1-5-2- سؤالات ویژه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….10
- تعاریف عملیاتی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….11
- تعریف عملیاتی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..12
فصل دوم : مبانی نظری و تجربی تحقیق
2-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..13
2-2- تعریف مدیریت ……………………………………………………………………………………………………………………………………..13
2-3- تعریف مدیریت کلاس…………………………………………………………………………………………………………………………..14
2-4- اهمیت و ضرورت مدیریت و انضباط کلاس………………………………………………………………………………………….15
2-5- عوامل مؤثر بر مدیریت کلاس ……………………………………………………………………………………………………………..15
1- ویژگیهای شخصیتی معلم ………………………………………………………………………………………………………………………..15
- روشهای تدریس ………………………………………………………………………………………………………………………………………..16
- فنون تدریس………………………………………………………………………………………………………………………………………………16
- تدبیر منفی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….17
- کم و زیاد کردن تن صدا ………………………………………………………………………………………………………………………….17
- حرکتهای معلم ………………………………………………………………………………………………………………………………………….17
- تأکید روی بعضی از مفاهیم و کلمات ………………………………………………………………………………………………………17
- اشارات معلم ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..17
- مکثهای به موقع و هدفمند ………………………………………………………………………………………………………………………17
- تشویق و تمجید دانش آموزان ……………………………………………………………………………………………………………..17
- نگاههای معنی دار ………………………………………………………………………………………………………………………………..18
- ضربه زدن به میز و صندلی ………………………………………………………………………………………………………………….18
- تدوین قوانین و مقررات کلاس …………………………………………………………………………………………………………….18
2-6- محیط کلاس درس ………………………………………………………………………………………………………………………………18
2-7- مؤلفه های مدیریت کلاس داری
………………………………………………………………………………………………………….19
2-8- معلم به عنوان مدیر کلاس درس …………………………………………………………………………………………………………24
2-9- سنجش و آموزش مهارتهای اجتماعی …………………………………………………………………………………………………31
2-10- تعاریف مهارتهای اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………..33
2-11- اهمیت مهارتهای اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………..33
2-12- نمونه هایی از مهارتهای اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………..34
2-13- سنجش مهارتهای اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………36
2-14- الگوی نارسایی مهارتهای اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………36
2-15- سنجش با مشاهده …………………………………………………………………………………………………………………………….38
2-16- گروه سنجی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….38
2-17- رتبه بندی ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………..39
2-18- درجه بندی ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………40
2-19- مصاحبه های رفتاری…………………………………………………………………………………………………………………………..40
2-20- ایفای نقش رفتاری …………………………………………………………………………………………………………………………….40
2-21- آموزش مهارتهای اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………….41
2-22-کسب مهارتهای اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………………45
2-23- پرورش تواناییهای شناختی دانش آموزان …………………………………………………………………………………………47
2-24- خود رهبری…………………………………………………………………………………………………………………………………………47
2-25- ایجاد زمینه برای رشد راهبردهای خود رهبری…………………………………………………………………………………47
2-26- پرورش و تقویت ویزگیهای مثبت اخلاقی …………………………………………………………………………………………49
2-27- پرورش روحیه حق محوری ……………………………………………………………………………………………………………….49
2-28- خود مدیریتی …………………………………………………………………………………………………………………………………….50
2-29- خود مدیریتی رفتاری ………………………………………………………………………………………………………………………..51
2-30- ادارک از خود ……………………………………………………………………………………………………………………………………..52
2-31- احترام به خود ……………………………………………………………………………………………………………………………………53
2-32- احترام به خود ناشی از سازمان …………………………………………………………………………………………………………53
2-33- خودکامیابی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..55
2-34- الگوی معرفت پذیری اجتماعی از خود مدیریتی ………………………………………………………………………………55
2-35- تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر سبک هویت و ابراز وجود دانش آموزان ………………………………………55
2-36- اثرات یادگیری مشارکتی بر رشد مهارتهای اجتماعی ………………………………………………………………………57
2-37- توانایی در مدیریت …………………………………………………………………………………………………………………………….58
2-38- اثرات مدیریت مشارکتی …………………………………………………………………………………………………………………….60
2-39- آثار و مزایای مشارکت و مدیریت مشارکتی ……………………………………………………………………………………..63
2-40- پیشینهی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………64
2-40-1- پیشینهی داخلی ……………………………………………………………………………………………………………………………64
2-40-2-پیشینهی خارجی ……………………………………………………………………………………………………………………………68
2-41- جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………………73
2-42- مدل نظری پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………74
2-43- بررسی محیط پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….77
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………84
3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….84
3-2-1- نوع روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….85
3-3- جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………………85
3-4- نمونه رو روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………86
3-5- روش گردآوری دادههای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………86
3-6- روش تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق………………………………………………………………………………………………….89
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق
4-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………90
4-2- اطلاعات جمعیت شناختی تحقیق………………………………………………………………………………………………………..91
4-3- بررسی نرمال بودن داده ها با استفاده زا ازمون گولموگروف اسمیرنوف………………………………………………94
4-4- بررسی سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..95
4-5- مقایسه میانگین رتبه مؤلفه ها با استفاده از آزمون فریدمن …………………………………………………………….114
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………115
5-2- بررسی سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….115
5-3- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………….123
5-4- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………..115
5-4-1- پیشنهادات کاربردی ……………………………………………………………………………………………………………………..115
5-4-2- پیشنهادت پژوهشی ………………………………………………………………………………………………………………………126
5-6- محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..127
منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..128
منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………128
منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….135
پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………145
چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………149
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-1- ارتباط مؤلفههای تحقیق (سؤالات تحقیقاتی ) و سؤالات پرسشنامه………………………………………..12
جدول 2-1- عوامل تعیین کننده احترام به خود ناشی از سازمان و نتایج آن………………………………………………53
جدول 3- 1- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………..86
جدول 3-2- روش نمره دهی به مقیاس لیکرت در پرسشنامهی تحقیق………………………………………………………87
جدول 3-2- بررسی روایی پرسشنامه با تحلیل عاملی…………………………………………………………………………………..88
جدول3-3- نتایج آزمون آلفای کرونباخ………………………………………………………………………………………………………….89
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس جنسیت…………………………………………………………………………….91
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سطح تحصیلات………………………………………………………………..92
جدول 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سابقه تدریس……………………………………………………………………93
جدول شماره 4-4- نتایج آزمون نرمال بودن داده های تحقیق…………………………………………………………………….94
جدول 4-5- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارتهای کلامی در فرایند مدیریت کلاسی……………..95
جدول 4-6- دیدگاه معلمان در مورد مهارتهای کلامی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن تحصیلات……96
جدول 4-7- دیدگاه معلمان در مورد مهارتهای کلامی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه…………..96
جدول 4-8- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارت برقراری ارتباط در فرایند مدیریت ……………….97
جدول 4-9- دیدگاه معلمان در مورد مهارت برقراری ارتباط در مدیریت کلاسی با احتساب تحصیلات……98
جدول 4-10- دیدگاه معلمان در مورد مهارت برقراری ارتباط در مدیریت کلاسی با احتساب سابقه…………98
جدول 4-11- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارتهای احساسی در فرایند مدیریت کلاسی…….100
جدول 4-12- دیدگاه معلمان درمورد مهارتهای کلامی درمدیریت کلاسی با در نظر گرفتن تحصیلات…..101
جدول 4-13- دیدگاه معلمان در مورد مهارتهای کلامی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه………101
جدول 4-14- نتایج توصیفی توجه به مهارت خود مدیریتی در فرایند مدیریت کلاسی……………………………102
جدول 4-15-دیدگاه معلمان در مورد خودمدیریتی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن تحصیلات……..103
جدول 4-16- دیدگاه معلمان مهارت خودمدیریتی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه………………103
جدول 4-17- مربوط به میزانتوجه به مهارتهای تحصیلی در فرایند مدیریت کلاسی…………………………….104
جدول 4-18-دیدگاه معلمان در مورد مهارت تحصیلی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن تحصیلات….105
جدول 4-19- دیدگاه معلمان مهارتهای تحصیلی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه…………………105
جدول 4-20- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارت ابراز وجود در فرایند مدیریت کلاسی……….106
جدول 4-21- دیدگاه معلمان مهارت ابراز وجود در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن تحصیلات…………….107
جدول 4-22- دیدگاه معلمان در مورد مهارت ابراز وجود در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه……..107
جدول 4-23- نتایج توصیفی میزانتوجه به مهارت اطاعت ورزی در فرایند مدیریت کلاسی………………….108
جدول 4-24-دیدگاه معلمان در مورد مهارت اطاعت ورزی در مدیریت کلاسی با احتساب تحصیلات…….109
جدول 4-25-دیدگاه معلمان مهارت اطاعت ورزی در مدیریت کلاسی با در نظر گرفتن سابقه………………..109
جدول 4-26- نتایج توصیفی میزانتوجه به مهارت مسئولیت پذیری در فرایند مدیریت کلاسی……………110
جدول 4-27- دیدگاه معلمان مهارت مسئولیت پذیری در مدیریت کلاسی با احتساب تحصیلات………….111
جدول 4-28- دیدگاه معلمان در مورد مهارت مسئولیت پذیری در مدیریت کلاسی با احتساب سابقه……111
جدول 4-29- نتایج توصیفی مربوط به میزانتوجه به مهارت جرأت ورزی در فرایند مدیریت کلاسی…..112
جدول 4-30- دیدگاه معلمان در مورد مهارت جرأت ورزی در مدیریت کلاسی با احتساب تحصیلات…….113
جدول 4-31- دیدگاه معلمان در مورد مهارت جرأت ورزی در مدیریت کلاسی با احتساب سابقه…………..113
جدول4-32- دیدگاه معلمان درتوجه به مهارتهای اجتماعی در مدیریت کلاسی با احتساب جنسیت………..14
جدول شماره 4-33- نتایج آزمون مقایسه میانگین رتبهی مؤلفهها با استفاده آزمون فریدمن………………….115
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 2-1- مؤلفه های مهارت اجتماعی مورد توجه در مدیریت کلاسی…………………………………………………….76
نمودار 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس جنسیت……………………………………………………………………………..91
نمودار 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سطح تحصیلات………………………………………………………………..92
نمودار 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس سابقه تدریس…………………………………………………………………….93
چکیده تحقیق:
این تحقیق به ارزیابی مدیریت کلاسی از منظر توجه به مهارتهای اجتماعی در مدارس ابتدایی اشکنان در سال تحصیلی 94-1393 میپردازدجامعهی آماری مورد نظر این تحقیق همهمعلمان مقطع ابتدایی که درسال تحصیلی 94-1393 در مدارس ابتدایی اشکنان به تدریس مشغول بوده اند . این جامعه 150 نفر شامل تعداد 94 نفر از آن زن و تعداد 56 نفر از آنان مرد بوده که با توجه به کم بودن جامعه ، کل جامعه پژوهش با روش سرشماری به عنوان نمونه انتخاب گردیدند . جهت روش جمع آوری داده ها در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته و فیش ثبت اصلاعات استفاده گردید . ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته و فیش ثبت اطلاعات تعیین شد .روایی پرسشنامه مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و نیز با استفاده از آزمون تحلیل عاملی 89/0روایی آن تأیید گردیدو پایایی پرسشنامه نیز بااستفاده ازروش آلفای کرونباخ 92/. محاسبه شد . دادههایحاصل از پرسشنامه با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل گردید . نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که در تمام مؤلفههای مهارت اجتماعی(مهارتهای کلامی ، مهارتهای احساسی ، اطاعت ورزی ، خودمدیریتی ، مسئولیت پذیری ، ابراز وجود ، مهارتهای تحصیلی ، برقراری ارتباط ، جرأت ورزی) به شکل مناسب و مطلوبی در فرایند مدیریت کلاسی تحقق یافته است و تفاوت معناداری نیز در دیدگاه معلمان مرد و زن مشاهده نگردید .
کلمات کلیدی : مدیریت کلاسی ، مهارتهای اجتماعی ، مهارتهای کلامی ، خودمدیریتی ، مسئولیت پذیری
فصل اول
طرح تحقیق
- مقدمه :
کلاس درس به عنوان یک گروه یا نظام اجتماعی دارای همه ویژگیهای سیستمهای اجتماعی است که مورد توجه صاحب نظران علوم رفتاری قرار دارد . مدیریت کلاس بر عهده معلم است که قبل از آموزش یا هر گونه اقدام تربیتی و رفتاری باید کلاس درس را جهت تحقق اهداف مدیریت نماید . مدیریت کلاس درس چون سایر مدیریتها مستلزم کارکردهایی چون طراحی و سازماندهی ، هماهنگی و رهبری ، کنترل و نظارت و ارزشیابی است که بدلیل در هم تنیدگی، این کارکردها از یکدیگر تفکیک پذیر نیستند . امروزه از مهمترین چالشهای یک معلم در کلاس ، ارتباط مؤثرو صحیح با فراگیران است از طرف دیگر ارتباط معنادار، کلید اجرای موفقیت آمیز بسیاری از شیوههای مدیریت در کلاس میباشد . ارتباط عامل اصلی یادگیری است که شاخص های متعددی را در بر میگیرد .
سازمانهای رسمی به عنوان نوعی سیستم اجتماعی مستلزم مدیریت و رهبری اثربخش برای تحقق اهداف رسمی میباشند؛ صاحب نظران علم مدیریت وسازمان برای مدیریت و رهبری این سازمانها، کارکردهایی را عنوان کرده اند.اکثریت برکارکردهای اساسی مدیریت کلاس طراحی و سازماندهی کلاس درس، رهبری کلاس درس ، نظارت و کنترل کلاس درس و ارزشیابی اتفاق نظر دارند (پرداختچی، 1380).
اجتماعی بودن یک نیاز سرشتی انسان است ، انسان بر پایه آفرینش خویش نیاز به تعلق و پیوند با دیگران دارد ، خوی اجتماعی بودن در وی نهفته است . مشارکت پیوند دو سویه سازنده و سودمند بین دو تن یا بیشتر از دو تن میباشد . پیوندی گشوده و بازمیان دو انسان که این دو در پرتو آن پرورش مییابند و از یکدیگر بهره میگیرند . دو سویه بودن پیوند موجب می گردد تا اطلاعات ، دانش ، شناخت و اندیشه و نظر هریک از دو سوی پیوند به دیگری منتقل گردند و در اثر آن هردو طرف بهره ی بدست آورند و بر نیروی ذهنی و عقل خود بیفزایند (طوسی ، 1377) .
با وجود فراینده مهارتهای اجتماعی در رشد و تحول فراگیری این مهارتها در همهی کودکان به شکل یکسان صورت نمیگیرید. کودکان زیادی اغلب فاقد مهارتهای اجتماعی ضروری برای تعاملات مثبت و هدفمند است . این مسأله ممکن است باعث شود این دانش آموزان توسط همسالان عادی کمتر مورد پذیرش قرار بگیرند .این دانش آموزان نیاز دارند تا مهارتهای اجتماعی را به طور سازمان یافته آموزش ببیند . این مهارتها باید در موقعیتهای طبیعی به منظور تسهیل تعمیم دهی به موقعیتهای مختلف آموزش داده شوند (گرشام،2000). و در این میان توجه به مدیریت کلاسی و توسعه مهارتهای اجتماعی دانش آموزان در آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است . خصوصاً در دوران ابتدایی که دانش آموزان نیازی اساسی به یادگیری مهارتهای اجتماعی دارند و برای یادگیری آن باید از هر ابزاری همچون مدیریت کلاسی و روشهای تدریس و ارزشیابی و … بهره برد .
- بیان مسأله:
پیشرفت هرجامعهای به چگونگی کیفیت آموزش وپرورش آن جامعه بستگی دارد.آموزش وپرورش اگر راه دموکراسی وروش علمی پیشگیردزمینه یایجادجامعه ای پیشرفته را مهیا میسازد .به منظور رسیدن به این دموکراسی ، رعایت قانون و نظم و ایجاد نگرش مثبت در این زمینه و اعمال آن توسط افراد یک جامعه ، به خصوص متو لیان امر خطیر تعلیم و تربیت ، ضرورت مییابد .
آموزش وپرورش علاوه بر این که دردسته بندی مشاغل در ردهی بالایی قرار دارد.از نظر پیچیدگی نیز جزء پیچیدهترین حرفههای تخصصی دسته بندی میگردد(علاقه بند،1381). اشراف معلم بر موضوعات درسی،مسائل یادگیری، الگوها، مهارتهای اجتماعی، روشها، راهبردهاو فنون تدریس، از عوامل عمدهی اثر بخشی رفتار ومدیریت کلاسی میباشد .دررفتارکلاسی و ارتباط معلم بادانشآموزان باتوجه به این که مدرسه وکلاس سازمانهای اجتماعی آموزش تربیتی می باشد.
کلاس درس یک سازمان اجتماعی آموزش است،سازمانهای اجتماعی ، آموزشی -تربیتی،بدون پیروی محض ازارتباطات رسمی درجهت پویایی پیش میروند . وجود نظم و انضباط در کلاس و یا به عبارتی مدیریت کلاسی ، جهت اثر بخشی و کارآیی و در نهایت بهرهوری کار یک معلم بسیار مؤثر میباشد . بنابراین لازم است در این خصوص فنون و ویژگیهای مورد نیاز مدیریت کلاس شناسایی و تبیین گردد، تا مورد استفادهی همهی کسانی که با آموزش و پرورش سر و کار دارند ، قرار گیرد .
ایجاد فرصت یادگیری یکی از ویژگیهای اساسی پژوهش پیرامون اثربخشی معلم و همبستگی آن با دستاورد و موفقیت و پیشرفت یادگیرنده است و مدیریت کلاسی است(بروفی و گود،1986به نقل از هاشمی و همکاران، 1391،ص 203). توجه به مهارتهای اجتماعی دانش آموزان در مدیریت کلاسی از اهمیت بسزایی برخوردار است و بنا به اعتقاد(هاشمی 1391،ص 148)، ایجاد رویه وقوانین در اثربخشی مدیریت کلاسی بسیار مهم و اثربخش است و توجه به مهارتهای اجتماعی به پیامـدهای مطلوب در فــرایند کلاسی منجر میگردد .آموزش مهارتهای اجتماعی نباید تنها متشکل از توصیف مهارت و چرایی مهم بودن آن باشد ، بلکه باید به شرح و توضیح چگونگی انجام مهارت و اینکه چه موقع و چرا اجرا میشود پرداخت .
مهارتهای اجتماعی بر رفتارهای فراگرفته مطلوبی که فرد را قادر میسازد با دیگران رابطهی مطلوبی داشته و از واکنشهای نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارتهای اجتماعی طیف گسترده ای رفتارها از قبیل توانایی شروع ارتباط موثر ومناسب با دیگران ارائه پاسخ های مفید وشایسته،تمایل به رفتارهای سخاوتمندانه ، همدلانه و یاریگرانه ، پرهیز از تمسخر و قلدری و زورگویی به دیگران را شامل میشود (ماتسون و همکاران ،2008). توجه به مهارتهای مختلف در مدیریت کلاسی برای رشد دانش آموزان از جمله مسائل اساسی در آموزش و پرورش ابتدایی می باشد که در بیشتر کلاسهای و مدارس ابتدایی با توجه به نقش داشتن روشهای متفاوت در مدیریت و نوع تفکر مدیریتی معلمان از اهمیت خاص و فوق العاده ای برخورداراست . و بررسی این موضوع باعث میگردد که جنبههای مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد. علیرغم تلاش بسیاری از پژوهشگران بیشتر دانش آموزان ما در بعد مهارتهای اجتماعی دچار مشکلاتی میباشند که بی توجهی به این مهارتها میتواند زمینه های مثبت تحصیلی را تحت الشعاع قرار دهد و آن را به سمت و سویی ک