1-9- روش شناسی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….10

 

 

1-10- ابزارگردآوری داده ها(اطلاعات) ………………………………………………………………………………………..12

 

 

1-11- جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………..12

 

 

1-12- روشها وابزارتجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………………..12

 

 

1-13- ساختار پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………13

 

 

1-14- خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………….13

 

 

فصل دوم:  مروری بر ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

 

 

2-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………15

 

 

2-2- ساختار مالکیت …………………………………………………………………………………………………………………16

 

 

2-3- انواع مالکیت در شرکت­های سهامی عام ……………………………………………………………………………….18

 

 

2-4-تعاریف مختلف افشاء…………………………………………………………………………………………………………19

 

 

2-5- اصل افشاء…………………………………………………………………………………………………………………………20

 

 

2-6- پرسش های اساسی مطرح شده در حوزه افشاء (مبانی نظری) …………………………………………………21

 

 

2-6-1- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشاء می‌گردد؟ …………………………………………………………22

 

 

2-6-1-1- سرمایه‌گذاران …………………………………………………………………………………………………….22
      2-6-1-2- اعطاکنندگان تسهیلات مالی …………………………………………………………………………………23

 

 

2-6-1-3- تأمین‌کنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران………………………………………………………23

 

 

2-6-1-4- مشتریان …………………………………………………………………………………………………………….23

 

 

2-6-1-5- کارکنان …………………………………………………………………………………………………………….23

 

 

2-6-1-6- دولت…………………………………………………………………………………………………………………24

 

 

2-6-1-7- جامعه………………………………………………………………………………………………………………..24

 

 

2-6-1-8- سایر استفاده‌کنندگان…………………………………………………………………………………………….24

 

 

2-6-2- هدف از افشای اطلاعات مالی چیست؟………………………………………………………………………..24

 

 

2-6-3- چه میزان از اطلاعات لازم است افشاء شود؟…………………………………………………………………25

 

 

2-6-3-1- انتقادات مطرح شده در مورد افزایش افشای اطلاعات………………………………………………28

 

 

2-6-4- اطلاعات مالی چگونه باید افشاء شود؟…………………………………………………………………………29

 

 

2-6-5- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات……………………………………………………………………..31

 

 

2-7- تئوری نمایندگی و حاکمیت شرکتی……………………………………………………………………………………..31

 

 

2-8- تئوری نمایندگی و افشای اختیاری……………………………………………………………………………………….33

 

 

2-9- تعریف و مفهوم عدم ­تقارن اطلاعاتی…………………………………………………………………………………….33

 

 

2-9-1- علل ناهمزمانی یا عدم­ تقارن اطلاعاتی ……………………………………………………………………….34

 

 

 

2-10- ارتباط نظری بین ساختارمالکیت و میزان افشای اختیاری……………………………………………………….35

 

 

2-11- پیشینه داخلی و خارجی پژوهش………………………………………………………………………………………..37

 

 

    2-11-1- تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………………37

 

 

2-11-2- مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………………………..45
2-12- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………48

 

 

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

 

 

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….50

 

 

3-2- تعریف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….51

 

 

3-3- متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………51

 

 

3-3-1- متغیر مستقل……………………………………………………………………………………………………………..52

 

 

3-3-2- متغیر وابسته …………………………………………………………………………………………………………….52

 

 

3-3-3- متغیر کنترل……………………………………………………………………………………………………………….52

 

 

3-4-  چهار چوب مفهومی………………………………………………………………………………………………………….52

 

 

3-5- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………..53

 

 

3-6- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………54

 

 

3-6-1- جدول داده های تحقیق………………………………………………………………………………………………54

 

 

3-7- روش‌ها و ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات……………………………………………………………………………….55

 

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………………..55

 

 

3-8-1- ضریب همبستگی ®………………………………………………………………………………………………..56

 

 

3-8-2- ضریب تشخیص (ضریب تعیین R)…………………………………………………………………………..56

 

 

3-8-3-  سطح معنی‌داری آماره t و F………………………………………………………………………………………57

 

 

3-8-4- آزمون معنی‌دار بودن رگرسیون…………………………………………………………………………………….57

 

 

    3-8-5- آزمون معنی‌دار بودن ضرایب جزئی رگرسیون……………………………………………………………….58

 

 

 

 

 

3-9- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………………………58

 

 

3-10- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………64

 

 

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها

 

 

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….66

 

 

4-2- بررسی آمار توصیفی متغیرها………………………………………………………………………………………………..67

 

 

4-3-آزمون پیش فرض های رگرسیون …………………………………………………………………………………………69

 

 

4-3-1- آزمون نرمال بودن توزیع متغیرها………………………………………………………………………………….69

 

 

4-3-2- آزمون دوربین واتسون………………………………………………………………………………………………..71

 

 

4-3-3- آزمون هم خطی چندگانه……………………………………………………………………………………………71

 

 

4-4- توصیف همبستگی بین متغیرها……………………………………………………………………………………………..72

 

 

4-5- فرضیه های اصلی و فرعی تحقیق…………………………………………………………………………………………74

 

 

4-6- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………75

 

 

4-7- نتایج حاصل از آزمون رگرسیون…………………………………………………………………………………………..76

 

 

4-7-1- آزمون فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………………………………..76

 

 

4-7-2- آزمون فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………..80

 

 

4-7-3- آزمون فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………………….83

 

 

4-7-4- آزمون فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………………………………………….87

 

 

4-8- نتایج آزمون فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………………..91

 

 

4-9- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………..93

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات

 

 

5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………95

 

 

5-2- یافته های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………96

 

 

5-3- پیشنهادات با استفاده از پژوهش برای استفاده کنندگان…………………………………………………………….99

 

 

5-4- پیشنهادات برای پژوهشهای آتی…………………………………………………………………………………………100

 

 

5-5- محدودیتهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………..101

 

 

5-6- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………102

 

 

منابع ومآخذ………………………………………………………………………………………………………………………………103

 

 

فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………..104

 

 

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………..107

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

 

عنوان                                                                                                    شماره صفحه

 

 

جدول 1-1- ……………………………………………………………………………………………………………………………..12

 

 

جدول3-1- ……………………………………………………………………………………………………………………………….54

 

 

جدول3-2- ……………………………………………………………………………………………………………………………….55

 

 

جدول4-1- ……………………………………………………………………………………………………………………………….68

 

 

جدول4-2- ……………………………………………………………………………………………………………………………….70

 

 

جدول4-3- ……………………………………………………………………………………………………………………………….71

 

 

جدول4-4- ……………………………………………………………………………………………………………………………….72

 

 

جدول4-5- ……………………………………………………………………………………………………………………………….73

 

 

جدول4-6- ……………………………………………………………………………………………………………………………….77

 

 

جدول4-7- ……………………………………………………………………………………………………………………………….77

 

 

جدول4-8- ……………………………………………………………………………………………………………………………….78

 

 

جدول4-9- ……………………………………………………………………………………………………………………………….79

 

 

جدول4-10- …………………………………………………………………………………………………………………………….81

 

 

جدول4-11- …………………………………………………………………………………………………………………………….81

 

 

جدول4-12- …………………………………………………………………………………………………………………………….82

 

 

جدول4-13- …………………………………………………………………………………………………………………………….82

 

 

جدول4-14- …………………………………………………………………………………………………………………………….84

 

 

جدول4-15- …………………………………………………………………………………………………………………………….85

 

 

جدول4-16- …………………………………………………………………………………………………………………………….85

 

 

جدول4-17- …………………………………………………………………………………………………………………………….86

 

 

جدول4-18- …………………………………………………………………………………………………………………………….88

 

 

جدول4-19- …………………………………………………………………………………………………………………………….89

 

 

جدول4-20- …………………………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

جدول4-21- …………………………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

جدول4-22- …………………………………………………………………………………………………………………………….91

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

عنوان                                                                                                            صفحه

 

 

نمودار 3-1- ……………………………………………………………………………………………………………………………..53

 

 

 

 

 

چکیده :

 

 

هدف اصلی این پژوهش، تبیین ساختار مالکیت نهادی بر میزان افشای اختیاری در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

 

 

فرضیه اصلی این پژوهش: بین مالکیت نهادی و میزان افشای اختیاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه ای وجود دارد.این فرضیه در سه صنعت سیمان ،پتروشیمی وخودروسازی موردآزمون قرار گرفته است.

 

 

متغیر مستقل مورد بررسی در این پژوهش ساختار مالکیت (مالکیت نهادی، مالکیت شرکتی و مالکیت مدیریتی) می باشد که تأثیر آن بر روی متغیر وابسته میزان افشای اختیاری بررسی می گردد. همچنین در این پژوهش به منظور کنترل دیگر عوامل احتمالی مؤثر بر میزان افشای اختیاری، سه متغیر اندازه شرکت، اهرم و بازده دارایی ها به عنوان «متغیر کنترل» مد نظر قرار گرفته است

 

 

این تحقیق از نوع شبه تجربی در حوزه تحقیقات  اثباتی حسابداری می باشد در این تحقیق اطلاعات مالی از صورت های مالی و یادداشت های مربوط به شرکت های مورد مطالعه و با کمک لوح های فشرده سازمان بورس اوراق بهادار تهران استفاده می شود.

 

 

به علت گستردگی حجم جامعه آماری و وجود برخی ناهماهنگی‌ها میان اعضای جامعه، شرایط ویژه برای انتخاب نمونه آماری قرار داده شده و از این رو نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شد.

 

 

در تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلهای رگرسیون چند متغیره و مدل داده های پنل استفاده شده است.

 

 

 

 

 

نتایج نشان می دهد که بین مالکیت نهادی (در سه صنعت سیمان، پتروشیمی و خودروسازی) با میزان افشای داوطلبانه در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، هنگامی که علامت ضریب متغیر مستقل مثبت است یعنی اینکه تاثیر مثبتی بر میزان افشای اختیاری دارند. بین نسبت اهرمی و میزان افشای اختیاری رابطه معناداری وجود ندارد ، بین بازده دارایی ها و میزان افشای اختیاری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در نهایت متغیر اندازه شرکت رابطه مثبت و معناداری با میزان افشای اختیاری دارد و این نشانگر این است که در شرکت های بزرگ، میزان افشای داوطلبانه در آن ها بیشتر است.

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

 

 

از آنجایی که سرمایه گذاران و اعتباردهندگان دو گروه اصلی استفاده کنندگان برون سازمانی اطلاعات مالی به شمار می آیند، تهیه و فراهم کردن اطلاعات مربوط برای این دو گروه یکی از رسالت های اصلی گزارشگری مدیریت و سیستم حسابداری می باشد. از این رو توجه ویژه به نوع نیازهای اطلاعاتی این افراد ضروری است. سیستم گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم سازد تا برای استفاده کنندگان مختلف در أخذ تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری، اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود. مفید بودن مستلزم این است که اطلاعات به گونه ای مناسب و کامل افشا شود. افشای کامل در گزارش های سالانه نقش اساسی در تصمیم گیریهای صحیح و آگاهانه گروه های مختلف بخصوص سرمایه گذاران دارد.

 

 

هندریکسن و ون برادا (1992)

 

 

نقش متولیان افشاء اطلاعات در حاکمیت شرکتی متبلور می شود که دربرگیرنده کنترل و رویه هایی برای اطمینان از عدم حرکت مدیریت شرکت برای منافع شخصی و حرکت در مسیر حداکثر نمودن منافع سهامداران و ارزش شرکت است. از جمله عواملی که موجب افزایش در تقاضای افشای بیشتر اطلاعات در بازار سرمایه مدرن می شوند، از عدم تقارن اطلاعات و وجود تضاد نمایندگی بین مدیریت و سهامداران ناشی می شود. لذا راه حل تضاد نمایندگی و عدم تقارن اطلاعات در ساختار مالکیت و عملکرد هیئت مدیره نهفته است. در نتیجه به نظر می رسد میزان افشای اختیاری مرتبط با نوع ساختار مالکیت و نیز سایر ویژگی ها از قبیل اندازه شرکت، اهرم، نرخ بازده دارایی باشد.

 

 

 

 

 

1-2- بیان مسئله

 

 

تصمیم گیری درباره افشای اختیاری اطلاعات و میزان آن، موضوع مهم و بحث انگیزی در حوزه مدیریت شرکتی است زیرا در این تصمیم گیری مقدار آن دسته از اطلاعاتی که علاوه بر افشاء اجباری، بصورت اختیاری برای قضاوت و تصمیم گیری استفاده کنندگان و ذی نفعان افشاء می شود، مشخص می گردد، این موضوع یکی از قضاوتی ترین و مهم ترین تصمیماتی است که هر مدیر باید اتخاذ کند و محققان هنوز در پی گسترش یک توافق کلی درباره این موضوع هستند که چرا شرکت ها اطلاعات بیشتری را افشاء می کنند و اینکه چرا سرمایه گذاران به این اطلاعات توجه خاص دارند. تحقیقات مختلف نشان می دهد که یک افشاء خوب، دقت پیش بینی تحلیلگران در تصمیم گیری ذی نفعان را بهبود می بخشد. همچنین افشای مالی ضعیف موجب گمراهی سهامداران می شود و اثر نامطلوبی بر ثروت آن ها دارد (ستایش و همکاران، 1389).

 

 

همانطور که می دانیم، گزارش سالیانه به عنوان یک وسیله ارتباطی برای دسترسی به اطلاعات کمی و کیفی شرکت ها با ذی نفعان و طرف های علاقه مند بکار می رود (بارکو و همکاران، 2006).

 

 

این ارتباط یک معیار اساسی می باشد بنابراین اطلاعات باید مناسب و مربوط باشد تا استفاده کنندگان را در امر تصمیم گیری یاری نماید (کوک، 1989).

 

 

سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان متصدی بازار سرمایه، قوانین و مقرراتی را وضع نموده که همه شرکت ها ملزم به رعایت کامل الزامات افشاء اجباری هستند. در عین حال تحقیقات انجام گرفته درباره افشای اجباری نشان داده است که اغلب افشای این اطلاعات توسط شرکت ها، برای ذی نفعان، موسسات، دولت ها و بعضی افراد رضایت بخش نبوده، با این وجود سازمان ها به منظور پر کردن این شکاف و برای پاسخ به نارضایتی ذینفعان، اقدام به ارائه اطلاعات اضافی و بیشترکرده اند (ثورل، 2003).

 

 

بوسو و کومار (2007)، استدلال کردند که طی سال های اخیر نارضایتی درباره افشاء اجباری منجر شده، سرمایه گذاران، بازارهای مالی و دیگر ذی نفعان کلیدی خواهان این شوند که شرکت ها بصورت اختیاری اطلاعات جامع و تفضیلی بیشتری درباره استراتژی ها و عملکرد بلند مدت خود ارائه دهند. اگر چه استاندارهای حسابداری حداقل میزان افشای لازم را الزامی نموده اند، اما مدیریت به منظور افزایش اعتبار گزارش های مالی می تواند به افشای اختیاری اطلاعات بپردازد. مادهانی (2009)، درباره افشای اختیاری گفت: این نوع از افشاء، افشای اطلاعاتی فراتر از تعهدات قانونی است که به وسیله نهادهای قانون گذار تدوین شده است.

 

 

در طی این سال ها، ساختار مالکیت و تأثیر آن بر ابعاد مختلف شرکت ها از جمله میزان افشای اطلاعات به دلیل رواج آن در اکثر کشورها به خصوص در میان اقتصادهای در حال رشد، به عنوان یکی از مسائل بسیار مهم در ادبیات حاکمیت شرکتی مطرح شده است. باید گفت: افشای اختیاری یکی از عوامل مهم اثر گذار بر جذابیت شرکت برای سرمایه گذاران و به عنوان یکی از عناصر اصلی در چارچوب نظام های راهبری شرکتی است. رحیمیان و همکاران (1388) در نتیجه بررسی های خود یافتند، در صورت وجود نظارت موثرتر هیئت مدیره بر مدیریت، کمیت و کفایت اطلاعات منتشره توسط مدیریت افزایش می یابد. در این راستا، سرمایه گذاران برای تصمیم گیری بر کمیت، کیفیت و به موقع بودن اطلاعات افشاء شده از سوی رهبران شرکت ها اکتفا می کنند (کاشانی پور و همکاران، 1388).

 

 

هرمالین و ویسباچ (2007) معتقدند: هدف غایی از استقرار حاکمیت شرکتی دستیابی به پاسخگویی، شفافیت، عدالت و رعایت حقوق ذی نفعان در شرکت ها است. عواملی که موجب افزایش در تقاضای افشای اطلاعات در بازار سرمایه مدرن می شوند، از عدم تقارن اطلاعات و وجود تضاد نمایندگی بین مدیریت و سهامداران ناشی می شود. لذا راه حل تضاد نمایندگی و عدم تقارن اطلاعات در ساختار مالکیت و عملکرد هیئت مدیره نهفته است (حسین جمال، 2011).

 

 

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

 

 

ابزار اصلی انتقال اطلاعات به اشخاص و استفاده کنندگان برون سازمانی، گزارشات مالی است که مهمترین ابزار پاسخگویی مدیریت است. اخبار مربوط به افشای اطلاعات و تغییرات آن نسبت به سال های گذشته برای سهامداران اهمیت زیادی دارد. به عبارتی این نوع افشاء و یا تغییرات به سهامداران و سرمایه گذاران پیام می دهد که وضعیت مالی شرکت چگونه است. همچنین با توجه به اینکه گزارشگری مالی سنتی توان تحقق نیازهای اطلاعاتی ذی نفعان را برای تصمیم گیری های مختلف آنان را ندارد، اطلاعات افشاء شده برای ذینفعان باید دارای ویژگی هایی باشد تا بتواند نیازهای آنان را برآورده کند. مهمترین ویژگی این اطلاعات، شفافیت است تا بتوان بر آن تکیه کرد.

 

 

تغییر و تحولاتی که در همه جای  محیط تجاری امروزی شکل گرفته، باعث شده مسئله موضوع افشاء اختیاری، به یکی از مهم ترین موضوع های با ارزش پژوهشی توسط محققین به شمار آید. علاوه بر این در پرتو رسوایی های اخیر شرکت های بزرگ اعتماد عمومی نسبت به گزارشگری مالی کاهش یافته و می توان گفت: افشاء اطلاعات از کیفیت خوب و مناسبی برخوردار نبوده است. این امر منجر به تقاضا و نیاز بیشتر در خصوص شفافیت و افشای بیشتر در گزارشگری مالی و اطلاع رسانی شرکت ها شده است. در این میان حاکمیت شرکتی به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد برای پاسخگویی به این تقاضا مورد توجه خاص واقع شده است. میزان روبه روبه رشد و افزایش افشای اختیاری در سراسر جهان انجام پژوهش ها را در این زمینه خاص برانگیخته است تا با شگفتی نسبت به جستجوی عواملی که می توانند ش