‌های گزارشگری اولاً به موقع ، مربوط و قابل اعتماد و ثانیاً قابل مقایسه و قابل فهم باشد یعنی بتواند استفاده کنندگان صورت‌های مالی را در اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه کمک کند (عالیور،1370: 25). مدیران از فعالیت‌های شرکت نسبت به سهام‌داران و سرمایه‌گذاران بالقوه و سایر ذی‌نفعان ارائه کلیه اطلاعات به گونه‌ای که تصویر کاملی از فعالیت‌ها و رویدادهای  مالی واحد تجاری را بیان نماید حاکی از افشای کامل می‌باشد. اگر چه لازم است صورت‌های مالی به نحو کامل ارائه شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و بی‌اهمیت باشد زیرا ممکن است توجه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی به اطلاعات جزئی و کم اهمیت معطوف و در نتیجه رویداد‌ها و عملیات با‌اهمیت نادیده گرفته شود. افشای داوطلبانه شرکت با توجه به کنترل تضاد منافع بین سهام‌داران، بستانکاران و مدیران تعیین می‌شود (واتس وزیمرمن، 1986)  با در نظر گرفتن این تضاد منافع، می توان چنین استنباط کرد که انگیزه‌های زیربنای افشای اختیاری در شرکت‌ها، به ویژگی‌های شرکت بستگی دارد (چاو و وانگ بورن، 1987). در ضمن میزان افشای اطلاعات در گزارشگری مالی علاوه بر هماهنگی با نیاز و خبرگی استفاده کنندگان گزارشهای مالی به ویژگی‌ها  و معیارهای مورد انتظار از افشاء نیز وابسته است. از طرفی فناوری اطلاعات و ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری عنصری کلیدی در حذف محدودیت زمانی و مکانی ، دسترسی بهتر و سریع به اطلاعات، به روز بودن و …. است .

 

موضوع پژوهش حاضر، مطالعه تأثیر عوامل بازار و سازمانی بر افشای داوطلبانه شرکت‌های پذیرفته شده در  بورس اوراق بهادار تهران است. این فصل باعنوان کلیات پژوهش، نگاهی کلی به پژوهش می‌نماید و خواننده را با آنچه قرار است تجزیه و تحلیل گردد آشنا می‌سازد. در فصل حاضر، مساله اصلی و ضرورت انجام پژوهش بیان می‌شود. در ادامه، فرضیات مورد نظر در راستای بررسی ارتباط بین متغیرها، مطرح می‌شوند و همچنین جامعه آماری مورد مطالعه و قلمرو پژوهش، تبیین می‌گردد. در نهایت، کلمات کلیدی پژوهش، به لحاظ عملیاتی تعریف و ارائه می‌شوند.

 

 

 

1-2) بیان مسئله

 

امروزه توسعه اقتصادی بر پایه دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاری استوار می‌باشد. این در حالی است که تصمیم سرمایه‌گذارن در خصوص سرمایه‌گذاری ، به نوبه خود به وجود گزارشگری مالی مناسب بستگی دارد. گزارشگری مالی تخصیص منابع سرمایه در یک شرکت تجاری و قابلیت سود‌‌دهی آن را افشا می‌نماید. بنابراین افشای اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان از صورت‌های مالی امری ضروری به شمار می رود. بدیهی است اصل افشا به عنوان یکی از اصول حسابداری، کلیه واقعیت‌های با اهمیت و مربوط در رابطه با رویدادها و فعالیت‌های واحد تجاری را بیان می‌کند. اصل افشا ایجاب می‌نماید که صورت‌های مالی به گونه‌ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ اهداف گزارشگری مالی، قابل فهم، آگاه کننده و حتی الامکان کامل باشد. به بیان دیگر اصل افشا خواستار افشای اطلاعات مربوط در صورت‌های مالی به گونه‌ای است که از یک طرف امکان اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه برای استفاده کنندگان را فراهم نموده و از طرف دیگر باعث گمراهی آنان نشود (خانی و میرباقری،1391).

 

مدیران شرکت‌ها همواره از طریق گزارشگری مالی شامل صورت‌های مالی، یادداشت‌های همراه و تجزیه و تحلیل‌های مدیریت، اطلاعات شرکت تحت مدیریت خود را جهت آگاهی استفاده‌کنندگان برون سازمانی افشا می‌کنند. میزان اطلاعات افشا شده تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. مثل تصمیم تیم مدیریت و تحلیل هزینه منفعت که انگیزه‌های اختیاری مدیر است.

 

طبق نظریه هیأت تدوین استاندارد‌های حسابداری مالی تصمیم‌گیری سرمایه‌گذارن بر اساس اطلاعات حسابداری تاثیرات عمده‌ای در تخصیص بهینه منابع اقتصادی یک کشور دارد. در مدلی که توسط (دانیل، هیرش لیفر و سابر امانیام،1998) طراحی گردید سهام‌داران به اطلاعات خصوصی شرکت‌ها واکنش بیشتری نسبت به اطلاعات عمومی نشان می‌دهند (کاشانی پور و همکاران، 1388).

 

در عمل، میان کیفیت و کمیت اطلاعاتی که شرکت‌های مختلف تهیه و منتشر می‌کنند و اطلاعاتی که سهام‌داران و اعتبار دهندگان نیاز دارند، شکاف عمیقی وجود دارد. نهادهای سرمایه‌گذاری به اطلاعاتی به موقع، اتکاپذیر و کامل نیاز دارند تا نسبت به مسئولیت نمایندگی مدیریت و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری خود قضاوت نمایند. از طرفی ایجاد و نگهداری نظام افشای پیچیده مالی ارزان نیست، زیرا شرکت‌ها مجموعه متعددی از اقلام مالی و غیر مالی دارند که به طور معمول افشای آنها چندان ساده نیست. از این رو بر اساس ساختار بازارها، در هر کشوری مجموعه‌ای از منابع بر قواعد حسابداری و افشا مقرر شده که شرکت‌ها ملزم به رعایت آن هستند. شرکت‌ها در مورد پیش بینی درآمدها توسط مدیر، جلسه‌های سرمایه‌گذارن و تحلیل‌گران مجامع خرید سهام یا انصراف از خرید، حضور سرمایه‌گذارن افشای مربوط به سرمایه‌گذارن در سایت‌های خبری شرکت و سایر پرونده­های قانونی، اطلاعات را به صورت داوطلبانه افشا می‌کنند.

 

افشای اختیاری یک مکانیسم کنترل خارجی است که می کوشد مشکلات بین سهام‌داران عضو و غیر عضو را از طریق فراهم کردن اطلاعات مربوط به نتایج مالی و غیر مالی کاهش دهد. در تئوری نمایندگی فرض بر این است که سهام‌داران عضو تمایل به افشای اطلاعات به جای واگذاری امکان نظارت به افراد غیر عضو را دارند، چرا که هزینه‌های ناشی از حضور مدیران برای افشا کمتر از هزینه‌های کنترلی افراد غیر عضو خواهد بود (جنسن و مکلین،1976).

 

دلیل اصلی تاکید بر افشای داوطلبانه حفظ منافع سهام‌داران است .چون افشای داوطلبانه اثر مثبتی بر عملکرد شرکت‌ها دارد و بر حفظ منافع سهام‌داران و اشخاص ذی‌نفع اثر گذار است .چون افشای به موقع و داوطلبانه اطلاعات عاملی است که باعث سالم سازی بازار سرمایه گشته و از معاملات افرادی که به نحوی به اطلاعات منتشر شده دسترسی دارند جلوگیری می‌کند و همچنین باعث آشکار شدن گزینه‌های جدید و یا حذف گزینه‌های ضعیف می‌شود و سرانجام افراد را تحت تأثیر قرار داده و آنان را به سمت اتخاذ تصمیم صحیح سوق می­دهد.

 

با توجه به مطالب بیان شده در رابطه با موضوع پژوهش مشخص می‌شود که موضوع افشای اطلاعات تنها محدود به قشر خاصی از استفاده کنندگان صورت‌های مالی نمی‌شود بلکه این موضوع در برگیرنده نیاز طیف وسیعی از افراد جامعه از جمله مجامع حرفه‌ای، اعتبار‌دهندگان، دولت و سرمایه‌گذارن است. نتایج پژوهش‌های خارجی نشان می‌دهد که سطح افشای داوطلبانه بر اثر تعداد زیادی از عوامل از جمله : حاکمیت شرکتی ،اندازه شرکت، کیفیت سود، ساختار مالکیت، نوع صنعت، شدت رقابت، عدم تقارن اطلاعاتی، و تغییرات در قانون‌های دولتی می‌باشد. عوامل بازار و عوامل سازمانی و تاثیر آنها بر افشای داوطلبانه از موضوعاتی است که کمتر در پژوهش‌های داخلی بدان پرداخته شده است. این مطالعه وجود این

 

 

2-2-1- مفهوم سود و وجه نقد و اهمیت آن­ها………………………………………………………………………………15

 

2-2-2- مفهوم سود درگزارشگری مالی………………………………………………………………………………………..16

 

2-2-3- تجزیه و تحلیل صورت­های مالی…………………………………………………………………………………….18

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

2-2-4-­ فرصتهای رشدوساختار سرمایه(اهرم)……………………………………………………………………………….20

 

2-2-5-­ فرصت­های رشد و سود تقسیمی……………………………………………………………………………………..21

 

2-2-6- فرصت­های رشد و کیفیت سود……………………………………………………………………………………….23

 

2-3- چرخه­ی عمر شرکت………………………………………………………………………………………………………….24

 

2-4- جریان نقد آزاد………………………………………………………………………………………………………………….26

 

2-4-1- ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد ﻫﺮ ﺳﻬﻢ………………………………………………………………………………………………….26

 

2-4-2- ﺑﺎزده ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد………………………………………………………………………………………………………27

 

2-4-3- ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد ﺑﺮای شرکت……………………………………………………………………………………………27

 

2-4-4- جریان نقد عملیاتی………………………………………………………………………………………………………..28

 

2-5- تعریف مدیریت جریان­های نقدی………………………………………………………………………………………..29

 

2-5-1- انگیزه شرکت ها از مدیریت جریان های نقدی………………………………………………………………….29

 

2-5-2- انگیزه افزایش رفاه سهامداران………………………………………………………………………………………….31

 

2-5-3- انگیزه تسهیل قابلیت پیش بینی………………………………………………………………………………………..31

 

2-5-4- افزایش رفاه مدیریت……………………………………………………………………………………………………..31

 

2-6- روش­های مدیریت جریان های نقدی…………………………………………………………………………………..32

 

2- 7- رابطه میان مدیریت جریان نقدی و تئوری اثباتی حسابداری…………………………………………………..34

 

2-8- فرصت­های رشد، تداوم سود و بازده جریان­های نقد آزاد………………………………………………………..34

 

2-9- نتیجه­گیری و ارائه مدل مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………….37

 

2-10- پژوهش­های داخلی  ………………………………………………………………………………………………………..38

 

2-11- پژوهش­های خارجی  ……………………………………………………………………………………………………..40

 

2-12-­ خلاصه­ی فصل………………………………………………………………………………………………………………42

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..44

 

3-2- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….45

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

3-3- قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….45

 

3-3-1- قلمرو موضوعی پژوهش………………………………………………………………………………………………..45

 

 

3-3-2- قلمرو زمانی پژوهش……………………………………………………………………………………………………..45

 

3-3-3- قلمرو مکانی پژوهش……………………………………………………………………………………………………..45

 

3-4- فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………45

 

3-5- متغیرهای پژوهش و نحوه سنجش آن­ها  ……………………………………………………………………………..46

 

3-5-1- جریان­های نقدی آزاد  …………………………………………………………………………………………………..46

 

3-5-2- جریان نقد آزاد هر سهم  ……………………………………………………………………………………………….47

 

3-5-3- بازده جریان نقد آزاد  ……………………………………………………………………………………………………47

 

3-5-4- فرصت­های رشد  …………………………………………………………………………………………………………47

 

3-5-5-  تداوم سود  ………………………………………………………………………………………………………………..48

 

3-5-6- علامت اختصاری متغیرها  ……………………………………………………………………………………………..49

 

3-6- جامعه­ی آماری پژوهش………………………………………………………………………………………………………49

 

3-7- روش گردآوری اطلاعات و داده­های پژوهش………………………………………………………………………..50

 

3-8- روش کلی تحلیل داده­ها  …………………………………………………………………………………………………..50

 

3-9- روش­های آماری  ……………………………………………………………………………………………………………..51

 

3-10- مدل پژوهش  ………………………………………………………………………………………………………………..51

 

3-10-1- روش آزمون فرضیه­ها  ……………………………………………………………………………………………….51

 

3-10-2- تحلیل رگرسیون  ………………………………………………………………………………………………………52

 

3-10-2-1­- ضریب تعیین…………………………………………………………………………………………………………..53

 

3-10-2-2­- ضریب همبستگی …………………………………………………………………………………………………..54

 

3-10-2-3­- آزمون کلموگروف اسمیرنوف ………………………………………………………………………………….54

 

3-10-3­- آزمون معنادار بودن R………………………………………………………………………………………………….54

 

3-10-4­- آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون  ………………………………………………….. …………………56

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

3-10-4-1­- آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون  ………………………………………………………………………..56

 

3-10-4-2­- آزمون معنادار بودن ضرایب  ……………………………………………………………………………………57

 

3-10-5­- تعیین صحت مدل رگرسیون و بررسی تاثیر مدل ارائه شده……………………………………………….57

 

3-10-6­- آزمون دوربین- واتسون ………………………………………………………………………………………………58

 

3-11- خلاصه­ی فصل …………………………………………………………………………………………………………….59

 

فصل چهارم:تحلیل داده­های پژوهش

 

4-1-­ مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….61

 

4-2­- یافته های توصیفی…………………………………………………………………………………………………………….61

 

4-3­­-آزمون نرمال بودن داده ها…………………………………………………………………………………………………….65

 

4-4­- همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………68

 

4-4-1­- مفهوم معنی داری در همبستگی……………………………………………………………………………………….68

 

4-4-2- رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………………..69

 

4-4-3- آزمون دوربین- واتسون………………………………………………………………………………………………….69

 

4-5­- آزمون فرضیه­ها…………………………………………………………………………………………………………………70

 

4-5-1- آزمون فرضیه اول  ………………………………………………………………………………………………………..70

 

4-5-2- آزمون نرمال بودن خطاها………………………………………………………………………………………………..73

 

4-5-3- آزمون فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………….82

 

4-5-4- آزمون نرمال بودن خطاها………………………………………………………………………………………………..84

 

4­-6­­­- خلاصه‌ی فصل………………………………………………………………………………………………………………….94

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش

 

5-1­­- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….96

 

5-­2­- نتایج آزمون فرضیه‌ها…………………………………………………………………………………………………………96

 

5-2-1­­- نتیجه آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………………………….96

 

5-2-2­­- نتیجه آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………98

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

5-2-3­­- خلاصه نتایج پژوهش…………………………………………………………………………………………………….99

 

5-3­­- مقایسه نتایج پژوهش حاضر با پژوهش­های قبلی…………………………………………………………………100

 

5-4­- محدودیت‌های انجام پژوهش……………………………………………………………………………………………101

 

5-­5­- پیشنهادهای حاصل از پژوهش…………………………………………………………………………………………..101

 

5-­5-­1­­- پیشنهادات مبتنی بر فرضیه­ها…………………………………………………………………………………………101

 

5-­5-2­­- پیشنهاد برای پژوهش­های آتی……………………………………………………………………………………….102

 

5-6­­- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………….102

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………….130

 

منابع غیرفارسی………………………………………………………………………………………………………………………..132

 

فهرست جداول

 

جدول 3-1- علامت اختصاری متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………….49

 

جدول 4-1- علامت اختصاری متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………….62

 

جدول 4- 2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع پتروشیمی…………………………………………………….62

 

جدول 4- 3- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع غذایی………………………………………………………….63

 

جدول 4- 4- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع خودرو………………………………………………………..63

 

جدول 4- 5- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع دارویی…… ………………………………………………….64

 

جدول 4- 6- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع سیمان………………………………………………………….64

 

جدول 4-7- نتیجه آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف برای نرمال بودن متغیر FCFY در صنایع مورد مطالعه ……………………………………………..65

 

جدول 4-8- ضریب همبستگی پیرسون…………………………………………………………………………………………71

 

جدول 4-9- خلاصه مدل رگرسیون……………………………………………………………………………………………..75

 

جدول 4-10- نتایج تحلیل واریانس یکطرفه………………………………………………………………………………….76

 

جدول 4-11- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت پتروشیمی……………………………………………..77

 

جدول 4-12- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت غذایی…………………………………………………..78

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

جدول 4-13- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت خودرو………………………………………………….79

 

جدول 4-14- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت دارویی…………………………………………………80

 

جدول 4-15- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت سیمان…………………………………………………..81

 

جدول 4-16- ضریب همبستگی پیرسون………………………………………………………………………………………83

 

جدول 4-17-خلاصه مدل رگرسیون…………………………………………………………………………………………….87

 

جدول 4-18- نتایج تحلیل واریانس یکطرفه………………………………………………………………………………….88

 

جدول 4-19- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت پتروشیمی……………………………………………..89

 

جدول 4-20- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت غذایی…………………………………………………..90

 

جدول 4-21- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت خودرو………………………………………………….91

 

جدول 4-22- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت دارویی…………………………………………………92

 

جدول 4-23- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت سیمان…………………………………………………..93

 

جدول 4-24- جمع­بندی نتایج فرضیه­ها  ……………………………………………………………………………………..94

 

جدول5-1- خلاصه نتایج آزمون فرضیه­ها…………………………………………………………………………………….99

 

جدول5-2- مقایسه نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش­های قبلی………………………………………………..100

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 4-1- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع پتروشیمی…………………………………………………..66

 

نمودار 4-2- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع غذایی………………………………………………………..66

 

نمودار 4-3- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع خودرویی……………………………………………………67

 

نمودار 4-4- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع دارویی……………………………………………………….67

 

نمودار 4-5- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع سیمان………………………………………………………..68

 

نمودار 4-6- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع پتروشیمی………………………………….73

 

نمودار 4-7- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع غذایی……………………………………….73

 

نمودار 4-8 – توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع خودرویی…………………………………74

 

نمودار 4-9- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع دارویی………………………………………74

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

نمودار 4-10- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع سیمان……………………………………..75

 

نمودار 4-11- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع پتروشیمی……………………………….85

 

نمودار 4-12- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع غذایی…………………………………….85

 

نمودار 4-13- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع خودرویی………………………………..86

 

نمودار 4-14- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع دارویی……………………………………86

 

نمودار 4-15- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع سیمان…………………………………….87

 

فهرست پیوست­­ها

 

پیوست الف-1- ………………………………………………………………………………………………………………………103

 

پیوست الف-2- ………………………………………………………………………………………………………………………105

 

پیوست الف-3- ………………………………………………………………………………………………………………………112

 

پیوست الف-4- ………………………………………………………………………………………………………………………118

 

پیوست الف-5- ………………………………………………………………………………………………………………………124

 

 

 

 

 

چکیده

 

در این پژوهش تحلیل جامعی روی تاثیرفرصت­­های رشد شرکت و تداوم سود بر بازده جریان­های نقدی آزادبا تأکید بر نوع صنعت در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شد. جامعه مورد مطالعه شامل 5 صنعت فعال (صنایع سیمان، پتروشیمی، غذایی، خودرویی و دارویی) در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. قلمرو زمانی پژوهش شامل یک دوره پنج ساله بر اساس صورت­های مالی سال­های 1386 الی 1391 صنایع مورد مطالعه است. این پژوهش شامل یک فرضیه اصلی می­باشد که به دو فرضیه فرعی تقسیم می­شود، جهت آزمون فرضیات از آزمون رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است.طبق بررسی­های بدست آمده از آزمون فرضیه فرعی اول مبنی بر اینکه فرصت­های رشد شرکت بر بازده جریان­های نقدی آزاد تاثیر دارد، مشخص گردید فرضیه فوق در صنایع پتروشیمی، دارویی و سیمان تایید می­گردد. هر چند که فرضیه فوق در صنایع غذایی و خودرویی رد می­گردد، طبق آزمون فرضیه فرعی دوم مبنی بر اینکه تداوم سود بر بازده جریان­های نقدی آزاد تاثیر دارد، مشخص گردید فرضیه فوق در کلیه صنایع مورد مطالعه رد می­گردد.

 

واژه های کلیدی:بازده جریان نقد آزاد، بورس اوراق بهادار تهران، تداوم سود، فرصت­های رشد.

 

مقدمه

 

در