2-2-4-3- مدل فسخ و پیوستگی زناشویی…………………………………………………………………………………….24

 

2-2-2-4- مدل وابستگی…………………………………………………………………………………………………………….25

 

2-2-5- انواع تعهد در رابطه………………………………………………………………………………………………………..26

 

2-2-6- تعهد زناشویی و خانواده…………………………………………………………………………………………………28

 

2-2-7- عوامل مرتبط با تعهد زناشویی………………………………………………………………………………………..28

 

2-2-8-متغیرهای جنسیتی در تعهد به رابطه…………………………………………………………………………………29

 

2-2-9- تعهد زناشویی در اسلام…………………………………………………………………………………………………30

 

2-3- نظریه دلبستگی…………………………………………………………………………………………………………………..31

 

2-3-1- سبک های دلبستگی در کودکان……………………………………………………………………………………….31

 

2-3-1-1- سبک های دلبستگی ایمن(تیپ A)……………………………………………………………………………….32

 

2-3-1-2- سبک های دلبستگی اجتناب ناپذیر(تیپ B)………………………………………………………………….32

 

2-3-1-3- دلبستگی نا یمن-مقاوم( اضطرابی-دوسوگرا)(تیپ C)…………………………………………………….33

 

2-3-2- دلبستگی در بزرگسالان……………………………………………………………………………………………………33

 

2-3-2-1- تعریف دلبستگی در بزرگسالان…………………………………………………………………………………….34

 

2-3-4- نقش محوری دلبستگی در بزرگسالان……………………………………………………………………………….34

 

2-3-5- الگوهای فعال درونی………………………………………………………………………………………………………34

 

2-3-6- باورهای مرتبط با دلبستگی………………………………………………………………………………………………36

 

2-3-7- سبک های سه گانه دلبستگی در بزرگسالان……………………………………………………………………….36

 

2-3-7-1- سبک های دلبستگی ایمن……………………………………………………………………………………………36

 

2-3-7-2- سبک های دلبستگی نا ایمن اجتنابی……………………………………………………………………………..37

 

2-3-7-3- سبک های دلبستگی مضطرب-دوسوگرا……………………………………………………………………….37

 

2-4- طرحواره های ناسازگار اولیه………………………………………………………………………………………………..38

 

2-4-1- طرحواره……………………………………………………………………………………………………………………….38

 

2-4-2- مدل شکل گیری طرحواره ها………………………………………………………………………………………….39

 

2-4-3- طرحواره ها و افکار خودکار……………………………………………………………………………………………40

 

2-4-4- طرحواره ها و انتظارات………………………………………………………………………………………………..41

 

2-4-5- طرحواره ها و فرضیات………………………………………………………………………………………………….42

 

2-4-6- طرحواره های ناکارآمد…………………………………………………………………………………………………..42

 

2-4-7- منشأ طرحواره های ناکارامد……………………………………………………………………………………………43

 

2-4-7-1- الف) نیازهای هیجانی اساسی………………………………………………………………………………………43

 

2-4-7-2-ب) تجارب اولیه زندگی………………………………………………………………………………………………43

 

 

2-4-7-3-ج) خلق و خوی هیجانی……………………………………………………………………………………………..44

 

2-4-8- انواع طرحواره های ناکارآمد اولیه…………………………………………………………………………………….45

 

2-4-8-1-حوزه اول بریدگی و طرد……………………………………………………………………………………………..45

 

2-4-8-2- حوزه دوم خودگردانی و عملکرد مختل…………………………………………………………………………47

 

2-4-8-3-حوزه سوم محدودیت های مختل………………………………………………………………………………….49

 

2-4-8-4- حوزه چهارم دیگر جهت مندی……………………………………………………………………………………50

 

2-4-8-5- حوزه پنجم گوش به زنگی بیش از حد و بازداری………………………………………………………….52

 

2-4-9- خصوصیات طرحواره های ناکارآمد اولیه…………………………………………………………………………..53

 

2-4-10- سبک های مقابله ای ناکارآمد…………………………………………………………………………………………54

 

2-5-پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..57

 

2-5-1-پیشینه پژوهش در داخل کشور…………………………………………………………………………………………57

 

2-5-2- پیشینه پژوهش در خارج از کشور…………………………………………………………………………………….60

 

فصل سوم………………………………………………………………………………………………………………………………….66

 

3-روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..67

 

3-1- روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..67

 

3-2- جامعه اماری……………………………………………………………………………………………………………………..67

 

3-3- نمونه پژوهش و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………67

 

3-4- ابزار پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………67

 

3-5- روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………68

 

3-6- متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..69

 

فصل چهارم………………………………………………………………………………………………………………………………70

 

4-1- تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………71

 

4-2- بخش توصیفی ………………………………………………………………………………………………………………..71

 

4-3- بخش استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………72

 

4-4- فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………………………….73

 

فصل پنجم……………………………………………………………………………………………………………………………..79

 

5-1- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………..80

 

5-2-محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………………………..85

 

5-3-پیشنهادات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..86

 

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………..88

 

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………97

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

در طول زندگی مشترک متغیر های گوناگونی بر نحوه ارتباط زوجین با یکدیگر تاثیر می گذارد این متغیر ها می توانند تعهد وعدم تعهد زن و شوهر را به همراه داشته باشد. تعهد زناشویی به معنای وفادار ماندن به خانواده واعضای آن هنگام غم،شادی، خوشی ونا خوشی تعهد هم بر مبنای احساس و عاطفه و هم بر پایی قص و نیت می باشد. (مک کانی 1999) و از جمله متغیر هایی که روی تعهد زناشویی تاثیر میگذارد طرحواره های ناسازگاراولیه وسبک دلبستگی می باشند. سبک های دلبستگی را میتوان یک الگوی رفتاری خاص در نظر گرفت که در اکثر جوامع برای رشد برای رشد سالم اهمیت حیاتی دارد زمانی دلبستگی به وجود می آید که در سال اول زندگی کیفیتی متقابل و خوشایند بین مادر وکودک شکل گیرد.از سوی دیگر طرحواره های ناسازگار اولیه الگوی هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن فرد شکل می گیرند. لذا پژوهش حاضر در صدد است که به بررسی رابطه سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگاراولیه با تعهد زناشویی بپردازد. نمونه مورد مطالعه این پژوهش 100 نفر از دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات کرمانشاه می باشند. ابزلر مورد استفاده پژوهش پرسشنامه تعهد زناشویی (آدامز وجونز ،1997) پرسشنامه مقیاس دلبستگی بزرگسالان (AAT) که توسط بشارت هنجار یابی شده . پرسشنامه یانگ که توسط(آهی ، 1384 ) هنجار یابی شده است ، می باشد برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی ( میانگین و انحراف استاندارد ) و آمار استنباطی ( ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام ) استفاده شده است . نتایج نشان داده که این سبک های دلبستگی و طرح واره های ناسازگار اولیه رابطه معناداری وجود دارد

 

کلید واژه :

 

سبک های دلبستگی ، طرح واره های ناسازگار اولیه و تعهد زناشویی .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1مقدمه

 

ازدواج مهمترین قرارداد زندگی هر فرد محسوب می شود. انسان ها به دلایل مختلفی ازدواج می کنند. در کنار تمایلات جنسی که از مسائل اولیه است، عشق، امنیت اقتصادی، محافظت، امنیت عاطفی، احساس آرامش و فرار از تنهایی از نیز برخی از عواملی هستند که باعث گرایش به ازدواج می شوند. (جانیتیوس، 2004 به نقل از هریس 2066).

 

در واقع یک ازدواج موفق قادر است بسیاری از نیازهای جسمانی و روانی فرد را در یک محیط امن برآورده سازد.(نورانی پور و همکاران، 1386).

 

هر ازدواج موفق شامل سه رکن است: تعهد، جاذبه و تفاهم.

 

تعهد قوی ترین و پایدارترین عامل پیش بینی کننده کیفیت و ثبات رابطه زناشویی است.(موسکو، 2009)

 

سطح بالای تعهد زناشویی با ابراز عشق بیشتر سازگاری و ثبات زناشویی بالاتر مهارت های حل مسأله مناسب تر و رضایت زناشویی رابطه دارد. ( مسترز، 2008؛ کابینوس و جانسون، 2003؛ تیلیگمن و همکاران، 2008)

 

واژه­ی تعهد به معنای تصمیمی عقلانی است که مستلزم مفید بودن فرد به اعمال خاصی می باشد و یا حالتی دال بر وابستگی عاطفی و عقلانی بر ایده آلی مطلوب می باشد( گود، 1384). از جمله عوامل تأثیرگذار بر تعهد زناشویی به سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه می توان اشاره کرد. دلبستگی را می توان جو هیجانی حاکم بر روابط کودک با مراقبش تعریف کرد. با گسترش نظریه بالبی و ایزورث برای توضیح تفاوت های افراد در شناخت ها، احساس ها و رفتارها، یک طبقه بندی سه گانه از این مدل به وجود آمد که عبارتند از دلبستگی ایمن، دلبستگی نا ایمن، اضطرابی/دوسوگرا و دلبستگی دوسوگرا( شاور و نافتل، 2006).

 

از سوی دیگر طرحواره های ناسازگار اولیه الگوی هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند. آن ها عمدتاً در نتیجه تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می گیرند. طرحواره ها نتیجه­ی تجارب زیان بخشی محسوب می شوند که فرد در دورن کودکی و نوجوانی دائماً با این تجارب روبرو می شوند. اثر این تجارب ناگوار در سیر تحول با یکدیگر جمع می شوند و منجر به شکل گیری یک طرحواره کاملاً ناسازگار می شوند.( یانگ و همکاران 2003، ت حمید پور و اندرز 1386).

 

یافته هایی وجود دارد که حاکی از وجود رابطه بین طرحواره های ناسازگار و روابط والدینی است و یافته هایی نیز پیوند بین روابط خانواده و صمییمیت را تأیید می کنند. بنابراین امکان دارد طرحوارهای ناسازگار اولیه با صمیمیت در روابط زناشویی ارتباط داشته باشد. در این زمینه به نتایج چند پژوهش اشاره می کنیم.

 

یافته ها نشان داده اند که ایجاد روابط صمیمانه در نوجوانی و بزرگسالی می توان به وسیله فرد با خانواده اصلی اش ارتقا پیدا کرده و یا محدود شود. (باربد، 1992).

 

رابینسون(2000)، دریافت که رابطه مادر و فرزندی مثبت و انطباق پذیری خانواده با روابط صمیمانه در دوران بزرگسالی مرتبط است.

 

یانگ و گلوسکی،( 1997)، چنین فرض کردند که رضایت در روابط نزدیک و دوستانه فقط زمانی دیده می شود که هم نیازهای رشدی برآورده شده باشد و هم نیازهای بزرگسالی ارضا شود. چون هریک از زوجین علاوه بر طرحواره هایی که با خود به رابطه می آورند در ارتباط فعلی خود نیز طرحواره هایی به وجود می آورند که خاص این رابطه هستند.(داتیلیو و ،2007). زمانی که نیازها ارضا نشود ممکن است طرحواره های ناسازگار خاصی ایجاد شوند که بر روابط صمیمانه اثر می گذارند.

 

 

 

1-2 بیان مسأله

 

خانواده چیزی بیش از مجموعه افرادی است که در یک فضای مادی و روانی خاص به سر می برند،خانواده یک نظام اجتماعی و طبیعی است که ویژگی های خاص خود را دارد.ورود به چنین نظام سازمان یافته ای صرفاً از طریق تولید،فرزند خواندگی یا ازدواج صورت می گیرد.ازدواج مهم ترین تصمیم در زندگی است و حدود 95% از افراد در برهه ای از زمان ازدواج می کنند.

 

در طول زندگی مشترک متغیرهای گوناگونی بر نحوه­ی ارتباط زوجین با یکدیگر تأثیر می گذارد.این متغیرها می تواند تعهد و عدم تعهد زن و شوهر را در روابط زناشویی  به همراه داشته باشد.یک ازدواج موفق قادر است بسیاری از نیازهای روانی و جسمانی فرد را در یک محیط امن برآورده سازد.(نورانی پور و همکاران،1386).

 

هر ازدواج موفق حاوی سه رکن اساسی است.تعهد،جاذبه و تفاهم.تعهد زناشوی قوی ترین و پایدارترین عامل پیش بینی کننده­ی کیفیت و ثبات روابط زناشویی است(موسکو،2009).

 

سطوح بالای تعهد زناشویی با ابراز عشق بیشتر سازگاری و ثبات زناشویی بالاتر ،مهارت حل مسئله مناسب تر و رضایت زناشویی رابطه دارد(مسترز،2008؛کابینوس و جانسون،2003؛ تیلگمن و همکاران،2008).

 

در پژوهش ولچ و جانسون (2003 )نیز 83% افراد شرکت کننده علت اصلی طلاق خود را نبود عدم تعهد در رابطه زناشویی خود اعلام کردند.

 

واژه­ی تعهد و پایبندی به معنای تضمین عقلانی است که مستلزم مفیدبودن فرد به اعمال خاص می باشد و یا حالتی دل بر وابستگی عاطفی یا عقلانی مطلوب می باشد(گور،1384).

 

تعه

 

 

تعریف نظری رشداجتماعی –

 

تعریف نظری سازگاری –

 

 

 

فصل دوم : ادبیات وپیشینه پژوهش

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– ادبیات پژوهش

 

– تعریف مهارت مقابله ای

 

تاریخچه مهارت مقابله ای  –

 

– تعریف رشداجتماعی

 

– تاریخچه رشداجتماعی

 

– تعریف سازگاری

 

– تاریخچه سازگاری

 

– پیشینه پژوهش

 

– پژوهش های انجام شده در داخل کشور

 

– پژوهش های انجام شده در خارج از کشور

 

– خلاصه و جمع بندی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– روش انجام پژوهش

 

– جامعه آماری

 

– نمونه اماری

 

– ابزار پژوهش

 

– پرسش نامه مهارت مقابله ای

 

 

– پرسش نامه رشداجتماعی

 

– پرسشنامه سازگاری

 

– اعتبار وروایی

 

– شیوه اجرا

 

– شیوه نمره گذاری

 

– شیوه نمره گداری راهبردمقابله ای

 

– شیوه نمره گذاری رشداجتماعی

 

– شیوه نمره گذاری سازگاری

 

– روش تجزیه تحلیل داده ها

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها  

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– مقدمه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

  – فرضیه اصلی

 

– فرضیه فرعی

 

– نتیجه گیری نهایی

 

– محدودیت ها و مشکلات پژوهش

 

– پیشنهادهای پژوهش

 

– پیشنهادهای مبتنی بر پژوهش حاضر

 

– پیشنهادات به پژوهشگران آینده

 

– خلاصه وجمع بندی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– منابع فارسی

 

– منابع خارجی

 

پیوست وضمائم

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– پرسشنامه راهبردهای مقابله ای

 

– پرسشنامه رشداجتماعی

 

– پرسشنامه سازگاری

 

چکیده

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– چکیده به انگلیسی

 

طرح روی جلد

 

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

– طرح روی جلد به انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

– چکیده

 

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه مهارت های مقابله ای بارشداجتماعی وسازگاری دختران مقطع دوره اول متوسطه منطقه هفت آموزش وپرورش شهر تهران است ، که بدین روش 370 نفر از دانش آموزان دختر مقطع دوره اول متوسطه به روش نمونه گیری تصادفی مرحله ای دو مدرسه انتخاب و از هرپایه به تصادف 2 کلاس انتخاب شدند و ابزار پژوهش عبارت است از پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس ، رشد اجتماعی وایلند و سازگاری بل و نتایج رگرسیون نشان دادکه متغیرملاک رشداجتماعی وسازگاری درمقایسه با متغییر پیش بین مهارت مقابله ای در پایان دوره به شکل معناداری رابطه بیشتری درمتغیرهای رشداجتماعی وسازگاری (خانه ، سلامتی ، عاطفی واجتماعی ) که ازخودنشان داد : مهارت های مقابله ای  قدرت پیش بینی رشد اجتماعی را دارد وهمین طور مهارت های مقابله ای  قدرت پیش بینی سازگاری را دارد ، بین مهارت های مقابله ای ( مسئله مدار، هیجان مدار ) بارشداجتماعی و سازگاری رابطه  مثبت معناداری وجوددارد که با  احتمال % 95 مهارت های مقابله ای سبب افزایش رشداجتماعی وسازگاری نوجوانان شده است . دراینجا می توان نتیجه گرفت که مهارت های مقابله ای با رشداجتماعی وسازگاری رابطه معناداروجوددارد

 

– مقدمه

 

نوجوانی دوره ای پرتغییروپرچالش است که میتواند برای نوجوان استرس زاودشواروتمام منابع بالقوه اورا فراخواند.برای نوجوانی که تغییرات زیاددرجنبه های مختلف زندگی روبرو هستندمقابله بسیارمهم است.لذا اگردرمعرض آموزش مهارت های مقابله ای قراربگیرند،زمینه ای برای بروزمشکلات ازبین خواهد رفت،   مشکلات این دوره مانند حلقه های زنجیربه هم پیوسته اندوهریک به دیگری ختم می شودوبی توجهی نسبت به تشخیص باعث می شود تامشکلات این دوره برروی یکدیگر انباشته شوندویامشکلات کوچک به مشکلات بزرگ وبزرگتر تبدیل شوندتاجایی که باعث ایجادمشکل حادشود( بذل ،1393 ) . نوجوانان علاوه بر سلامت روحی، نیازمند داشتن رشد اجتماعی سالم برای روابط آینده و محیط کار خود هستند. شما می‌توانید با یافتن راه‌هایی برای پرورش مهارت‌های اجتماعی نوجوانتان، او را فردی کاملاً متعادل و پرورش‌یافته کنید. کاری که به هیچ عنوان نباید انجام دهید، این است که فرزند نوجوان خود را به دلیل تمایل او به تنها بودن و اینکه به راحتی با کسی دوست نمی‌شود، تحقیر کنید. به جای این، باید به او بگویید که حتی با شخصیت تودارش، می‌تواند مهارت‌های اجتماعی خوب را در خود رشد دهد. انسان سازگار کسی است که از سلامت روانی برخوردار باشد اماتغییراتد را به طور جدی زیر سوال می برد و در نتیجه احتمال تضاد، تعارض، استرس و سردرگمی پدید می آید (بذل ،1393 ).

 

پژوهش ها نشان می دهد که خانواده، موثرترین عامل محیطی در رشد و تحول شناختی کودک است و بسیاری از مشکلات به طوری که خانواده به عنوان یکی از محیط های موثر در سلامت جسمی و روانی فرد درکودکان از خانواده های آنها ناشی می شود (کامبرینک ،گراهام ، 2006 ). در مجموع، ادراک نوجوان از خانواده اش غالبا رابطه ی مستقیم و محکمی با کارکرد روان شناختی او دارد (میلیکیان وهمکاران ،2006 ).

 

باتوجه به آنچه گفته شد در این پژوهش، به دنبال  بررسی رابطه مهارت های مقابله ای بارشداجتماعی و سازگاری دانش آموزان دختردوره مقطع اول متوسطه منطقه هفت آموزش وپرورش شهرتهران آنها بوده ایم.

 

 

 

 

 

– بیان مسأله

 

رشد اجتماعی یعنی تغییراتی که در نتیجه تاثیر متقابل با اشخاص، اوضاع و احوال اجتماعی و سازماندهی در فرد پیدا میشوند و به بیانی دیگر سلسله تغییرات و پیشرفتهایی که از هنگام تولد تا مرگ در رفتار اجتماعی احساسات،گرایش ها، ارزش ها و… رخ میدهندمعیارهای اندازه گیری رشد اجتماعی هر کس ،میزان سازگاری او با دیگران است. رشد اجتماعی نه تنها در سازگاری با اطرافیان که هم اکنون با آنها سروکار داریم موثر است، بلکه در موفقیت تحصیلی، پیشرفت شغلی، انتخاب همسر و رضایت مندی از زندگی زناشویی و ارتقاء منزلت اجتماعی مانیز تاثیربسزایی دارد (آمالی ،1390 ).

 

به آن شکل یادگیری گفته میشودکه به سازگاری با جامعه و (socialization) به بیان دیگر،اجتماعی شدن

 

محیط فرهنگی بستگی دارد.و رفتار فرد به اعتبار اینکه یک موجود زنده اجتماعی است قدم به قدم با رشد فردیت او تغییر می یابد، و این رشد اجتماعی و فردی، شخصیت فرد را کامل می کند. بدین معنا همان طوری که کودک می تواند با دیگران ارتباط یافته همکاری کند در عین حال، توانایی او بر اظهار و اثبات وجود خود رشد می یابد و می تواند به عنوان یک «فرد مشخص» از مصالح خود دفاع کند. از این رو، ملاحظه می کنیم که کودک میان هشت ماهگی و چهار سالگی تنها به فعالیت های اجتماعی میل ندارد بلکه رفتارهای دیگری از قبیل مقاومت و مخالفت ورزیدن برای تأکید وجود خود از او سر می زنند. همه این اشکال رفتار، مظاهر یکسانی برای رشد اجتماعی کودک بشمار می روند، و شدت وضوح آنها به اختلاف افراد، گوناگون می شود و حتی فرد نیز در مواقع گوناگون اختلاف پیدا می کند ( شعاری نژاد ، 1390 ).

 

ازنظرکارن هورنای ، سازگاری رفتار بهنجار یا ناسازگار ریشه در مناسبات والدین و فرزندان دارد. اگر فرد، گرمی و عشق را تجربه کند، احساس امنیت می کند و به شیوه ای بهنجار رشد می کند. در واقع اگر فردی

 

واقعاً مورد عشق واقع شود می تواند مشکلات گوناگونی را در آینده تحمل کند.همچنین احساس ناامنی باعث می شود تا فرد متوسل به شیوه هایی شود که ناآرامی درونی خود را تضعیف و به حداقل کاهش دهد (آمالی،1390 ).

 

ازنظر راجرز اشخاص سازگار می توانند خودشان راهنمای دگرگونی و کمال خویش باشند و زندگی شان را بدون تاثیر رویدادهای گذشته هدایت کنند. دراین نظریه خصیصه چشم پوشی و آسان نگری بر خود نمایان است و همچنین در فراخواندن راجرز به خود بودن و در اکنون بودن، گیرایی خاصی نهفته است. نظر دیگری که راجرز ابراز داشته است، وجود گرایش فطری به سوی رشد و کمال و سلامت روان فرد است، یعنی انگیزش ذاتی در افراد برای سلامت روان وجود دارد که ما را به پیش می راند (آمالی، 1390 ).

 

مک دونالد در مورد سازگاری و همچنین ناسازگاری معتقد است: فردی سازگار است که پاسخ هایی که او را به تعامل با محیطش قادر می کنند آموخته باشد تا در نتیجه در حالی که به طرق قابل قبول اعضای جامعه خود رفتار می کند، احتیاجاتی که در او هست نیز ارضا شوند. درسالهای اخیر توجه به مهارتهای مقابله ای دررشداجتماعی وسازگاری ، بسیارموردتوجه وبررسی قرارگرفته است ونشان داده شده که بکارگرفتن راهبردهای مقابله ای موثر، نقش مهمی درپیشبرد رشداجتماعی وسازگاری داشته است (شعاری نژاد،1390 ).

 

منظوراز مهارت‌های مقابله‌ای همان روش‌های برخورد با مسائل است که از طرف فرد به طور آگاهانه طراحی و به اجرا درمی آید و نتیجه آن حل مسئله و یا افزایش ظرفیت روانشناختی فرد برای از سرگذراندن موفقیت آمیز شرایط بحرانی و دور ماندن از آسیب‌های ناشی از بحران‌های روحی پیش آمده است. مقابله‌های ناکارآمد نیز تلاش‌هایی هستند که گرچه برای مقابله با شرایط دشوار به کار گرفته می‌شوند ولی نوعاً به بدتر شدن اوضاع و پیچیده‌تر شدن وضعیت منجر می‌شوند، لذا نمی توان از این دسته مقابله‌ها به مهارت تعبیر کرد. مثلاً فردی که برای کاستن از استرس به مواد مخدر روی می‌آورد، گرچه نوعی مقابله با استرس و هیجان منفی در کوتاه مدت به وقوع می‌پیوندد ولی باید هزینه این لذت‌های کوتاه مدت را به صورت تحمل اعتیاد و عوارض شوم آن بپردازد (ریو ، 2006 ، ترجمه سید محمدی ، ۱۳91 ). طبق نظر لازاروس و فولکمن ، مقابله به فرایندمدیریت تقاضاها( بیرونی یا درونی ) که دشوارویافراترازمنابع فردارزیابی شود، اشاره دارد.ازنظرآنان،مقابله دربرگیرنده تلاشهااعم ازکنش محوردرون روانی ، برای اداره وکنترل تقاضاهای محیطی، درونی وکشمکش های میان آنهاست ( لازاروس ، ولانیر ، 2007 ) .

 

روشهای مقابله باتغییرات زندگی وتنش های حاصله ازاین تغییرات درافرادمختلف وبرحسب موقعیتهای گوناگون متفاوت است.راهبردهای مقابله ای مجموعه ای ازتلاش های شناختی ورفتاری فرد است که درجهت تعبیروتفسیرواصلاح یک وضع تنش به کارمی رود  ( غضنفری وقدم پور،1387 ).

 

مهارت‌های مقابله‌ای همان روش‌های برخورد با مسائل است که از طرف فرد به طور آگاهانه طراحی و به اجرا درمی آید و نتیجه آن حل مسئله و یا افزایش ظرفیت روانشناختی فرد برای ازسر گذراندن موفقیت آمیز شرایط بحرانی و دور ماندن از آسیب‌های ناشی از بحران‌های روحی پیش آمده است. مقابله‌های ناکارآمد نیز تلاش‌هایی هستند که گرچه برای مقابله با شرایط دشوار به کار گرفته می‌شوند ولی نوعاً به بدتر شدن اوضاع و پیچیده‌تر شدن وضعیت منجر می‌شوند، لذا نمی توان از این دسته مقابله‌ها به مهارت تعبیر کرد. مثلاً فردی که برای کاستن از استرس به مواد مخدر روی می‌آورد، گرچه نوعی مقابله با استرس و هیجان منفی در کوتاه مدت به وقوع می‌پیوندد ولی باید هزینه این لذت‌های کوتاه مدت را به صورت تحمل اعتیاد و عوارض شوم آن بپردازد (ریو ، 2006 ، ترجمه سید محمدی ، 1391  ).

 

که 

 

 

فصل دوم پیشینه پژوهش… 8

 

خلاقیت… 9

 

فرایند خلاقیت… 10

 

روند تحولی خلاقیت در کودکان. 12

 

ویژگی‌های افراد خلاق.. 12

 

شیوه های آموزش و تمرین خلاقیت… 12

 

بازدارنده های خلاقیت… 16

 

فرزند پروری.. 16

 

شیوه‌های فرزندپروری و فرهنگ… 17

 

پیشینه مطالعات شیوه‌های فرزند پروری.. 17

 

دیدگاه های مرتبط با فرزندپروری.. 19

 

هوش… 25

 

فرایند های حافظه یا شناخت… 36

 

هیجان. 37

 

هوش هیجانی.. 38

 

پژوهش‌های داخلی مرتبط با متغیرهای پژوهش… 49

 

پژوهش‌های خارجی.. 50

 

فصل سوم روش پژوهش… 53

 

طرح پژوهش… 54

 

جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری.. 54

 

ابزار پژوهش… 55

 

روش اجرا 57

 

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 57

 

فصل چهارم یافته های پژوهش… 58

 

4-2 داده‌های استنباطی.. 61

 

فصل پنجم بحث و نتیجه‌گیری.. 66

 

بحث و نتیجه‌گیری.. 67

 

محدودیت‌های پژوهشی.. 70

 

پیشنهادها 71

 

پیشنهادهای پژوهشی.. 71

 

پیشنهاد‌های کاربردی.. 72

 

 

فهرست منابع فارسی.. 73

 

فهرست منابع انگلیسی.. 80

 

 

 

 

 

چکیده

 

شناخت و شکوفاسازی خلاقیت در کودکان می‌تواند گامی مؤثر در جهت رشد و پیشرفت جامعه باشد. بنابراین مطالعه‌ی عوامل مرتبط با خلاقیت ضروری به نظر می‌رسد. هدف از این پژوهش، مطالعه‌ی ارتباط میان هوش‌هیجانی و شیوه‌های فرزندپروری مادران با خلاقیت دختران است. به این منظور تعداد 70 دانش‌آموز دختر دبستانی شهر کرمانشاه با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و آزمون «خلاقیت تورنس» بر روی آنها آزمون «هوش هیجانی شیرینگ» و آزمون «شیوه‌های فرزندپروری بامریند» بر روی مادران آنها اجرا شد. داده‌ها به‌وسیله آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل همبستگی پیرسون نشان داد که بین شیوه‌های فرزندپروری مقتدرانه با خلاقیت رابطه مثبت و بین شیوه‌های فرزندپروری مستبدانه و مسامحه‌کارانه با خلاقیت رابطه منفی وجود دارد. همچنین بین هوش هیجانی مادران، با خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد. داده های پژوهش اهمیت شیوه‌های فرزندپروری و جو عاطفی حاکم بر خانواده و همچنین هوش هیجانی مادران را بر روی خلاقیت کودکان نشان داد.

 

کلید واژه‌ها: هوش هیجانی، شیوه‌های فرزندپروری، خلاقیت.

 

 

 

 

 

 

 

فصل یکم

 

 

مقدمه

 

 

 

مقدمه

 

به موازات گسترش علوم در زمینه‌های مختلف، مطالب علمی در اثر پدیده انفجار اطلاعات، در طول مدت کوتاهی اهمیت نخستین خود را از دست داده و به اطلاعاتی کم اهمیت و دست دوم تبدیل می‌شوند.

 

در جهان امروز بالاترین و بهترین تولید برای کشورهایی که بخواهند حرف اول را در دنیا داشته باشند تولید فکر نو و ایده جدید است.

 

در قرن حاضر خلاقیت، ارزشی روبه فزونی است، هدف امروزه‌ی بسیاری از جوامع بالا بردن خلاقیت و نوآوری افرادی است که تحقق بخش نیازهای قرن 21 باشد.(توگرول، 2013)

 

اندیشه خلاق قابلیتی است که می‌توان آن را در تمامی ابعاد زندگی انسان مشاهده کرد. انسان به وسیله‌ی همین تفکر خلاق می‌تواند توانمندی‌های خود و بالتبع جامعه را افزایش داده، مسائل و مشکلات را حل نموده و به سوی کمال و ترقی پیش رود.

 

و این چنین است که اهمیت نیاز به کودکان خلاق و آفریننده به عنوان منابع انسانی فردا، بر کسی پوشیده نیست، پرورش کودکان خلاق برای رفع تنگناهای موجود و ابلاغ و خلق روشها و فنون منتهی به خودکفایی و رهایی از وابستگی حائز اهمیت است(افروز، 1386)

 

امروزه متخصصان امر تعلیم و تربیت به این نکته واقفند که خلاقیت نباید به عنوان استعدادی منحصر به فرد و مختص به عده‌ای خاص در نظر گرفته شود. ایشان معتقدند که همه‌ی انسان‌ها از خلاقیت بهره‌مند هستند ولی امکان به ظهور رسیدن آن در افراد مختلف متفاوت است. بالا رفتن خلاقیت تنها به توانایی‌های هوشی مربوط نیست بلکه بسیار تاثیرپذیر از محیطی است که انسان در دوران کودکی تجربه می‌کند.(بایونوا،2014)

 

ساختار شخصیتی انسان در محیط‌های اجتماعی شکل گرفته و رشد می‌یابد. فرآیند اجتماعی شدن کودکان در ارتباط متقابل با بزرگسالان صورت می‌گیرد نقش والدین در چگونگی شکل‌گیری شخصیت بسیار تعیین کننده است و در این میان مادر به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با کودک دارد می‌تواند نقش مهمی در رشد شخصیتی و خلاقیت وی ایفا نماید(وراکسا، 2011)

 

همین امر سبب شده است که تحقیقات بسیاری پیرامون عوامل مؤثر و بازدارنده خلاقیت انجام گیرد.

 

بیان مسأله

 

آن چه سبب شکل گیری این پژوهش شد‌، در برخورد با این پدیده بود که این انسان اصالتاً موجودی است نیازمند برقراری ارتباط با دیگران‌.بسیاری از نیازهای عالیه انسان و شکوفا شدن استعداد ها و خلاقیت هایش فقط از طریق تعامل بین فردی می تواندارضا شده و فعلیت یابد (افروز‌، 1386).

 

از آنجا که خلاقیت قابل رشد و افزایش است(نیو و لیو، 2009)، تا کنون مطالعات گسترده‌ای در زمینه متغیرهای مرتبط و مؤثر با آن انجام گرفته است. به عقیده برخی از صاحب‌نظران مجموعه‌ای از عوامل شناختی، متغیرهای محیطی، متغیرهای شخصیتی و متغیر جنسیت بر خلاقیت مؤثر است.(آیزیک، 2005)

 

در رابطه با خلاقیت، روان‌شناسان اجتماعی به نقش ساختارهای اجتماعی در پرورش افراد خلاق تاکید دارند. در این گروه پژوهش‌ها، خلاقیت به صورت سیستمی متشکل از عناصر متعدد شناختی در بافت اجتماعی تعریف می‌گردد و این افراد بر این باورند که خانواده، مدرسه و به طور کلی محیط اجتماعی به عنوان عناصر تشکیل دهنده موقعیت خلاق مطرح هستند(جفری و کرافت، 2001)

 

تردیدی نیست که خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی و قوی ترین سیستم‌، بر پایه ریزی رفتار و شکل گیری شخصیت و فرآیندهای درونی فرزند تاثیر به سزایی دارد و آنها را شکل می دهد. بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی کودک تحت تاثیر ویژگی شخصیتی و فرزند پروری والدین آنها است(لیل آبادی‌، 1375).

 

در خلال ده های گذشته‌، محققان سعی در شناخت عواملی داشته اند که بر پیوند مادر و کودک موثر بوده و آن را هدایت و راهنمایی می کند‌. در این میان آنچه خودنمایی می کند هیجانها و بازخورد های مادر به عنوان مراقبت کننده اصلی است(بالبی،1976، ترجمه ثقفیان ، 1359).

 

“یگانگی” مادر در جهان کودک باعث می‌شود تا حالت‌ها و هیجانها و شیوه‌های تربیتی وی نقش به سزا در محیط درونی و برونی کودک ایفا نماید‌، لذا سهم قابل توجهی از سیر خلاقیت کودک به اشکال ارتباطی اعمال شده از سوی مادر اختصاص دارد (فروید، 1940، ترجمه افشار ، 1371).

 

به نظر گلمن، برای مادران‌، کیفیت هوش هیجانی به مثانه آگاهی از احساسات کودک‌، توانایی همدردی‌، آرامش بخشی و راهنمایی کودک است(گلمن ، 1998، ترجمه پارسا، 1384).

 

در طول دوره های تکامل فرزند‌، مادر در رویا رویی با رویداد های مختلف محیطی – از جمله تکالیف سخت و مداوم تعامل با فرزند‌، درگیر هیجانهای ناهشیاری است که می توانند از طریق حالتهای صورت‌، اندام وکلام به کودک منتقل شود. این هیجانها باید رهبری شوند تا مادر بتواند در تامین آرامش کودک با فرایند برون ریزی وی سهیم باشد. اشپیتز‌،  از انجا که مادر نسبت به این هیجانها ناهشیار است و به سختی می تواند به طور هوشیار انه آنها را مهار نماید. شناخت‌، تنظیم‌، و هدایت فرایند هیجان های مختلف وارده به مادر‌، در جهت ایجاد هیجان های مثبت در کودک ضروری به نظر می رسد(دادستان ، 1378).

 

رضوی(1385) در تحقیقی در ارتباط با هوش هیجانی والدین و خلاقیت کودکان ابراز می‌دارد که بین هوش‌هیجانی مادران و خلاقیت کودکان رابطه مثبت وجود دارد و مادران با هوش هیجانی بالا دارای کودکانی خلاق‌تر هستند.

 

 

 

گاتمن، مادرانی با هوش هیجانی بالا را‌، پروش دهنده کودکانی می داند که از نظر فیزیکی سالمنتر و از نظر هیجانی رشد یافته تر و حتی در موقعیت های بحران‌، قادر به آرام سازی خود می باشند.انتظار می رود این مادران از توان مدیریتی بالا بخوردار بوده‌، مسئولیت پذیر تر‌، قابل اعتماد تر‌، سازگار تر و در رابطه با کودک خود خلاق تر باشند. بدین ترتیب می‌توان انتظار داشت که کودکان ایشان در زنجیره نظام خلاقیت در سطوح بالایی قرار گیرند. چنانچه بالس بر اهمیت نظام مراقبتی مادر از کودک و نقش این نظام بر خلاقیت کودک تاکید فراوان داشته است(بالبی‌، 1976، به نقل دادستان1378).

 

پژوهش‌های راتر، ویل، و پترسون(1981)، در تایید مطالب فوق نشانگر این مطلب است که مادرانی که شیوه‌های فرزند پروری سهل گیر و مستبدانه استفاده می کنند، کودکانی کمتر خلاق دارند و بالعکس مادرانی با شیو ه فرزند پروری مقتدرانه ، کودکانی خلاق تر دارند.

 

هاشمیان(1380) در پژوهش خود عنوان داشت که شیوه‌های فرزندپروری مادران یکی از متغیرهایی هست که می‌تواند خلاقیت فرزندان را پیش‌بینی کند.

 

لیندبلد(1976) طی تحقیقی درباره نحوه‌ی تعامل والدین و رشد خلاقیت کودکان دریافت که تعامل مناسب و سازنده تا حد زیادی با رشد قوه‌ی خلاقانه کودکان در ارتباط است.

 

بدین ترتیب تحقیق پیرامون هوش هیجانی مادر و شیوه های فرزند پروری وی به عنوان مراقبت کننده اصلی‌، می توان زمینه ساز آموزش های لازم در جهت مناسب سازی بستر تحولی و جلوگیری از عواقب آن در بزگسالی باشد. با مقدمه ای که ذکر شد‌، این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سئوال که آیا هوش هیجانی و شیوه های فرزند پروری مادران می تواند به عنوان عاملی تعیین کننده در میزان خلاقیت دانش آموزان به شمار آید؟

 

 

 

 

 

ضرورت و اهمیت پژوهش

 

 

 

تمدن بشر مرهون اندیشه خلاق آدمی بوده است و دوام آم نیز بدون بهره گیری از خلاقیت‌، که عالی ترین عملکرد ذهن محسوب می شود‌، غیر ممکن خواهد بود( بقتو، 2007، به نقل از فراهینی، 1388).

 

شناخت و تعلیم وتربیت افراد سرآمد و خلاق بدین دلیل است که این افراد بتوانند بارمهمی از وظایف و مسئولیت های علمی‌، فرهنگی و اجتماعی جامعه را بر دوش بکشند( افروز‌، 1386).

 

بنابراین در این پژوهش برخی از علل و عوامل موثر یا بازدارنده بر خلاقیت دانش آموزان مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا با شناخت و آگاهی از آنها‌، بتوان در جهت ایجاد یا رفع این عوامل اقدام نمود.بطور کلی پژوهش حاضر هم از جهت بنیادی و هم از جهت کاربردی حائز اهمیت است‌. چرا که نتیجه این پژوهش می تواند به دانش موجود اضافه نماید و از نظر کاربردی هم انتظار بر آن است که با روشن شدن سهم هر یک از این متغیرها در میزان خلاقیت‌، به برطرف نمودن موانع موجود‌، اقدام نمود.

 

نتایج این تحقیق می تواند در آموزش و پرورش ، مدارس و مراکز مشاوره در جهت بالا بردن هوش هیجانی مادران و بهبود شیوه های فرزند پروری آنان بکار برده شود تا گامی باشد در پیشبرد و بالا بردن خلاقیت در کودکان.

 

 

 

 

 

اهداف پ‍ژوهش

 

– هدف اصلی تحقیق

 

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هوش‌هیجانی  و شیوه‌های فرزند پروری مادران با خلاقیت دختران مدارس ابتدایی شهر کرمانشاه در سال 1393 است.

 

 

 

 

 

هدف های فرعی

 

-تعیین رابطه هوش‌هیجانی مادران با خلاقیت دختران دبستانی

 

– تعیین رابطه شیوه‌های فرزند پروری مادران با خلاقیت دختران دبستانی

 

 

 

فرضیه‏های تحقیق

 

– بین سبک فرزند پروری قاطع با خلاقیت در دانش آموزان رابطه وجود دارد.

 

– بین سبک فرزند پروری مستبدانه با خلاقت در دانش آموزان رابطه وجود دارد.

 

– بین سبک فرزند پروری سهل انگارانه با خلاقیت در دانش اموزان رابطه و جود دارد.

 

– بین هوش‌هیجانی  مادران با خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد

 

 

 

ت

 

 

 

2-6-الگوی فرایند ارتباطات………………………………………………………………………………19-18

 

 

2-7-موانع ارتباطات…………………………………………………………………………………………23-19

 

 

2-8-انواع ارتباط……………………………………………………………………………………………..24-23

 

 

2-9-مسیرهای ارتباطی……………………………………………………………………………………….25-24

 

 

2-10-سبک های ارتباطی…………………………………………………………………………………………25

 

 

2-11-رویکردهای ارتباطی…………………………………………………………………………………26-25

 

 

2-12-نظریه های ارتباطی…………………………………………………………………………………..32-26

 

 

نظریه ارتباطات اجتماعی دیوید برلو…………………………………………………………………………..26

 

 

نظریه تعامل نمادین جرج هربرت مید…………………………………………………………………….27-26

 

 

نظریه مدیریت هماهنگ مفاهیم ورنون کرونن و دبلیوبارمت پیرس……………………………………27

 

 

نظریه ناهماهنگی شناختی لئون فستینگر………………………………………………………………………..27

 

 

نظریه نقض انتظارات جودی بورگون……………………………………………………………………………28

 

 

نظریه کاستن عدم اطمینان ریچارد کالابرس و چارلز برگر………………………………………….29-28

 

 

نظریه نفوذ اجتماعی دالماس تیلور و ایروین آلتمن……………………………………………………30-29

 

 

نظریه تبادل اجتماعی هارولد کیلی و جان تیبات………………………………………………………31-30

 

 

نظریه دیالکتیک ارتباطی باربارا مونتگومری و لسلی باکستر………………………………………..32-31

 

 

نظریه مدیریت حریم ارتباطات ساندراپترونیو…………………………………………………………………32

 

 

2-13-مدل های ارتباطی……………………………………………………………………………………..39-33

 

 

مدل ارسطو……………………………………………………………………………………………………………..33

 

 

مدل لاسول……………………………………………………………………………………………………………..33

 

 

مدل شنون – ویور………………………………………………………………………………………………34-33

 

 

مدل شرام………………………………………………………………………………………………………….35-34

 

 

مدل دیوید برلو………………………………………………………………………………………………….39-35

 

 

2-14-ارتباط معلم و دانش آموز……………………………………………………………………………….40

 

 

2-15-ارتباط و آموزش……………………………………………………………………………………………41

 

 

2-16-ارتباط و تدریس……………………………………………………………………………………..43-42

 

 

2-17-ارتباط و دیدگاه دانش آموزان نسبت به معلمان…………………………………………….45-43

 

 

2-18-ارتباط و ایجاد انگیزه در دانش آموزان………………………………………………………………46

 

 

……………………………………………………………48- 47     (CDP )2-19-ارتباط و پروژه رشد کودک   

 

 

2-20-تعاریف و مفاهیم مهارت های ارتباطی…………………………………………………………49-48

 

 

2-21-ضرورت مهارت های ارتباطی برای معلمان و کارکنان آموزشی………………………..50-49

 

 

 

 

2-22-مهارت های ارتباطی بهترین معلمان…………………………………………………………….51-50

 

 

2-23-انواع مهارت های ارتباطی………………………………………………………………………..54-51

 

 

2-23-1-مهارت های کلامی……………………………………………………………………………..57-54

 

 

مهارت های سخن گفتن با کلاس و دانش آموزان……………………………………………………….55

 

 

نحوه برخورد افراد با تعارض ها…………………………………………………………………………56-55

 

 

موانع برقراری ارتباط کلامی موفق بین معلم و دانش آموز………………………………………57-56

 

 

2-23-2-مهارت های گوش کردن……………………………………………………………………..59-57

 

 

تفاوت شنیدن و گوش کردن………………………………………………………………………………61-60

 

 

گوش دادن فعال…………………………………………………………………………………………………….60

 

 

بازی قانونمند برای آموزش گوش دادن…………………………………………………………………. 62

 

 

گوش کردن فعال بنیان ارتباط خوب………………………………………………………………….63-62

 

 

موانع گوش سپاری………………………………………………………………………………………..64-63

 

 

2-23-3-مهارت های غیر کلامی……………………………………………………………………65-64

 

 

انواع پیام های غیرکلامی……………………………………………………………………………………..65

 

 

رمز و رازحرکات بدن…………………………………………………………………………………………66

 

 

دریافت پیام های غیر کلامی آگاهانه است……………………………………………………….67-66

 

 

فاصله و ارتباط…………………………………………………………………………………………….68-67

 

 

معطوف کردن توجه بر مفید ترین نشانه ها………………………………………………………..71-68

 

 

2-23-4-مهارت های بازخورد…………………………………………………………………………….71

 

 

بازخورد و یادگیری……………………………………………………………………………………………72

 

 

بازخورد و ارزشیابی……………………………………………………………………………………..75-73

 

 

ویژگی های بازخورد………………………………………………………………………………………….75

 

 

2-24-تعاریف و مفاهیم استرس…………………………………………………………………….77-75

 

 

2-25-سابقه استرس…………………………………………………………………………………….79-77

 

 

2-26-فشار روحی……………………………………………………………………………………………79

 

 

2-27-انواع فشار روحی……………………………………………………………………………….80-79

 

 

2-28-واکنش های جسمانی در هنگام وقوع استرس………………………………………………81-80

 

 

2-29-پیامدهای هیجانی استرس………………………………………………………………………….82-81

 

 

2-30-تأثیرات شناختی استرس…………………………………………………………………………………82

 

 

2-31-بهداشت روانی……………………………………………………………………………………….83-82

 

 

2-32-نقش مدرسه و معلمان در بهداشت روانی دانش آموزان………………………………….85-83

 

 

2-33-صلاحیت های شخصیتی یک معلم خوب از دیدگاه بهداشت روان………………………..85

 

 

2-34-اضطراب مدرسه………………………………………………………………………………………89-85

 

 

2-35-مقابله با استرس…………………………………………………………………………………………….89

 

 

2-35-1-منابع مقابله ای استرس………………………………………………………………………….90-89

 

 

2-35-2-شیوه های مقابله………………………………………………………………………………………..90

 

 

2-35-3-روشهای کنار آمدن با استرس………………………………………………………………..91-90

 

 

2-35-4-روشهای علمی مقابله با استرس……………………………………………………………………91

 

 

2-36-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………..107-92

 

 

الف)پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………….98-92

 

 

ب)پیشینه خارجی…………………………………………………………………………………………..107-99

 

 

2-37-چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………108

 

 

2-38-مدل مفهومی………………………………………………………………………………………………..109

 

 

 

 

 

فصل سوم

 

 

روش پژوهش……………………………………………………………………………………………..115-110

 

 

3-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………..111

 

 

3-2-مراحل انجام پژوهش……………………………………………………………………………112-111

 

 

3-3-روش تحقیق………………………………………………………………………………………………112

 

 

3-4-جامعه آماری……………………………………………………………………………………………..112

 

 

3-5-حجم نمونه………………………………………………………………………………………………..112

 

 

3-6-شیوه نمونه گیری………………………………………………………………………………………..113

 

 

3-7-ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………114-113

 

 

3-8-اعتبار یا روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………..114

 

 

قابلیت اعتماد یا پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………..115-114

 

 

3-10-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………..115

 

 

فصل چهارم

 

 

تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………128-116

 

 

4-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………..117

 

 

4-2-بخش اول: توصیف ویژگی های جمعیت شناختی نمونه پژوهش………………………….117

 

 

4-3-بخش دوم: توصیف آماری متغیرهای اصلی تحقیق……………………………………………..118

 

 

4-4-بخش سوم: آزمون نرمال بودن توزیع داده های تحقیق………………………………………..120

 

 

4-5-بخش چهارم: آزمون فرضیه های تحقیق…………………………………………………………..122

 

 

خلاصه محاسبات تحلیل رگرسیون…………………………………………………………………………127

 

 

وضعیت رتبه بندی مؤلفه های مهارت های ارتباطی………………………………………………….128

 

 

فصل پنجم

 

 

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………..155-129

 

 

5-2-خلاصه پژوهش…………………………………………………………………………………………130

 

 

5-3-خلاصه یافته های پژوهش…………………………………………………………………….137-131

 

 

5-3-1-نتایج توصیفی پژوهش……………………………………………………………………………131

 

 

5-3-2-نتایج استنباطی پژوهش……………………………………………………………………136-132

 

 

5-4-محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………..137

 

 

5-5-پیشنهادها………………………………………………………………………………………….140-137

 

 

5-5-1-پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………137

 

 

5-5-2-پیشنهادها بر اساس یافته های پژوهش………………………………………………..139-137

 

 

5-5-3-پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی………………………………………………………..140-139

 

 

5-6-منابع مورد استفاده………………………………………………………………………………155-141

 

 

5-6-1-منابع فارسی………………………………………………………………………………….150-141

 

 

5-6-2-منابع لاتین……………………………………………………………………………………155-141

 

 

ضمائم و پیوست ها……………………………………………………………………………………159-156

 

 

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………..161

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

عنوان                                                                                        صفحه

 

 

 

 

 

جدول 2-1 :توصیف دانش آموزان از معلمی که به آنان توجه دارد………………………………. 45        

 

 

  جدول 2-2 : راهنمایی هایی برای ایجاد روابط مطلوب با دانش آموزان…………………..48-47 

 

 

 جدول 2-3 : دسته بندی مهارت های ارتباطی-اجتماعی  ……………………………………………53

 

 

جدول 2-4 : مجموعه مهارت های گوش دادن……………………………………………………………58

 

 

جدول 2-5 : ویژگی های صوتی و احساسات احتمالی همراه آن……………………………………69

 

 

جدول 2-6:  خلاصه مهمترین نتایج تحقیقات داخل و خارج کشور………………………107-106

 

 

جدول 3-1 : مؤلفه های مهارت های ارتباطی به تفکیک گویه ها  ……………………………….114

 

 

جدول 4-1:توزیع فراوانی نمونه پژوهش به تفکیک جنسیت………………………………………..117

 

 

جدول 4-2 : توصیف آماری متغیر استرس به تفکیک جنسیت  …………………………………..118

 

 

جدول 4-3 : توصیف آماری متغیر مهارت ارتباطی به تفکیک جنسیت  …………………………119

 

 

جدول 4- 4 : توصیف آماری مؤلفه های اصلی متغیر مهارت ارتباطی  …………………………119

 

 

جدول 4-5 : توصیف آماری متغیر استرس……………………………………………………………….120

 

 

جدول 4-6 : خلاصه نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف ……………………………………………..120

 

 

 جدول 4-7 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت ارتباطی و استرس  …………………122

 

 

جدول 4-8 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت کلامی و استرس………………………123

 

 

جدول 4-9 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت گوش دادن و استرس………………..124

 

 

جدول 4-10 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت غیرکلامی و استرس ………………..124

 

 

جدول 4-11 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت بازخورد و استرس…………………..125

 

 

جدول 4-12 : نتایج آزمون مقایسه میانگین مهارت ارتباطی معلمان مرد و زن…………………….126

 

 

جدول 4-13 : نتایج آزمون مقایسه میانگین استرس بین دانش آموزان دخترو پسر……………….126

 

 

جدول 4-14 : خلاصه مدل رگرسیونی……………………………………………………………………….127

 

 

جدول 4-15 : ضرایب متغیر وابسته استرس………………………………………………………………….127

 

 

جدول 4-16 : نتایج آزمون رتبه ای فریدمن…………………………………………………………………128

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

      عنوان                                                                                      صفحه              

 

 

  

 

 

   نمودار 4-1 : پراکنش نمرات پرسشنامه مهارت ارتباطی و استرس………………………..121

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

 

      عنوان                                                                                             صفحه

 

 

 

 

 

   شکل 2-1 : الگوی فرایند ارتباطات………………………………………………………………………..19

 

 

   شکل 2-2 : مدل شنون – ویور  ……………………………………………………………………………34

 

 

   شکل 2-3 : مدل شرام  ……………………………………………………………………………………….35

 

 

……………………………………………………………………………………….36    SMCRشکل 2-4 :مدل

 

 

   شکل 2-5 : مدل برلو  …………………………………………………………………………………………37

 

 

   شکل 2-6 : مدل مفهومی پژوهش  ………………………………………………………………………..109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده                                                                                                                           هدف از این پژوهش بررسی رابطه مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان پایه ششم مدارس ابتدایی شهر قرچک در سال تحصیلی 93-1392بود. برای این منظور پس از مرور ادبیات تحقیق،7 فرضیه شامل یک فرضیه اصلی و6 فرضیه فرعی تدوین گردید.این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نوع ،توصیفی-پیمایشی بود . جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه ی دانش آموزان پایه ششم شهر قرچک بود که حجم نمونه بر اساس جدول  مورگان و با توجه به نسبت دانش آموزان پسر و دختر در جامعه ی پژوهش،297 نفر تعیین و با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . برای جمع آوری داده ها از  دو پرسشنامه محقق ساخته مهارت های ارتباطی معلمان واسترس دانش آموزان، استفاده شد.تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی (همبستگی اسپیرمن) انجام شد. یافته های پژوهش بیانگر آن بود که الف- بین مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان رابطه منفی معناداری(672/0- ) وجود داشت.ب- بین هر یک از چهار مؤلفه ی اصلی  مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان رابطه ی منفی  معناداری وجود داشت. ج-میزان مهارت های ارتباطی معلمان در جامعه ی مورد پژوهش در حد متوسط و میانگین بود.د- میزان استرس دانش آموزان در جامعه مورد پژوهش بالاتر از حد میانگین بود.ه-بین میزان مهارت های ارتباطی معلمان مرد و زن اختلاف معناداری وجود نداشت. و-بین میزان استرس دانش آموزان دختر و پسر اختلاف معناداری وجود نداشت. لذا با توجه به یافته های پژوهش می توان چنین نتیجه گیری کرد که : یکی از روشهای کاهش استرس دانش آموزان،تقویت مهارت های ارتباطی معلمان می باشد.

 

 

کلید واژه ها: مهارت های ارتباطی، مهارت کلامی، مهارت گوش دادن، مهارت غیرکلامی، مهارت بازخورد، استرس.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1مقدمه

 

 

شاید بتوان گفت که ارتباط یکی از قدیمی ترین و در عین حال عالی ترین دستاوردهای بشر بوده است.ارتباط در گذشته و برای انسان اولیه ،علاوه بر کارکردهایی که در جهت حفظ حیات و یاری گرفتن از دیگران داشته ،زمینه ساز فعالیتهای اجتماعی و سرآغازی بر زندگی اجتماعی نیز بوده است(بولتون،1386،ص13). ماهیت اجتماعی انسان ایجاب می کند که آدمی با وجوه گوناگون اجتماع و مجموعه های درون آن ارتباط برقرار کند. در جوامع امروزی  که همزمان با پیچیده تر شدن فزاینده زندگی مشکلات جدیدی برای انسان پدید آمده است،اهمیت ارتباطات بیشتر میشود. در چنین جوامعی ارتباطات یکی از مهمترین عوامل توسعه و تعالی و موفقیت انسان است (آهنچیان،1381).

 

 

هشتاد درصد افرادی که در کار خود شکست می خورند فقط یک دلیل برای آن دارند،آنان قادر نیستند به خوبی با دیگران رابطه برقرارکنند.بهره وری یک فرد به عنوان سرپرست یا مدیر،پرستار یا منشی،مسؤول بهداشت روانی یا سرایدار، کارگر ،وکیل ،پزشک ،فروشنده و یا وزیراز طریق کسب توانایی برقراری یک ارتباط خوب افزایش می یابد.در واقع تصور شغلی که در آن ارتباط عامل مهمی نباشد،کاری بس دشوار است(بولتون،1386 ،ص28). ارتباط مهارت است ،هنر است علم است و یا…؟می توان گفت ارتباط همه ی این هاست و پیچیدگی ها و ظرایف خاصی دارد. به همین دلیل ،برقراری ارتباط بین افراد آنگونه که به نظر می رسد،کار ساده ای نیست.ارتباط موثر به شناخت ،تمرین و ارزیابی مستمر نیاز دارد.بخش مهمی از میزان رضایت مندی هریک از ما از زندگی با توانایی هایمان در برقراری ارتباط ،قابل تفسیراست (اصلانی،1390،ص 44).همان طور که ارتباطات برای انسان حیاتی است ،برای انجام عملیات سازمانی یابه عبارت بهتر برای شکل گیری بقای سازمان نیز حیاتی می باشد. هربرت سایمون می گوید: «بدون ارتباطات، سازمانی وجود نخواهد داشت و به همین   علت میتوان گفت امکان تأثیر گروه بر رفتار فرد نیز غیرممکن خواهد بود»(دعایی،1373،ص36).یکی از مهمترین سازمانهای موجود در جامعه سازمان های آموزشی و به عبارتی سیستم های اجتماعی مدارس هستند.آموزش ،بدون ایجاد رابطه معنایی نخواهد داشت .معلمان در همان آغاز کار خود پی می برند که نحوه برقراری ارتباط با دانش آموزان بسیار اهمیت دارد (معینی آرانی1384). از مهمترین توانایی های آموزگار به عنوان شخصیتی تاثیرگذار در سرنوشت  انسانها ،برقراری ارتباط صمیمی و موثر با دانش آموزان است.همه ی ما خاطرات شیرینی از معلمانی به یاد داریم که از توانایی ارتباطی خوبی برخوردار بوده اند.ارتباط بین دانش آموز و معلم یکی از بهترین انواع روابط انسانی است که هر دوی آنها در طول زندگی تجربه خواهند کرد (اصلانی ،1390،ص 46).اغلب معلم ها خواهان آن هستند که بدانند چگونه می توان در دانش آموز انگیزه ی یادگیری ایجاد کرد. پاسخ این است که در او احساس اطمینان و اعتماد ایجاد کنید تا بتواند شکست را متحمل شود. زیرا مهم ترین مانع یادگیری ترس است؛ ترس از شکست، ترس از توبیخ و ترس از نادان به حساب آمدن. اما معلم موفق این امکان را برای هر دانش آموز فراهم می آورد که وقتی اشتباه می کند خودش را از تنبیه و مجازات در امان بداند. از میان بردن ترس در دانش آموز، زمینه ای برای تلاش و کوشش دراوایجاد میکند. پذیرفتن اشتباه دانش آموز با روی خوش، او را به یادگیری تشویق می کند»(فراهانی  ،1389، ص28).هر چند نظام آموزشی و تربیتی مدرسه برای کودکان فرصت گسترش جستجو برای کسب شایستگی و مهارتها را پیش می آورد اما در مدرسه از کودک توقعات و انتظارات جدیدی پدید می آید.علی رغم اینکه فراگیری اطلاعات تازه می تواند برای اکثر کودکان هیجان انگیز باشد اما در مورد برخی کودکان می تواند موجب  ناتوانی و محرومیت و به شکست اعتماد به نفس و تخریب شخصیت آنان منجر شود.مشکلات رفتاری و هیجانی یکی از عوامل تاثیر گذار در شکل گیری شخصیتی کودکان و کیفیت تحصیلی آنان است (کمالی، 1386).یکی از مشکلات رفتاری شایع کودکان دبستانی استرس است.  استرس خیلی زود و از دوران کودکستان شروع می شود . استرس بازی را به رقابت در ورزش و کوشش برای برتری، و دوستی را به روابط اجتماعی تبدیل می کند .در تمام تئوریهای یادگیری، استرس وجود دارد اما اگر استرس با تکامل تداخل داشته باشد این یک مشکل است . گاهی با استرس خیلی زیاد اطفال، کارآئی خود را از دست می دهند (زیبا ،1389،ص24) .از آنجائیکه  مهارتهای ارتباطی یکی از مهمترین مهارت های مورد نیاز معلمان است ،بنابراین دراین پژوهش رابطه مهارتهای ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان مورد بررسی قرار می گیرد.

 

 

1-2بیان مسأله

 

 

در دنیای امروز ارتباطات موثر یکی از ارکان کلیدی موفقیت به شمار می آید.زندگی انسان با برقراری رابطه و ارتباط آغاز می شود و پیوسته بر تعداد و چگونگی آنها افزوده می شود.اگر چه رابطه و ارتباط دو مفهوم مترادف فرض می شوند اما می توان برای این دو ،مفاهیمی جداگانه در نظر گرفت.رابطه به هر گونه تماس میان افراد یا گروه ها و اشیاء اطلاق می شود،در صورتیکه ارتباط رابطه ای هدفمند و به طور عمده آگاهانه است که بیشتر در حوزه ی افراد بشر مطرح است(شعاری نژاد،1385).ارتباط چیزی است که اجتماع را منسجم نگاه می دارد. (ادگار وسج ویک،1387).

 

 

اگر بگوییم ارتباط معجزه یا کاری شبیه معجزه انجام می دهد،سخن مبالغه آمیزی بیان نکرده ایم،زیرا اگر ارتباط نباشد بسیاری از امور دیگر مثل رشد عقلانی،عاطفی و اخلاقی به وجود نخواهد آمدو حتی رشد جسمانی انسان نیز دچار اختلال خواهد شد . موضوع ارتباط در حیات بشر بدیل ندارد. بنابراین می توان گفت: ارتباط زمینه ی  منحصر به فرد انسان ، به ویژه کودک است (ملکی،1390).هر کودک به طور طبیعی حدود هجده هزار ساعت از عمر خود را در مدرسه سپری می کندو تحت تاثیر معلمان، اولیای مدرسه،برنامه ها و ارزش های خاص آنها قرار می گیرد. از آنجاکه بیشتر یادگیری های فرد بعد از سن شش سالگی است،بنابراین می توان گفت که مدارس نقش مهمی را در تربیت کودکان دارند.کودکان در مدارس با مسایل عاطفی و روانی متعددی مواجه اند که یکی از آنها اختلالات عصبی مانند:اضطراب ،حساسیت زیاد،گوشه گیری،غوطه ور شدن در فکرو خیال،احساس ناراحتی بیش از حد و توجه نکردن به اطراف می باشد (پور علی رضا،1391) .اغلب پژوهشگران معتقدند کیفیت ارتباط معلم با دانش آموزان نقش عمده ای در اثربخشی تدریس او و ایجادیادگیری دانش آموزان دارد(دارلینگ هاموند،2007 ،گوردون، کین، و استایجر ، 2006 ؛ نیدلز،1988،) .  وجود معلمان کارآمدتر جهت برقراری روابط مطلوب تر با دانش آموزان در مدرسه حیاتی است (لاک،2004).زیرا معلمان هستند که مدرسه را محیطی می سازند که می تواند افق امید بخشی از دوستی، تعادل، حمایت، امنیت، موفقیت، احترام و سعادت را برای دانش آموزان به ارمغان آورد(کریسته،2002) . بنابراین معلمان برای کمک به دانش آموزان جهت رشد اجتماعی و عاطفی آنها مهمترین موقعیت را دارند (مک لاگلین،به نقل از اصغری پور ،1391،ص 18) . به عقیده سانتراک  (1387) برای مدیریت و برخورد با تضادهای موجود در کلاس درس نیاز به مهارت های ارتباطی مناسب دارید. محققان مختلف برآورد کرده اندکه بین 20-10درصد کودکان مدرسه ای ،دارای مشکلات عاطفی و رفتاری هستند (کاتلر  1993؛ورنن  1993؛سازمان بهداشت روانی 1999؛تامپسون و رادلف 2000،به نقل از اصغری پور و همکاران،1391،ص 17 ).پژوهش هاى متعدد نشان مى دهد که از هر ۵ دانش آموز یک نفر به نوعى دچار مشکلات مربوط به سلامت روانى است که متأسفانه به دلیل عدم پیگیرى و مداخلات لازم این گونه اختلالات تا اخذ مدارج تحصیلى بالاتر و حتى در ورود به اجتماع در آنها باقى مى ماند. اضطراب جدایى،استرس، ترس از مدرسه، وسواس و انواع تیک ها اختلالات عادى مانند ناخن خوردن کندن یا کشیدن موى سر کم توجهى و اختلالات عاطفى و خلقى (افسردگى) مشکلات ذهنى و یادگیرى از جمله مهمترین و رایج ترین اختلالات دانش آموزان دوره ابتدایى به شمار مى رود کمالی،1386) .  علائم استرس در دبستان عبارتند از:-ترس و کابوسهای شبانه – منفی بافی و دروغگویی- محرومیت و خجالتی بودن افراطی و شکایاتی مانند دل درد و سردرد؛ کودکان بوسیله سردرد و دل درد می خواهند از چیزی فرار کنند اما این یک مشکل واقعی است و می تواند راهی باشد برای اینکه آنها خود را با استرس ها تطابق بدهند(زیبا،1389،ص27). اگر مشکل این گروه از کودکان در دوران کودکی به ویژه اولین سالهای ورود به مدرسه شناسایی و تحت درمان قرار نگیرد احتمال عود آن در دوران نوجوانی و بزرگسالی و ابتلا به سایر مشکلات اضطرابی و افسردگی در آنها افزایش می یابد.علاوه بر این ،به علت درخواست های مکرر کودکان مضطرب برای ترک کلاس و غیبت های گاه و بی گاه از مدرسه،افت تحصیلی و تکرار پایه در آنها افزایش می یابد (محمد خانی،1392 ،ص 19) .طبق گزارش بخش مشاوره آموزش و پرورش شهرستان قرچک ، مشکل استرس یکی از مشکلات شایع دانش آموزان دبستانی در این شهر است بطوریکه  میانگین ، هفته ای 5 مورد از مراجعات به این دفتر ، مربوط به انواع نشانه های استرس و اضطراب می باشد که اغلب منجر به افت تحصیلی ، تکرار پایه، کاهش اعتماد به نفس و اختلال در روابط با همکلاسی ها می شود (بخش مشاوره ی آموزش و پرورش شهرستان قرچک ) . حال چنانچه به این آمار، تعداد دانش آمو

 

 

 

2-6-1     

 

 2-6-2    

 

 2-6-3    

 

2-6-4     

 

 2-6-5    

 

2-7

 

2-8

 

2-8-1    

 

2-8-2    

 

2-8-3       تئوری بهداشت – انگیزش…………………………………………………………………………….…………33 

 

 2-8-4       نظریه تعیین هدف ………………………………………………………………………………………………..33

 

2-8-5        نظریه تعادل یا موازنه ……………………………………………………………………………………………33

 

2-8-6         نظریه روابط انسانی …………………………………………………………………………………….. ……..34

 

 2-8-7        نظریه مک گرگور ……………………………………………………………………………….…..………….34

 

2-8-8

 

2-9 …………………………….……………………………………………35

 

2-10 ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………………………………..………..37

 

2-11 سیستم پاداش …………………………………………………………………………………………………….…………..37

 

2-12

 

2-13

 

 2-13-1      معلمان باانگیزه ،اطلاعات کیفی درباره یادگیرندگان دارند……………….……………….……………39

 

2-13-2        

 

2-13-3        

 

 

2-13-4        

 

2-13-5        

 

2-13-6       

 

2-13-7     

 

2-13-8       

 

2-13-9       

 

2-14 نقش ارتباطات درایجادانگیزش ……………………………………………………………………………..……….….42

 

2-15 ویژگی های نه گانه معلم درارتباط بانمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان: ………………………………42

 

2-16 برنامه های آموزش ضمن خدمت برای کمک به معلمان :………………………………………………………..43

 

2-17 انواع فعالیت ها آموزشی:…………………………………………………………………………………………………43

 

2-18

 

2-19 مدیریت تنوع درکلاس درس ………………………………………………………………………………..…………46

 

2-20 روش های نوین آموزش:………………………………………………………………………………………………….46

 

2-20-1     

 

2-20-2     

 

2-21 تعریف تدریس ازدید گاه مکاتب مختلف……………………………………………………………………………..48

 

2-22 اجرای فعالیت های آموزشی:………………………………………………………………………………….....……..49

 

2-23

 

2-23-1    روش های تدریس مبتنی برتعامل…………………………………………………………………………………49  

 

2-23-1-1       آموزش به کمک یادگیری مشارکتی:…………………………………………………………….………49

 

 2-23-1-2     آموزش به کمک بحث گروهی:…………………………………………………………………………….50     

 

2-23-1-3      روش پرسش وپاسخ: ……………………………………………………………………………………………51

 

2-23-1-4      الگوی ایفای نقش :…………………………………………………………………………………....………..53

 

 2-23-1-5     روش بدیعه پردازی :……………………………………………………………………………………………53

 

2-23-1-6      روش پرژه ای:……………………………………………………………………………………………………54

 

2-23-2  روشهای تدریس مسئله محور :……………………………………………………………………………………….54

 

2-23-2-1   روش واحدمحور:…………………………………………………………………………………………………..54

 

2-23-2-2   روش حل مسئله :……………………………………………………………………………………………………55

 

2-23-2-3    یادگیری اکتشافی :………………………………………………………………………………………………..55

 

2-23-2-4    الگوی آموزش کاوش گری :…………………………………………………………………………………..56

 

2-23-2-5   شیوه گردش علمی : ………………………………………………………………………………………………57

 

2-23-2-6    الگوی آموزش آزمایشگاهی: …………………………………………………………………………………..58

 

2-23-2-7    الگوی تدریس غیرمستقیم : ……………………………………………………………………………………..58

 

2-23-2-8    روش کارگاهی : ………………………………………………………………………………………………….59

 

2-23-2-9     الگوی رشدعقلی : ……………………………………………………………………………………………….61

 

2-23-2-10   الگوی آگاهی یابی : ……………………………………………………………………………………………61

 

2-23-2-11   الگوی دیداردرکلاس درس: …………………………………………………………………………………61

 

 2- 23-2-12  الگوی آموزش برای رشدمفهوم ومهارت : ……………………………………………………………….62

 

2-23-3   روشهای تدریس مبتنی برانتقال مستقیم : ………………………………………………………………………..62

 

2-23-3-1    الگوی یادسپاری : …………………………………………………………………………………………………62

 

2-23-3-2   روش آموزش برای یادگیری درحدتسلط : …………………………………………………………………63

 

2-23-3-3    روش کنفرانس (گردهم آیی) : ……………………………………………………………………………….63

 

2-23-3-4    روش شاگرد – استادی : ………………………………………………………………………………………..63

 

2-23-3-5    روش چندحسی : ………………………………………………………………………………………………….64

 

2-23-3-6    شیوه بازگویی : ……………………………………………………………………………………………………64

 

2-23-3-7    شیوه تمرینی : ……………………………………………………………………………………………………..65

 

2-23-3-8    استفاده ازمنابع دیداری وشنیداری : ………………………………………………………………………..65

 

2-23-3-9    شیوه نمایشی : ……………………………………………………………………………………………………..65

 

2-23-3-10   الگوی دریافت مفهوم : …………………………………………………………………………………………65

 

2-23-3-11   الگوی تفکراسقرایی : ……………………………………………………………………………………………66

 

2- 23-3-12  الگوی پیش سازمان دهنده : ………………………………………………………………………………….66

 

2-23-4 روش آموزش مستقیم مستقل ازمعلم : ………………………………………………………………………………67

 

2-23-4-1    شیوه آموزش برنامه ای : ………………………………………………………………………………………..67

 

2-23-4-2    آموزش براساس کامپیوتر : ……………………………………………………………………………………..67

 

2-23-4-3   آموزش مجازی : …………………………………………………………………………………………………..67

 

2-23-5 روش های آموزش انفرادی :…………………………………………………………………………………………67

 

2-23-5-1   الگوی یادگیری منبع – مداری : ………………………………………………………………………………68

 

2-23-5-2  آموزش انفرادی تجویزشده : ……………………………………………………………………………………68

 

2-23-5-3    آموزش انفرادی هدایت شده : …………………………………………………..…….…………………….68

 

2-24

 

2-24-1

 

2-24-2       تکنولوژی تعلیم وتربیت و آموزش

 

2-24-3      

 

2-24-4     

 

2-24-5     

 

2-24-6       

 

2-24-7      

 

2-24-8     

 

 2-25 پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………74

 

2-25-1       پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………………………74

 

 2-25-2      پیشینه خارجی……………………………………………………………………………………….………………81

 

2-26

 

2-27 مدل نهایی…………………………………………………………………………………………………………………….85

 

 

 

فصل سوم فرایند پژوهش: ………………………………………………………………………………………………………..86

 

3-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….………..87

 

3-2

 

3-3 ……………………………….………………………………………………87

 

3-4

 

3-5

 

3-6  ابزاراندازه گیری  ……………………………………………………………………………………………………………90

 

3-7  

 

3-8

 

3-9

 

3-10

 

 

 

فصل جهارم یافته های پژوهش :……………………………………………………………………………..……………..…..93

 

4-1مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………..94

 

4-2 توصیف ویژگی های نمونه آماری ……………………………………………………………………………………….94

 

4-2-1        توزیع نمونه بر حسب جنسیت و منطقه آموزشی ……………………………………………………………94

 

4-2-2        توزیع نمونه برحسب تحصیلات ………………………………………………………………………………….95

 

4-2-3        توزیع نمونه برحسب سن  …………………………………………………………………………………………96

 

4-2-4        توزیع نمونه برحسب سابقه کار  …………………………………………………………………………………97

 

4-3 تجزیه وتحلیل داده های سوال های پژوهش …………………………………………………………………………98  4-3-1   سوال اصلی ………………………………………………………………………………………………………….98   4-3-2        سوال های فرعی ……………………………………………………………………………………………………99

 

           

 

فصل پنجم نتیجه گیری : ………………………………………………………………………………………………………..111

 

5-1مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………112

 

5-2 خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………112

 

5-3 بحث ونتیجه گیری  ………………………………………………………………………………………………………..113

 

5-4 محدویت ها ………………………………………………………………………………………………………………… 118

 

5-5 پیشنهادهای کاربردی …………………………………………………………………………………………………….. 119

 

5-6 پیشنهادهای پژوهشی  …………………………………………………………………………………………………….  120

 

 

 

فهرست ومنابع:……………………………………………………………………………………………………………………. 121

 

 

 

پیوست ها ………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

 

پرسشنامه:……………………………………………………………………………………………………………………………..128

 

جدول مورگان:…………………………………………………………………………………………………………………….130

 

چکیده انگلیسی:…………………………………………………………………………………………………………………….131

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول 3-1- جامعه آماری مناطق19گانه  معلمان دوره راهنمایی شهرتهران بر حسب منطقه و جنسیت……..87

 

 جدول 3-2- جامعه آماری خوشه ای مناطق 19گانه شهرتهران ……………………………………………………..  89

 

جدول 3-3- جامعه آماری پژوهشی معلمان رسمی و پیمانی دوره راهنمایی بر حسب منطقه و جنسیت……..89

 

جدول 3-4- نمونه آماری معلمان رسمی و پیمانی دوره راهنمایی بر حسب منطقه و جنسیت………………….90

 

جدول شماره 3-5. مقدار آلفای کرونباخ برای ابعاد پرسشنامه ………………………………………………………….92

 

جدول 4-1- نمونه آماری معلمان رسمی و پیمانی دوره راهنمایی بر حسب منطقه و جنسیت ……………….. 94

 

جدول 4-2 توزیع فراوانی نمونه آماری برحسب جنسیت ……………………………………………………………….94

 

جدول 4-3 توزیع فراوانی ودرصد فراوانی نمونه برحسب تحصیلات …………………………………………………95

 

جدول 4-4 توزیع فراوانی نمونه برحسب سن ………………………………………………………………………………96

 

جدول 4-5توزیع فراوانی نمونه برحسب سابقه کار ………………………………………………………………………..97

 

جدول 4-6 نتیجه آزمون تحلیل واریانس فریدمن برای رتبه بندی عوامل افزایش انگیزه معلمان ……………98

 

جدول 4-7 معنی داری آزمون  فریدمن برای رتبه بندی عوامل افزایش انگیزه معلمان ………………………..98

 

جدول 4-8 نتیجه آزمون تعقیبی تحلیل واریانس فریدمن برای رتبه بندی عوامل افزایش  …………………….99

 

جدول شماره 4-9- فراوانی و درصد فراوانی عوامل سازمانی ………………………………………………………….99

 

جدول شماره 4-10 آزمون t  تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه و جامعه در بعد عوامل سازمانی…..101

 

جدول شماره 4-11 فراوانی و درصد فراوانی عوامل آموزشی ……………………………………………………….101

 

جدول شماره 4-12 آزمون t  تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه و جامعه در بعد عوامل آموزشی….103

 

جدول شماره 4-13- فراوانی و درصد فراوانی عوامل فرهنگی ……………………………………………………..103

 

جدول شماره 4-14 آزمون t  تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه و جامعه در بعد عوامل فرهنگی ….104

 

جدول شماره 4-15- فراوانی و درصد فراوانی عوامل مادی …………………………………………………………105

 

جدول شماره 4-16 آزمون t  تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه و جامعه در بعد عوامل مادی …….106

 

جدول شماره 4-17- فراوانی و درصد فراوانی عوامل ارتباطی…………………………………………………….  106

 

جدول شماره 4-18 آزمون t  تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه و جامعه در بعد عوامل ارتباطی  …107

 

جدول شماره 4-19: تحلیل واریانس یک راهه برای مقایسه سطوح تحصیلات ……………………………………108

 

جدول شماره 4-20: تحلیل واریانس یک راهه برای مقایسه سطوح سنی آزمودنی ها …………………………108

 

جدول شماره 4-21: نتایج آزمون توکی برای مقایسه رده های مختلف سنی در انگیزش معلمان …………..108

 

جدول4-22: آزمون t مستقل برای تفاوت دو گروه مردان و زنان از لحاظ ابعاد پرسشنامه  …………………..110

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

نمودار شماره 4-1 تفکیک نمونه ماری برحسب تحصیلات ……………………………………………………………….95

 

نمودار 4-2 توزیع فراوانی نمونه برحسب سن ………………………………………………………………………………96

 

نمودار 4-3توزیع فراوانی نمونه برحسب سابقه کار ………………………………………………………………………..97

 

 

 

چکیده

 

      پژوهش حاضر، باهدف بررسی راهکارهای افزایش انگیزه معلمان برای استفاده از روش های نوین آموزشی در مقطع راهنمایی شهرتهران انجام شده است.­این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی و براساس هدف تحقیقی کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل 8434 نفر از تمامی معلمان مدارس راهنمایی شهر تهران  می باشد که با توجه به جدول مورگان و نمونه گیری خوشه ای از بین معلمان مدارس راهنمایی شهر تهران تعداد 367 نفر ( 122 مرد 245 زن )  انتخاب و مورد آزمون قرار گرفتند و با تکمیل پرسشنامه­­ محقق ساخته راهکارهای افزایش انگیزه معلمان در این پژوهش شرکت نمودند روایی پرسشنامه مذکوربااستفاده ازروایی صوری( استفاده ازنظرات اساتید مجرب ) بدست آمده و آلفای کرنباخ جهت پایایی پژوهش 81/0 محاسبه شده است . داده های  حاصل از ابزار پژوهش از طریق شاخص های آماری مانند فراوانی ، میانگین ، میانه و انحراف از معیار و…. مورد ارزیابی قرار گرفته وبه منظور تایید تحلیل داده ها و تعمیم نتایج، از آزمون فریدمن، آزمون تی تک نمونه ای ، t مستقل ، تحلیل واریانس یک راهه وآزمون توکی استفاد شده است . نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که از نظر معلمان دوره راهنمایی شهر تهران به ترتیب اهمیت بعد سازمانی، بعد آموزشی، بعد فرهنگی، بعد ارتباطی و بعد مادی را عاملی موثر برافزایش انگیزه معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی می داند. علاوه بر این، نتایج بیانگرآن است که از نظر معلمان دوره راهنمایی شهر تهران تمام عوامل سازمانی، آموزشی، فرهنگی، ارتباطی و مادی را عواملی موثر بر افزایش انگیزه  معلمان برای استفاده از روش های نوین آموزشی می باشد. همچنین نتایج نشان داد که درهمه ابعاد سازمانی، آموزشی، فرهنگی، ارتباطی به جز بعد مادی تفاوت معناداری بین زنان و مردان وجود دارد. براین اساس برای افزایش انگیزه  معلمان به استفاده از روش های نوین آموزشی، ابعاد سازمانی، آموزشی، فرهنگی، ارتباطی و مادی موردتوجه قرارگیرد.

 

 

 

واژگان کلیدی

 

 روش های نوین آموزشی، انگیزه معلمان ، مقطع راهنمایی ، عوامل سازمانی ، عوامل آموزشی ، عوامل فرهنگی ، عوامل مادی ، عوامل ارتباطی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

1-1مقدمه :

 

     نظام آموزشی هر کشوری دارای سیر تکاملی ویژه­ای است که تحت تأثیر عوامل تاریخی، جغرافیایی، اقتصادی – اجتماعی و مسائل خاص فرهنگی آن کشور قرار دارد. اگر چه برخی از رهبران آموزشی کشورها ممکن است تصور کنند دارای بهترین نظام آموزشی جهان هستند ،مقایسه نظام های آموزشی با یکدیگر بیانگر آن است که هر نظام آموزشی معایب ومحاسنی دارد که نظام های آموزشی دیگر فاقد آنند . با توجه به اینکه آموزش وپرورش از دو جنبه آموزش وپرورش تشکیل یافته است که از یکدیگر قابل تفکیک نیستند و در ارزیابی نظام های آموزشی باید هر دو جنبه را در نظر گرفت،می توان دریافت که کشورهای مختلف در این دو زمینه با مسائل ومشکلات متعدد و بسیارمتفاوتی مواجهند که مستلزم برخوردها وراه حل های گوناگونی است . بعضی از کشورها در زمینه های آموزشی با کمبود ها ومعضلات فراوانی روبرو هستند ، در حالی که برخی دیگر در مسائل پرورشی با مشکلات اخلاقی و اجتماعی بسیاری مواجهند.هم مسائل ومشکلات آموزشی وهم مسائل ومشکلات پرورشی ، بالقوه ممکن است در نظام های آموزشی تاثیرات منفی ومخربی داشته باشد؛از این رو ،به جرات می توان ادعا کرد که تاکنون  نظامی ((ایدئال)) برای آموزش وپرورش جوانان وحل مسائل ومشکلات آنان کشف یا ابداع نشده است ، اما رهبران آموزشی درصدد یافتن بهترین ،موثرترین وکارآمدترین روش ها وطرح ها به منظور پاسخگویی به مسائل ومشکلات روز افزون جوانان وجامعه خود ورفع نیاز های آنان هستند (نیکنامی 1391؛4).درجهان امروزتربیت نیروی انسانی یکی ازبرجسته ترین شاخص های تحول وپیشرفت جوامع محسوب می شود.تحول به بستر و فضایی اثربخش نیازمنداست که بتوانددردانش ،روش، منش ونگرش افرادتغییرایجادکند.ایجادچنین بستری به عوامل متعددی چون بافت فرهنگی ،وضعیت اقتصادی،شرایط اجتماعی-سیاسی،محیط های آموزشی متناسب بانیازها واهداف ،مجریان آگاه وبرنامه ریز ومعلمان توانمند وابسته است.درفرایندفعالیت های آموزشی ، معلمان ومدیران مدارس عناصراصلی وکلیدی تحول نیروی انسانی محسوب می شوند.بنابراین بایدازکارایی واثربخشی لازم برخودارباشند.معلمانی کارآمدواثربخش اندکه بانظریه ها،مبانی،اصول وروشهای تعلیم وترییت آشناباشند،وبابینشی هنرمندانه واقتضایی محیطی رافراهم سازندکه به جای انتقال اطلاعات وتحمیل اندیشه ،احساس امنیت ،شایستگی ،خودکنترلی ،وخودتحولی رادردانش آموزان تقویت کنندتاآنهابتوانند شخصاً معمارتعلیم وتربیت خودباشند (شعبانی،1390؛1).جامعه ی امروز، جامعه ی سازمانی است . کودکان در سازمانهایی به نام زایشگاه به دنیا می آیند ،بیشتر سالهای رشد و پرورش خود را در سازمانهایی به نام مدرسه می گذرانند(علاقه بند ،1390 ؛3).تحولات سریع آموزشی به طورچشمگیری نیاز به ظرفیت سازی گسترده ذهن معلمان و شناخت بیشتر پیچیدگی های تعلیم وتربیت را آشکارمی سازد و میل آنان را برای افزایش دانش حرفه ای خود برمی انگیزد ( بهرنگی ، 1384 ؛22 ) . معلمان آن گونه عمل می کنندکه فکرمی کنند. اگرآنهابرداشت صحیح وعلمی ازآنچه درمحیطهای آموزشی انجام می دهند نداشته باشندنمی توانندرخدادهای آموزشی رابه نحومطلوب هدایت کنندنظریه هاوروشهای یادگیری وتدریس دوعامل انفکاک ناپذیرازیکدیگرندکه بدون شناخت وکسب تجربه ازهریک،نمی توان بستری مناسب برای یادگیری وتحول موثردرشاگردان فراهم ساخت.معلمان بایدبانظریه های یادگیری ،الگوهاوروشهای آموزشی آشناباشندتادرموقعیتهای مختلف آموزشی بتوانند به درستی ازدانش و دانسته های خود درعمل استفاده کنند (شعبانی،1390؛6). اکثرصاحبنظران،شناخت عوامل ایجادکننده انگیزه درمعلمان راازعوامل مهم سازگاری معلم باشغل خودمی دانند و همچنین تأکید دارندکه چنانچه معلم باانگیزه کافی درشغل خودحاضرشود،میزان عملکردوکارایی اوافزایش می یابد و برطبق نظرمحقق دراین صورت ازروش های نوین آموزشی با انگیزه بیشتری استفاده می کند . نظام آموزش وپرورش ،گرچه دارای معلمان دلسوز زیادی است مع هذا تعلیم و تربیت مطلوبی ندارد . به عبارت دیگر شرایط و وضعیت حاضر، مؤید ومحرک فعالیت حرفه ای معلمان نیست ، درنتیجه نظام آموزش وپرورش به طورکلی دستخوش نابسامانی است که پیامدآن کاستی های متعدد ازجمله افت تحصیلی به عنوان نمونه بارزآن می باشد .تلاش برای اصلاح چنین وضعی بدون توجه به رشد حرفه ای معلمان وایجاد انگیزه جهت دستیابی و اجرای روشهای نوین تدریس کاری عبث و بیهوده است زیرا معلمان بیش ازهر عامل دیگری درپیشرفت فعالیت های تربیتی تأثیردارد . درگذشته که هدف های تعلیم وتربیت منحصرا معطوف بود به انتقال تجارب و معلومات پیشینیان به نسل های نو ، فرآیند تدریس به شیوه معلم محوری اجرامی گردید . اما با تحولاتی که به تدریج درقرون وسطی به بعد ونگرش نسبت به کودکان صورت گرفت دیدگاههای مربیان نسبت به فرآیند آموزش دگرگون شد واندیشه های معلم محوری جای خود را درتعلیم و تربیت به کودک محوری داد . ابدای روش های نوین تدریس و به کارگیری آنها درکنار روش های سنتی ، استفاده ناگزیر وگسترده از ابزارهای آموزشی و علمی شدن شیوه های ارزشیابی مهمترین پی آمدهای این تحولات ، تغییراتی است که در نظام های تعلیم و تربیت درسطح جهانی ایجادگردیده است . ارضا