2-1- بیان مسأله
3
3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
4
4-1 اهداف تحقیق
5
5-1 اهداف اصلی تحقیق
5
6-1 اهداف فرعی تحقیق
5
7-1 سوالات تحقیق
5
8-1 سوالات اصلی
6
9-1 پیشینه تحقیق
6
فصل دوم: نهاد تحقیق و اهمیت تحقیقات مقدماتی در قتل های عمدی
مبحث نخست: اهمیت تحقیقات مقدماتی
8
گفتار نخست: مفهوم تحقیقات مقدماتی
8
بند الف: تعاریف حقوقدانان
8
بند ب: تعریف قانونی
9
بند ج: حدود تحقیقات مقدماتی
10
گفتار دوم: اصول حاکم بر مرحله تحقیقات مقدماتی
11
1-اصل برائت
11
1-1 مبانی اصل برائت
11
2- اصل تفکیک وظایف مقام تعقیب از مقام تحقیق
12
گفتار سوم: ویژگی های تحقیقات مقدماتی
13
الف: کتبی بودن
13
ب: غیرعلنی بودن
13
ج: محرمانه بودن
14
د: غیرتوافقی بودن
15
مبحث دوم: مرجع تحقیق و اقدامات وی در جمع آوری دلایل
16
گفتار نخست: مرجع تحقیق
16
بند الف: دادستان
16
بند ب: معاون دادستان
17
بند ج: دادیار تحقیق
17
بند د: بازپرس
17
بند پنجم: رابطه بین دادستان و بازپرس
20
گفتار دوم: شروع به تحقیق
21
بند الف: جهات قانونی شروع به تحقیقات
23
بند ب: صلاحیت محلی برای تحقیقات
24
مبحث سوم: وظایف و اختیارات و مسئولیت نهاد تحقیق
27
گفتار نخست: مرجع تحقیق و اقدامات تحقیق
27
الف: تحقیق از شاکی (اقدامات تحقیقی ناظر به شاکی)
27
الف-1 حقوق شاکی
28
الف 1-1 تحصیل اطلاعات پرونده
28
الف 1-2 تقاضای قرار صدور تأمین خواسته
29
الف 1-3 تقاضای بازداشت متهم فقط در جرائم حق الناس
29
ب: اقدامات تحقیقی و حقوق متهم (تحقیق از متهم)
29
ب 1 احضار متهم
30
ب 2 جلب متهم
32
ب2-1 جلب بدون احضار
33
ب 2-2 امکان جلب متهمی که قبلاً تأمین سپرده است
35
ب 2-3 جلب سیار
35
ج: بازجویی از متهم
36
ج-1 احراز هویت
36
ج -2 تفهیم اتهام
37
ج-3 اخذ آخرین دفاع
39
د: تفتیش منازل و بازرسی اماکن
39
هـ: تحقیقات محلی
41
و: جلب نظر کارشناس
43
ز: نیابت قضایی
43
فصل سوم: الزامات نهاد تحقیق در جمع آوری دلایل و مدارک راجع به قتل های عمدی
مبحث نخست: حفظ آثار و ادله جرم
48
گفتار نخست: اهمیت صحنه جرم
48
گفتار دوم: حفظ صحنه جرم
49
مبحث دوم: بررسی صحنه جرم
49
گفتار نخست: یادداشت برداری از صحنه جرم
50
گفتار دوم: تهیه فیلم و عکس از صحنه جرم
51
گفتار سوم: تهیه کروکی صحنه جرم
51
گفتار چهارم: برداشت دلایل و آثار جرم از صحنه جرم
52
مبحث سوم: اهمیت بررسی صحنه قتل
52
گفتار نخست: تئوری انتقال
54
گفتار دوم: تئوری اتصال
55
گفتار سوم: نحوه جستجو صحنه قتل
55
بند الف: روش خطی
56
بند ب: روش شعاعی
57
بند ج: روش حلزونی
57
بند د: روش شبکه ای
58
بند هـ: روش منطقه ای
58
گفتار چهارم: تشریح اوصاف ظاهری جسد
59
مبحث چهارم: مدیریت صحنه قتل و وظایف آن
60
گفتار نخست: مدیر و ویژگی های وی
60
گفتار دوم: وظایف نظارتی مدیر
61
بند الف: نظارت بر وضعیت حیاتی مجنی علیه
61
بند ب: نظارت بر تیم تحقیقاتی
62
بند ج: نظارت بر تدارکات و امور پشتیبانی
62
بند د: نظارت بر احراز هویت جسد
63
گفتار سوم: وظایف قضایی مدیر
64
1-کسب اطلاعات از افراد مرتبط با قتل
64
1-1کسب اطلاعات از قربانی
65
1-2 کسب اطلاعات از شهود
66
1-3 کسب اطلاعات از مظنونی
66
2-مرور دستورات و قرارهای مقتضی
67
فصل چهارم: الزامات نهاد تحقیق در صدور قرارهای تأمین و نظارت قضایی و حفظ حقوق دفاعی متهم
مبحث نخست: قرارهای ناظر به مرحله تحقیقات مقدماتی
71
گفتار نخست: انواع قرارهای تأمین کیفری
71
بند نخست: قرارهای اعدادی یا تمهیدی
71
1-1 قرار التزام به حضور با قول شرف
73
2-1 قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام
73
3-1 قرار کفالت
74
4-1 قرار وثیقه
75
5-1 قرار بازداشت موقت
78
5-1-1 معایب و مزایای بازداشت موقت
81
5-1-2 بازداشت موقت اختیاری
83
5-1-3 موارد صدور قرار بازداشت موقت الزامی
84
5-1-4 مقامات صالح برای صدور قرار بازداشت موقت
86
5-1-5 قواعد حاکم بر بازداشت موقت
87
5-1-6 بازبینی قرار بازداشت موقت
88
5-1-7 مدت بازداشت موقت
90
بند دوم: قرارهای نهایی
93
2-1 قرار منع تعقیب
94
2-2 قرا موقوفی تعقیب
94
2-3 قرار مجرمیت
95
فصل پنجم: الزامات نهاد تحقیق در حفظ حقوق دفاعی متهم در قتل های عمدی
مبحث نخست: حق دفاع متهم و تضمینات ناظر بر آن
98
گفتار نخست: حق تفهیم اتهام به موقع به متهم
98
گفتار دوم: حق متهم به اطلاع یافتن خانواده اش از وضعیت وی و ملاقات با او
101
گفتار سوم: حق برخورداری از معاینات پزشکی
102
گفتار چهارم: حق سکوت متهم
102
گفتار پنجم: حق داشتن وکیل در تحقیقات مقدماتی
105
گفتار ششم: نگهداری در بازداشتگاه رسمی و قانونی
107
گفتار هفتم: به کارگیری اصول و شیوه های علمی قانونی در تحقیقات و بازجویی ها
109
گفتار هشتم: حفظ حرمت منازل و اماکن و اشیاء (حفظ حریم خصوصی و شخصی متهم)
110
نتیجه گیری
112
پیشنهادها
115
منابع و مآخذ
117
چکیده:
تحقیقات مقدماتی یکی از مهمترین فرآیند رسیدگی به جرم می باشد که سنگ زیربنای دادرسی های کیفری را تشکیل می دهد. هدف از انجام این مرحله جمع آوری دلایل و مدارک وقوع جرم است که یک نهاد تخصصی مستقل به نام نهاد تحقیق که در کشور ما متشکل از شعب بازپرسی و شعب دادیاری می باشد مسئولیت انجام این امر را به عهده دارند. هر یک از نهادهای دستگاه عدالت کیفری از جمله نهاد تحقیق وظایف، اختیارات و مسئولیت های مهمی را در راستای انجام فرآیند کیفری بر عهده دارند. نهاد تحقیق نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و مطابق مقررات قانونی در راستای انجام تحقیقات مقدماتی وظایفی، اختیارات و مسئولیت های متعددی به عهده او می باشد. به طور کلی نهاد تحقیق در مرحله تحقیقات مقدماتی یک وظیفه ی اصلی و یک وضعیت فرعی را عهده دار می باشد.
وظیفه اصلی نهاد تحقیق جمع آوری دلایل و مدارک له و علیه متهم است و وظیفه فرعی آن صدور قرارهای تأمین به منظور جلوگیری از فرار متهم می باشد. نهاد تحقیق همچون سایر نهادهای رسیدگی کننده به جرم باید توازن لازم را بین دو هدف مهم دادرسی های کیفری برقرار نماید. این دو هدف مهم مطابق اصل 9 قانون اساسی عبارتند از: 1) حفظ حقوق جامعه 2) حفظ حقوق فردی که به همین منظور نهاد تحقیق الزاماتی را به موجب قوانین داخلی عهده دار می باشد. فلسفه الزامات وارده بر نهاد تحقیق تضمین حقوق جامعه و حقوق فردی در کنار هم به عنوان دو هدف اساسی دادرسی های کیفری است. به نحوی که هیچ یک از این دو هدف فدای هدف دیگر نشده و به بهانه حفظ هدف دیگر تضییع نشوند که در این صورت نظام دادرسی کیفری نمی تواند یک نظام مناسب و عادلانه باشد. بنابراین ضرورت دارد تا با انجام یک تحقیق علمی الزامات نهاد تحقیق در نظام حقوق کیفری ایران مورد بررسی قرار گیرد اما از آنجایی که قتل عمدی معمولاً در هر زمان و در هر جوامع بشری به عنوان مهمترین جرم مطرح بوده و می باشد. موضوع این تحقیق در جهت بررسی دقیق بر بررسی الزامات نهاد تحقیق در خصوص قتل های عمدی اختصاص یافته است. با توجه به اینکه مجازات قتل عمدی در کشور ما قصاص می باشد هر گونه اشتباه نهاد تحقیق و بی توجهی به الزامات قانون می تواند از یک سو سبب پایمال شدن خون فرد قربانی و حقوق اولیاء دم شود و از سوی دیگر ممکن است سبب تضییع حقوق متهم و در نتیجه اعمال مجازات قصاص نفس در مورد یک فرد بی گناه شود. بنابراین بررسی الزامات نهاد تحقیق در حوزه قتل های عمدی از سایر حوزه های اعمال مجرمانه ضروری تر می باشد.
کلمات کلیدی: قتل، قانون، تحقیق، نهاد، مواد، حقوق، بازپرس، دادستان، کیفری.
فصل نخست
کلیات
1- مقدمه
موضوع تحقیقات مقدماتی از اساسی ترین موضوعات مطرح در آئین دادرسی کیفری است به لحاظ نقش عمده تحقیقات مقدماتی در حفظ حقوق متهم و به آن صیانت از اصل کلی و لازم الرعایه برائت توجه به چگونگی انجام تحقیقات و ظرافت های آن از مهمترین موضوعاتی است که از جنبه های مختلف قابل بررسی می باشد. چون تضمینات حفظ حقوق متهم بیشتر در این مرحله نمود پیدا می کند بنابراین برای اطمینان از اجرای عدالت مرحله تحقیقات مقدماتی بایستی واجد شرایطی باشد که بتواند با جمع نمودن حقوق فردی و اجتماعی کارکرد اصلی خود که همانا رسیدن به واقعیت می باشد را به نحو شایسته ایفا نم اید.
اهمیت تحقیقات مقدماتی در جرم قتل عمدی به لحاظ حساسیت های خاص مربوط به این بزه در نوع مجازات قانونی آن دو چندان می باشد به نظر می رسد که قانونگذار در خصوص تحقیقات مقدماتی بایستی شیوه ای افتراقی را پیگیری نماید، زیرا اقتضای رسیدگی به این جرم ایجاب می نماید که تحقیقات مربوط به آن از اصول و شیوه هایی متمایز با سایر جرائم تبعیت نماید. اینکه آیا قانونگذار در قانون آئین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 به این مهم توجه نموده است یا خیر موضوع کلی پایان نامه حاضر را تشکیل می دهد ضمن آنکه از قوانین و مقررات فعلی غافل نگردیده و این قوانین و مقررات نیز مدنظر قرار گرفته است. البته اصول کلی حاکم بر تحقیقات مقدماتی در باب بزه قتل عمدی در اکثر قوانین و مقررات از برخی از شیوه های بنیادین تبعیت نمود که امکان تغییر آنها با تغییر در قوانین و مقررات به سختی امکان پذیر است.
اینکه تحقیقات مقدماتی تا چه مرحله ای ادامه دارد و چه موضوعاتی تحت عنوان تحقیقات مقدماتی شناخته می شود هم مدنظر قرار گرفته است زیرا در خصوص اینکه برخی از اقدامات عنوان تحقیقاتی دارند یا خیر اختلاف نظر جدی وجود دارد. در همه این موارد سعی در بیان دیدگاههای مختلف مهم و نهایتاً با بررسی این دیدگاهها نظریه ای که به صواب نزدیکتر است با ذکر جهت و دلائل و استدلال منطقی بیان گردیده است.
2-1- بیان مسأله
همانطوری که در مقدمه بیان گردید موضوع تحقیقات مقدماتی یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در آئین دادرسی کیفری می باشد و از طرفی این موضوع زمانی که با قتل عمدی در ارتباط باشد اهمیت آن دو چندان می گردد. با توجه به اینکه قانون آئین دادرسی کیفری در سال 1392 تصویب گردید و به زودی اجرایی می گردد توجه به نوآوریهای قانون در باب تحقیقات مقدماتی و خصوصاً در باب بزه قتل عمدی موضوع پایان نامه حاضر است. به نظر می رسد که قانونگذار در قانون جدید از تحولات جهانی در باب توجه بیشتر به حقوق متهم تأسی گرفته است به نحوی که استانداردهای حفظ حقوق متهم در این قانون به نحو قابل توجهی ارتقاء یافته است. البته به اعتقاد برخی از حقوقدانان در قانون جدید آئین دادرسی کیفری موضوعاتی مطرح گردیده است که ممکن است اجری آنها در عمل باعث به وجود آمدن مشکلات جدی در راستای تأمین منافع جامعه گردد یا به عبارت ساده تر برخی ها معتقدند که قانون جدید آئین داوری کیفری در باب حفظ حقوق متهم تا حدی پیش رفته است که ممکن است منافع جمعی دچار آسیب جدی گردد. با توجه به بحث ها و دل نگرانی های موجود در باب قانون جدید آئین دادرسی کیفری موضوع پایان نامه حاضر به تحقیقات مقدماتی در قتل های عمدی اختصاص یافته است که با نگرش به قانون جدید و البته مدنظر قرار دادن قوانین قبلی به تحولات صورت گرفته از جنبه های مختلف توجه گردیده و در نهایت ضمن جمع بندی مطالب پیشنهادات لازم ارائه گردد تا در صورت امکان در اطلاعات بعدی قوانین این داور مدنظر قرار گیرد.
3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
از آنچه که در موارد قبلی گفته شد اهمیت و ضرورت تحقیق عیان و آشکار می گردد. بطور خلاصه باید گفت که قانون آئین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 هنوز در بوته عمل قرار نگرفته است و از طرفی قانون جدید تحولات شگرفی را در زمینه های مختلف ایجاد نموده است. یکی از موضوعاتی که عمیقاً تحول گردیده است موضوع تحقیقات مقدماتی می باشد. با توجه به لحاظ استانداردهای جدید و سخت گیری های بیشتر قانون برای اطمینان از حقوق متهم در این مرحله از دادرسی توجه و بررسی آن لازم و ضروری است. از طرف دیگر با توجه به نو بودن قانون جدید و اینکه هنوز جامعه ما نتوانسته است به صورت دقیق این قانون را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد و مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در معرض این قانون بسیار ناچیز می باشد ضرورت انجام این تحقیق را دو چندان می نماید.
4-1- اهداف تحقیق
اه
