فرضیه های فرعی……………………………………………………………………………………………………. 8

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها و اصطلاحات ………………………………………………………….. 9

 

تعاریف مفهومی………………………………………………………………………………………………………. 9

 

تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………… 10

 

 

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 15

 

مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 15

 

تعریف هوش…………………………………………………………………………………………………………. 15

 

مفهوم معنویت………………………………………………………………………………………………………… 17

 

هوش معنوی………………………………………………………………………………………………………….. .18

 

تاریخچه هوش معنوی………………………………………………………………………………………………. 22

 

مولفه های هوش معنوی…………………………………………………………………………………………….. .23

 

مولفه های هوش معنوی در اسلام ……………………………………………………………………………….. 25

 

راههای رشد هوش معنوی…………………………………………………………………………………………. 27

 

مدل های هوش معنوی …………………………………………………………………………………………….. 28

 

مدل زوهر و مارشال ……………………………………………………………………………………………….. 28

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                              صفحه

 

مدل سیندی ویگلزورث…………………………………………………………………………………………….. 29

 

مدل آمرام …………………………………………………………………………………………………………….. 29

 

مدل کینگ……………………………………………………………………………………………………………… 30

 

هوش معنوی و سلامت روان……………………………………………………………………………………… 31

 

هوش معنوی در محیط کار ……………………………………………………………………………………….. 33

 

هوش معنوی درسازمان ها…………………………………………………………………………………………. 35

 

مهارت های ارتباطی……………………………………………………………………………………………….. 36

 

تعریف ارتباط……………………………………………………………………………………………………….. 36

 

اهداف ارتباط…………………………………………………………………………………………………………. 38

 

انواع ارتباط……………………………………………………………………………………………………………. .38

 

ارتباط اثربخش……………………………………………………………………………………………………….. .40

 

مبانی ارتباط اثربخش ………………………………………………………………………………………………. 41

 

 

سبک های ارتباطی ………………………………………………………………………………………………….. 42

 

موانع ارتباطی ………………………………………………………………………………………………………… 43

 

فرایند ارتباط …………………………………………………………………………………………………………. 44

 

مدل های ارتباطی…………………………………………………………………………………………………….. 45

 

مدل ارتباطی لاسول …………………………………………………………………………………………………. 45

 

مدل ارتباطی دیوید برلو ……………………………………………………………………………………………. 47

 

مدل مفهومی ارتباط میان فردی ………………………………………………………………………………….. 47

 

مهارت های ارتباطی ……………………………………………………………………………………………….. 48

 

متغیرهای اولیه مرتبط با مهارت های ارتباطی………………………………………………………………….. 49

 

ارتباط غیرکلامی …………………………………………………………………………………………………….. 49

 

انواع مهارت های ارتباطی …………………………………………………………………………………………. 51

 

حوزه های اصلی مهارت های ارتباطی………………………………………………………………………….. 52

 

خودآگاهی و بازخورد صحیح ……………………………………………………………………………………. 52

 

تامین حمایت عاطفی……………………………………………………………………………………………….. 53

 

ارائه پاسخ های همدلانه…………………………………………………………………………………………….. 54

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                              صفحه

 

مدیریت تعارض……………………………………………………………………………………………………… 55

 

ابراز وجود…………………………………………………………………………………………………………….. 55

 

پیشینه تحقیقات انجام شده در ایران و خارج …………………………………………………………………. 55

 

پیشینه تحقیقات انجام شده در ایران …………………………………………………………………………….. 56

 

پیشینه تحقیقات انجام شده در خارج……………………………………………………………………………. 62

 

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………… 64

 

 

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 67

 

روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………. 67

 

جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………. 68

 

حجم نمونه و شیوه نمونه­گیری …………………………………………………………………………………… 68

 

روش جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………. 69

 

روایی وپایایی ابزارهای اندازه گیری…………………………………………………………………………….. 70

 

روایی پرسشنامه ها………………………………………………………………………………………………….. 70

 

پایایی پرسشنامه ها………………………………………………………………………………………………….. 71

 

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………………….. 71

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 75

 

توصیف آماری متغیرهای پژوهش ……………………………………………………………………………….. 75

 

آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………….. 83

 

بررسی سوالات پژوهش …………………………………………………………………………………………… 83

 

بررسی فرضیه اصلی پژوهش …………………………………………………………………………………….. 86

 

بررسی فرضیه های فرعی پژوهش ……………………………………………………………………………… 87

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                               صفحه

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 97

 

خلاصه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 97

 

بحث و بررسی یافته ها ……………………………………………………………………………………………. 98

 

نتیجه گیری کلی……………………………………………………………………………………………………… 106

 

محدودیت­های تحقیق ……………………………………………………………………………………………… 107

 

پیشنهادهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 108

 

پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………………. 108

 

پیشنهادات پژوهشی ………………………………………………………………………………………………… 109

 

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………. 113

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                               صفحه

 

جدول 1-2: مدل هوش معنوی از دیدگاه سیندی ویگلزورث ……………………………………………… 29

 

جدول1-3: توزیع جامعه آماری پژوهش به تفکیک جنسیت ………………………………………………. 68

 

جدول2-3: توزیع نمونه آماری پژوهش به تفکیک جنسیت………………………………………………… .69

 

جدول3-3: اطلاعات مربوط به پرسشنامه هوش معنوی هیلدبرانت(2011)……………………………… .70

 

جدول4-3: اطلاعات مربوط به پرسشنامه مهارت های ارتباطی بارتون(1990)…………………………. .70

 

جدول1-4: توزیع فراوانی کارمندان غیرهیات علمی به تفکیک جنسیت…………………………………. 75

 

جدول2-4: توزیع فراوانی کارمندان غیرهیات علمی به تفکیک سن………………………………………. 76

 

جدول3-4: توزیع فراوانی کارمندان غیرهیات علمی به تفکیک سابقه خدمت …………………………. 77

 

جدول4-4: توزیع فراوانی کارمندان غیرهیات علمی به تفکیک میزان تحصیلات ……………………… 78

 

جدول 5-4: آمار توصیفی متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………. 79

 

جدول6-4: بررسی نرمال بودن در متغیر وابسته ………………………………………………………………. 80

 

جدول7-4: نتایج آزمون t تک گروهی جهت ارزیابی میزان هوش معنوی کارمندان…………………… 83

 

جدول8-4: نتایج آزمون t تک گروهی جهت ارزیابی میزان مهارت های ارتباطی کارمندان…………. 84

 

جدول9-4: خلاصه نتایج مقدار واریانس تبیین شده و معناداری مدل…………………………………….. 85

 

جدول10-4: رگرسیون به روش همزمان متغیرهای پیش بینی کننده مهارت های ارتباطی……………. 85

 

جدول11-4: همبستگی پیرسون بین هوش معنوی و مهارت های ارتباطی کارمندان ………………….. 86

 

جدول12-4: همبستگی پیرسون بین تفکر انتقادی وجودی و مهارت های ارتباطی کارمندان ………. 87

 

جدول13-4: همبستگی پیرسون بین تولید معنی شخصی و مهارت های ارتباطی کارمندان …………. 88

 

جدول14-4: همبستگی پیرسون بین میزان آگاهی و مهارت های ارتباطی کارمندان ………………….. 89

 

جدول15-4: همبستگی پیرسون بین توسعه حالت آگاهی و مهارت های ارتباطی کارمندان ………… 90

 

جدول16-4: نتایج t مستقل جهت مقایسه هوش معنوی در کارمندان زن و مرد ………………………. 91

 

جدول17-4: نتایج تحلیل وریانس جهت مقایسه میزان هوش معنوی کارکنان به لحاظ سن، تحصیلات و سابقه خدمت                                                                                                                  91

 

جدول18-4: نتایج t مستقل جهت مقایسه مهارت های ارتباطی در کارمندان زن و مرد …………….. 92

 

جدول19-4: نتایج تحلیل وریانس جهت مقایسه مهارت های ارتباطی کارکنان به لحاظ سن، تحصیلات و سابقه خدمت                                                                                                                   92

 

 

 

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                               صفحه

 

شکل1-1: مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………………………………………… 6

 

شکل1-2: مدل زوهر و مارشال(2000) ……………………………………………………………………….. 28

 

شکل2-2: مدل آمرام(2007) …………………………………………………………………………………….. 30

 

شکل3-2: مدل کینگ(2008) …………………………………………………………………………………….. 31

 

شکل1-4: نمودار دایره ای توزیع فراوانی کارمندان به تفکیک جنسیت ………………………………… 75

 

شکل2-4: نمودار دایره ای توزیع فراوانی کارمندان به تفکیک سن ……………………………………… 76

 

شکل3-4: نمودار دایره ای توزیع فراوانی کارمندان به تفکیک سابقه خدمت …………………………… 77

 

شکل4-4: نمودار دایره ای توزیع فراوانی کارمندان به تفکیک میزان تحصیلات ………………………. 78

 

شکل5-4: نمودار ستونی آمار توصیفی متغیرهای پژوهش ………………………………………………….. 79

 

شکل6-4: بررسی نرمال بودن متغیرها ………………………………………………………………………….. 81

 

شکل7-4: بررسی خطی بودن متغیرهای پزوهش …………………………………………………………….. 82

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

طرح پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

این پژوهش در نظر دارد به بررسی رابطه ی بین هوش معنوی با مهارت های ارتباطی بپردازد .پس بهتر آن است که قبل از هر چیزی  تعاریفی چند از این دو مولفه، یعنی هوش معنوی ومهارت های ارتباطی رامورد بررسی قرار دهیم.

 

هوش معنوی بیانگر مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی است که کاربست آن ها موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد می شود(کینگ، 2008: 38).گین و پورهیت (2006) هوش معنوی را توانایی تجربه شده ای می دانند که به افراد امکان دستیابی به دانش  و فهم بیشتر را می دهد و زمینه را برای رسیدن به کمال و ترقی درزندگی فراهم می سازد(ص230)

 

ارتباط در گذشته و برای انسان اولیه، علاوه بر کارکردهایی که در جهت حفظ حیات و یاری گرفتن از دیگران داشته، زمینه ساز فعالیت های اجتماعی و سرآغازی برای زندگی اجتماعی نیز بوده است. ارتباط سراسر زندگی انسان رادربرگرفته است.انسان به کمک ارتباط، زنده می ماند، رشد وتکامل می یابد و سعادت وخوشبختی وی تاحد زیادی به چگونگی رابطه او با دیگران بستگی دارد.(سیاوشی و نوابی نژاد، 1384). در هر حال، هیچ نوع ارتباطی جز به دلیل احساس نیاز شدید انسان برای برقراری تعامل اجتماعی به وقوع نمی پیوندد. انسان برای برقراری رابطه با دیگران روش های مختلفی را پرورانده است، که رشد و تکامل زبان و شیوه های غیرکلامی مانند حالت چهره، حالت کلی بدن یا وضعیت اندام‌ها و حرکات بیانگر و…  را شامل می شود. هر یک از این شیوه ها می توانند بخشی از اطلاعات و احساسات مورد نظر فرد در حال صحبت، یا گوینده، را به فرد دیگر، یا شنونده، انتقال دهد(بولتن، 1994؛ ترجمه سهرابی، 1391: 21).

 

اهمیت مهارتهای ارتباطی در این است که به فرد کمک می کند احساسات منفی و تنش های اجتماعی را کاهش داده و بطور سازنده و موفقیت آمیز به حل مساله بپردازد (جارویس تیبات و ماتیک، 2005). به عقیده هارجی ودیکسون (2004)ریشه بسیاری از مشکلات فردی و سازمانی را می­توان در کمبود ارتباطات موثر و سیستم ارتباطی و به طور کلی سوء تعبیر و تفسیرهای ارتباطی جستجو کرد(رضائیان، 1391: 56). با وجود آن که ارتباط بین فردی جزو بزرگترین پیشرفت های بشر به شمار می­آید، اما خیلی از انسان ها قادر به برقراری یک ارتباط خوب و موثر نیستند(بولتن، 1994؛ ترجمه سهرابی، 1391). شاید شدید ترین انتقادهایی که مدیران می توانند از همکاران و مافوق ها یا کارکنان دریافت دارند، پیرامون عدم توافق شان در ارتباط موثر است(رضائیان، 1391: 56). ولی علی رغم اینکه ارتباطات، یک مهارت موثر برای مدیران و کارکنان است اما شاید تاکنون به عنوان یک بعد اصلی به آن توجه نشده است و لذا به قدر کافی به شفاف سازی در مورد آن پرداخته نشده است (دولویکز، 1994؛ به نقل از کشتکاران و همکاران، 1390: 42).تاثیر فوق العاده هوش معنوی بر ارتباطات و نیز ارتباطش با دیگر انواع هوش، سبب می شود معنویت و هوش معنوی به یک موضوع مهم در حوزه مدیریت و سازمان تبدیل شود(حیدری،1391: 68).افرادی که دارای هوش معنوی بالاتری هستند، رابطه بهتری با دیگران  برقرار می کنند(سیسک، 2008: 26). با توجه به مطالب ذکر شده، به نظر می آید هوش معنوی تاثیر زیادی بر نحوه ارتباط کارکنان داشته باشد. از سوی دیگر از آنجا که هوش معنوی سازه ای جدید است، تحقیقات تجربی موجود در این زمینه اندک می باشد. بنابراین انجام پژوهش های بیشتر مورد نیاز است. در همین راستا این پژوهش در نظر دارد به بررسی رابطه هوش معنوی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه لرستان بپردازد.

 

 

 

بیان مسأله

 

اهمیت معنویت و رشد معنوی در انسان، در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است.  پیشرفت علم روانشناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده ی جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته‌ها و نیازهای مادی او قد علم  کنند و اهمیت بیشتری یابند. به طوری که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان، به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی اشاره می کند و بعد چهارم یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می سازد. معنویت به معنای نقش زندگی یا «روشی برای بودن» و تجربه کردن است که با آگاهی یافتن از یک بعد غیرمادی به وجود می­آید و ارزش های قابل تشخیص، آن را معین می سازد(الکینز و همکاران، 1988؛ به نقل از یعقوبی، 1388). روانشناسان برای تبیین توانایی افراد، عقل و استدلال و همچنین عواطف و هیجان ها از واژه­هایی مانند هوش بهرو هوش هیجانی استفاده می کنند که در کنار این مفاهیم، واژه هوش معنوی در سال های اخیر توجه روانشناسان را به خودجلب کرده است (کینگ، 2008(. هوش معنوی را بیانگر مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی می داند که کاربست آنها موجب افزایش انطباق پذیری وسلامت روان افراد می شود و هوش معنوی را شامل توانایی های ذیل می داند. تفکر انتقادی وجودی: ظرفیت تفکر انتقادی داشتن در ماهیت هستی.  تولید معنای شخصی: توانایی ایجاد معنی از تجارب روانی ومادی.  آگاهی متعالی: تشخیص بعد فرافردی خویشتن و ارتباط آن با خود و طبیعت. توسعۀ حالت هوشیاری: داشتن تجارب اوج یافته هوشیاری به اختیار فرد. درپژوهش حاضر، هوش معنوی با توجه به دیدگاه او بررسی شده است.کاربرد هوش معنوی در زندگی فرد می تواند ارتباط شخص را با خود، دیگران و خدا و به خصوص پرورش خودآگاهی فرد تسهیل کند(نازل، 2004). استفاده از هوش معنوی در رهبری سازمان، توجه به تلفیق و کاربرد معنویت در عملکرد سازمانی و اثربخشی رهبری رشد فزآینده ای یافته است(امرام، 2009: 3).

 

از سوی دیگر مدارک و شواهد موجود نشان می دهد که بین ارتباطات مؤثر و میزان تولید یا بازدهی افرد رابطه ی مستقیم وجود دارد (رابینز، استیون: ترجمه اعرابی وپارساییان، 1390: 617). مهارت های ارتباطی آن دسته از مهارت هایی هستند که افراد می توانند با کمک آنها درگیر تعامل های بین فردی و فرایند ارتباط شوند و شامل مهارت های متفاوتی هستند که مهم ترین آنها مهارت های کلامی، گوش دادن موثر و بازخورد است(چاری و دلاورپور، 1387: 126). مهارت کلامی عبارت است از به کارگیری آگاهانه نمادهای کلامی  به منظور ترغیب دیگران به انجام کار. گوش دادن موثر توانایی شخص در توجه به پیشنهاد ها، نظرات یا سوالات دیگران و درک آنهاست. مهارت بازخورد عبارت است از برگشت نتیجه پیام به طوری که فرستنده از وضعیت ارسال پیام و نحوه دریافت و درک آن آگاه گردد(مرتضوی و مهربان، 1384: 127). آلیسون (2010) بر شکل گیری حمایت اجتماعی و روابط بین فردی مناسب از طریق دین و معنویت تاکید کرده است. دین، که به پرورش مهارت های ارتباطی کمک می کند، وجود آموزه­هایی خاص برای فراهم آوردن حمایت اجتماعی از طریق گروه ها، برقراری رابطه برابر و فوری، پذیرش عاری از قضاوت را فراهم می نماید(سانچز و ناپو، 2008).

 

با توجه به اینکه هوش معنوی یک سازه ی جدید است، تحقیقات تجربی موجود در این زمینه اندک می باشد. اما در زمینه اثر متقابل معنویت و متغیرهای روانشناختی، تحقیقات به طور چشم گیری افزایش یافته است(روس مارین و راب، 2010). تاچمن (2009)بر مبنای یک برنامه 5 مرحله ای نشان داد که درمان معنوی از طریق به کارگیری فنون مقابله مذهبی، در آموزش ارتباطات، یکی کردن مفاهیم و مهارت های آموخته شده، توجه به مهارت های ارتباطی و مهارت های حل مساله و در نهایت حمایت ارتباطی اعضای خانواده های دارای فرد اسکیزوفرنی، موثر واقع می شود. همچنین باقری، اکبر زاده و حاتمی(2010) و کرمی(1390) نشان دادند که ارتقاء هوش معنوی از طریق آموزش های دینی منجر به درک الگوهای زندگی، دستیابی بیشتر به مهارت های ارتباطی، تشخیص معنای واقعی حوادث و احساس تسلط در هدف گذاری می شود. در همین راستا این پژوهش در نظر دارد به بررسی رابطه هوش معنوی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه لرستان بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که آیا بین هوش معنوی با مهارتهای ارتباطی کارکنان رابطه وجوددارد؟ب

 

سوالات پژوهش

 

 

• میزان هوش معنوی کارکنان دانشگاه  لرستان چقدر است؟

 

• میزان مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه لرستان چقدر است؟

 

• از طریق کدامیک از مولفه­های هوش معنوی می توان، میزان مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه لرستان را پیش بینی کرد؟

 

 

 

فرضیه های پژوهش

 

فرضیه اصلی: بین هوش معنوی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه  لرستان رابطه وجود دارد.

 

 

 

فرضیه های فرعی

 

1-بین میزان تفکر انتقادی وجودی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه  لرستان رابطه وجود دارد.

 

2-بین میزان تولید معنی شخصی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه  لرستان رابطه وجود دارد.

 

3-بین میزان آگاهی  با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه  لرستان رابطه وجود دارد.

 

4-بین میزان توسعه حالت آگاهی با مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه  لرستان رابطه وجود دارد.

 

5-بین  میزان هوش معنوی کارکنان دانشگاه لرستان از لحاظ ویژگی های جمعیت شناختی(جنس، سن، سنوات خدمت و میزان تحصیلات) تفاوت وجود دارد.

 

6-بین میزان مهارت های ارتباطی کارکنان دانشگاه لرستان از لحاظ ویژگی های جمعیت شناختی(جنس، سن، سنوات خدمت و میزان تحصیلات) تفاوت وجود دارد.

 

 

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها و اصطلاحات

 

متغیرها را می توان به صورت مفهومی و عملیاتی تعریف کرد. تعریف مفهومی به تعریف یک واژه توسط واژه های دیگر اشاره دارد. این تعریف به روشن شدن ماهیت یک پدیده کمک می کند و نقش مهمی را در فرایند تدوین فرضیه ها ایفا می کند. تعریف عملیاتی تعریفی است که به ویژگی های قابل مشاهده استوار است و تا حدود زیادی به شرایط مسأله تحقیق و فرهنگ محقق بستگی دارد و نمی تواند تمامی معانی یک مفهوم را شامل شود(بازرگان، 1387، 42).بر این اساس متغیرهایی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است، از جنبه های مفهومی و عملیاتی به شرح زیر تعریف شده اند:

 

 

 

تعاریف مفهومی

 

مهارتهای ارتباطی به منزله آن دسته از مهارتهایی است که به واسطه آنها افراد می توانند درگیر تعاملهای بین فردی وفرآیند ارتباط شوند؛ یعنی فرآیندی که افراد طی آن، اطلاعات،  افکار و احساسهای خود را از طریق مبادله کلامی و غیر کلامی با یکدیگر در میان می گذارند(هارجی و دیکسون، 2007). مهارت های ارتباطی شامل مهارت های متفاوتی هستند که مهم ترین آنها مهارت های کلامی، گوش دادن موثر و بازخورد است(چاری و دلاورپور، 1387). مولفه های مهارت های ارتباطی به شرح زیر می باشد:

 

الف-مهارت کلامی: ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﺩﻱ ﻳﺎ ﮔﺮﻭﻫﻲ، ﻭ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻧﺸﺴﺘﻬﺎﻱ ﻣﺆﺛﺮ(ریاحی و همکاران، 1391: 2).

 

ب-گوش دادن: ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ فرد ﺩﺭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ صحبت های ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭﻙ ﺁﻧﻬﺎ)همان منبع).

 

ج-بازخورد:  مهارت بازخورد عبارت است از برگشت نتیجه پیام به طوری که فرستنده از وضعیت ارسال پیام و نحوه دریافت و درک آن آگاه گردد(چاری و دلاورپور، 1387).

 

2.هوش معنوی: هوش معنوی بیانگر مجموعه ای ازتوانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی است که کاربست آن ها موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد می شود(کینگ، 2008: 38).

 

کینگ (2008) هوش معنوی را شامل توانایی های ذیل می  داند:

 

-تفکر انتقادی وجودی: ظرفیت انتقادی به ماهیت وجود، واقعیت، جهان، فضا، زمان، تامل و سایر مسایل وجودی مانند وجود متافیزیکی ونیز ظرفیت اندیشیدن به مسایل غیروجودی دررابطه باوجود خود گفنه می شود.

 

-به وجود آوردن معنای شخصی: توانائی استخراج معنی شخصی و هدف از تمام تجربیات فیزیکی و روانی، از جمله ظرفیت برای ایجاد و استناد هدف زندگی را گویند.

 

-آگاهی متعالی: ظرفیت برای شناسایی ابعاد متعالی/الگوهای خود یا دیگران وجهان (بعنوان مثال، جهان غیر مادی وفیزیکی)و حالات طبیعی هوشیاری، همراه با توانایی شناسایی رابطه خود با جسم را شامل می شود.

 

-گسترش حالت هوشیاری: توانایی ورود و خروج به سطوح بالاتری از آگاهی(مانند هوشیاری کامل، آگاهی کیهانی، وحدت)وسایر حالات در اختیار خود فرد(همانگونه که در تفکر عمیق، مراقبه، نمازوغیره ایجاد می شود)را گویند.

 

 

 

تعاریف عملیاتی

 

 

1. مهارت های ارتباطی: نمره ای است که آزمودنی ها از پرسشنامه 18 سوالی مهارت های ارتباطی بارتون(1990) کسب می کنند. این نمره در طیف لیکرت و مقیاس فاصله ای به دست می آید. مولفه‌های مهارت های ارتباطی به شرح زیر می باشد:

 

ال