2-1 مقدمه                                                                                                                    14

 

مبانی نظری                                                                                                                               16

 

2-2 تعریف محافظهکاری                                                                                               16

 

2-3 سرمایه درگردش                                                                                                   20

 

2-3-1 تعریف سرمایه درگردش                                                                                      20

 

2-3-2 اقلام تشکیل دهنده سرمایه درگردش                                                                       21

 

تحقیقات نظری                                                                                                                           26

 

2-4معیارهای ارزیابی و اندازه گیری محافظه کاری                                                                     26

 

2-4-1 معیار محافظه کاری میتنی بر ارزش های بازار                                                                  26

 

2-4-2 معیارهای رابطه ی بازدهی سهام و سود                                                                         27

 

2-4-3 معیار محافظه کاری میتنی بر اقلام تعهدی                                                                      28

 

2-5 عوامل موثر بر سرمایه در گردش                                                                                    31

 

2-6 نقش سرمایه در گردش                                                                                               34

 

2-7 اندازه­گیری و رابطه بین سرمایه درگردش و محافظه­کاری                                                       34

 

تحقیقات کاربردی                                                                                                                        37

 

2-8 تحقیقات مرتبط خارجی                                                                                              37

 

2-9 تحقیقات مرتبط داخلی                                                                                                45

 

2-10 خلاصه فصل                                                                                                          63

 

فصل سوم – روش تحقیق                                                               61

 

3-1 مقدمه                                                                                                                    62

 

3-2 روش کلی و چارچوب تحقیق                                                                                       62

 

3-3 تعریف جامعه آماری                                                                                                   63

 

3-4 حجم نمونه و کفایت آن                                                                                               64

 

3-5 روش نمونهگیری                                                                                                       64

 

3-6 روش های گردآوری داده­ها و کاربرد آن ها                                                                        64

 

3-7 ابزار های گردآوری داده­های تحقیق و کاربرد آن­ها                                                               65

 

3-8 پایایی و اعتبار ابزار تحقیق                                                                                            65

 

3-9 روش­های تجزیه و تحلیل تحقیق                                                                                     65

 

3-9-1 روشهای آماری                                                                                                65

 

 

3-9-2 مدل تحقیق و اجزای آن                                                                                      66

 

3-9-3 روش های رایانه ای                                                                                            69

 

3-9-4 آزمونهای پیش فرض                                                                                         69

 

 

 

فصل چهارم – یافته­های تحقیق                                                        70

 

4-1  مقدمه                                                                                                                          71

 

4-2 توصیف داده­ها و یافتههای تحقیق                                                                              71

 

4-2-1 توصیف نمونه و جامعه آماری                                                                             71

 

4-3 تحلیل یافته­های تحقیق                                                                                                      76

 

4-3-1 آزمون نرمال بودن متغیرها                                                                            76

 

4-3-2 آزمون ثبات واریانسها                                                                                77

 

4-3-3 آزمون هم خطی                                                                                        77

 

4-3-4 تحلیل مدل رگرسیونی                                                                                 78

 

4-4 خلاصه فصل چهارم                                                                                             80

 

فصل پنجم – تلخیص، نتیجهگیری و پیشنهادات                                      81

 

5-1) مقدمه                                                                                                                   82

 

5-2 ) خلاصه یافته های تحقیق                                                                                            82

 

5-3 ) نتیجهگیری                                                                                                            84

 

5-3-1 ) طرح فرضیات فرعی                                                                                 84

 

5-3-2 ) نتیجهگیری نسبت به فرضیات فرعی                                                              85

 

5-3-3 ) جمعبندی و نتیجهگیری نسبت به فرضیه اصلی                                                 86

 

5-4 ) پیشنهادهای تحقیق                                                                                                   87

 

5-4-1) پیشنهادهای کاربردی                                                                                  87

 

5-4-2 ) پیشنهاد برای تحقیقات آتی                                                                         87

 

5-5 ) محدودیتهای تحقیق                                                                                              88

 

 

 

پیوستها                                                                                                                       89

 

منابع و ماخذ                                                                                                                 102

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان جدول                                                                                                                      صفحه

 

سیاست جسورانه                                                                                                                     24

 

سیاست محافظهکارانه                                                                                                                25

 

خلاصه تحقیقات انجام شده                                                                                                        55

 

متغیرهای تحقیق                                                                                                                      66

 

چگونگی محاسبه داده های مورد نیاز تحقیق                                                                                    68

 

شرکت های مورد بررسی                                                                                                           72

 

توصیف دادهها                                                                                                                        73

 

نتیجه آزمون کلموگروف-اسمیرنف                                                                                               76

 

آزمون تابعی متغییرها                                                                                                                77

 

نتیجه بررسی همخطی                                                                                                               78

 

نتیجه آنالیز واریانس مدل رگرسیونی                                                                                              78

 

نتیجه کفایت مدل                                                                                                                     79

 

نتیجه ضرایب رگرسیونی                                                                                                            79

 

نتیجه آنا لیز واریانس                                                                                                                 83

 

نتیجه آزمون همبستگی                                                                                                              85

 

خلاصه نتیجه آزمون فرضیات تحقیق                                                                                             86

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

سهامداران همیشه بدنبال افزایش ثروت خود هستند، مدیران برای تحقق سود پایدار مورد انتظار سهامداران به دنبال کنترل ساختار سرمایه شرکت میباشند. از این رو محافظهکاری، زمینهای است که با اندازهگیری درست نتایج فعالیتهای اقتصادی، باعث میشود سود بدست آمده در مقابل هزینههای انجام شده، کمتر اندازه­گیری شود و از این طریق بازده پایدار موردانتظار سهامداران را فراهم میآورد.

 

هدف این تحقیق ارزیابی رابطه بین محافظه­کاری و سرمایه درگردش در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که در این تحقیق محافظه کاری از طریق مدل باسو اندازه گیری شده و جهت بررسی رابطه بین محافظه کاری و سرمایه در گردش از تعدیل یافته مدل آستامی و تاور استفاده شده است. با توجه به آزمون های بعمل آمده و همچنین با در نظر گرفتن ضرایب همبستگی نتیجه می گیریم که رابطه خطی قوی بین محافظه کاری و سرمایه در گردش وجود دارد. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که محافظه کاری در شرکت های قلمرو تحقیق عامل مهم و موثر در سرمایه در گردش این شرکت ها می باشد و با افزایش محافظه کاری، سرمایه در گردش نیز افزایش یافته و به عبارتی اعمال محافظه کاری منجر به اجرای استراتژی محافظه کارانه سرمایه در گردش می شود.

 

واژه­های کلیدی:

 

محافظه­کاری، سرمایه درگردش، داراییهای جاری، بدهیهای جاری

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

 

امروزه مدیریت سرمایه در گردش که همان مدیریت بر منابع و مصارف جاری جهت حداکثرسازی ثروت سهامداران است بهعنوان بخشی از وظیفه مدیریت مالی دارای اهمیت ویژه میباشد. اغلب تحقیقات گذشته بر تصمیمات بلندمدت مالی مدیران شرکتها متمرکز شده است. بهویژه محققان در میان موضوعات مختلف به تجزیهوتحلیل ساختار مالی، سرمایهگذاری در داراییهای ثابت و سهام شرکتها پرداختهاند. در حالی که سرمایهگذاری در داراییهای جاری و استفاده از منابع مالی کوتاهمدت یعنی همان سرمایه در گردش چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

 

حدود 60 درصد از وقت مدیران مالی صرف تعیین نوع و حجم سرمایه در گردش میگردد، شرکتها میتوانند با بکارگیری استراتژیهای گوناگون در رابطه با مدیریت سرمایه در گردش میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. این استراتژیها را میزان ریسک و بازده آنها مشخص مینماید. مدیران سرمایه در گردش به دو دسته محافظه کار و جسور تقسیم میشوند (Deloof,2003).

 

استراتژی محافظهکارانه در مدیریت سرمایه در گردش باعث می شود قدرت نقدینگی بیش از حد بالا برود. مدیر در این نوع استراتژی میکوشد تا مقدار زیادی دارایی جاری نگهداری کند که نرخ بازده آنها پایین است؛ از این رو شرکتهایی که چنین استراتژی داشته باشند به اصطلاح دارای ریسک و بازده اندک خواهند بود (Emery,1987). تحقیقات دربارۀ محافظهکاری ابتدا در سال 1993 توسط واتس صورت گرفت. در سالهای اخیر استانداردهای حسابداری از محافظهکاری در حسابداری فاصله گرفته است. حسابداران بهطور سنتی محافظهکاری را از طریق قاعدهی “هیچ سودی را پیشبینی نکن، اما همه زیانها را پیشبینی کن” بیان کردهاند. باسو این قاعده را به معنی تمایل حسابدارن در الزام به وجود درجۀ بالاتری از تأییدپذیری در هنگام شناسایی اخبار خوب و سودها نسبت به اخبار بد و زیانها تفسیر میکند. برخی محافظهکاری را بهطور وسیعتر، ترجیح رویههای حسابداری که باعث گزارش ارزش پایینتری برای حقوق صاحبان سهام میشود، تفسیر کردهاند. بهطور مثال، بلکویی(1985)  ادعا میکند که محافظهکاری”دلالت بر این موضوع دارد که ترجیحاً کمترین مقادیر برای داراییها و درآمدها و بیشترین مقادیر برای بدهیها و هزینهها باید گزارش شوند”.

 

بکارگیری استراتژیهای گوناگون در رابطه با تعیین حجم و ترکیب سرمایه در گردش میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد. از جملۀ استراتژیهای مدیریت سرمایه در گردش استراتژی محافظهکارانه میباشد. لذا در تحقیق حاضر رابطهی بین محافظهکاری و سرمایه در گردش جهت تعیین اینکه آیا محافظه کاری در ارائه اطلاعات تأثیری در تعیین حجم و ترکیب سرمایه در گردش بهعبارتی در انتخاب استراتژی مدیریت سرمایه در گردش دارد، مورد بررسی قرار گرفته تا  ضمن ارائه روزنهای در راستای آشنایی با مسائل مالی، راهحلی برای اتخاذ تصمیمات صحیح باشد.

 

1-2 بیان موضوع

 

موضوع تحقیق ما عبارت است از:

 

«تعیین رابطه بین محافظه­کاری و سرمایه در گردش بین شرکت های عضو در بورس اوراق بهادار تهران»

 

سرمایه­گذاران به عنوان اصلی­ترین تأمین­کنندگان منابع شرکت ها متقاضی اطلاعات کامل و درست شرکت ها هستند. اطلاعات حسابداری در صورت های مالی متجلی می­گردد، سرمایه­گذاران همیشه به طور ثابت و یکنواخت از اطلاعات حسابداری استفاده می­کنند بدون آنکه این اطلاعات را از نظر تغییرات انجام شده در روش های حسابداری تعدیل کنند و یا به نحوه محاسبه آن توجهی داشته باشند(هندریکسون، 1982). مدیریت انگیزه دارد با بکارگیری رویه­های غیرمحافظه­کارانه حسابداری، رشد سود شرکت را ثبات بخشد. این امر باعث افزایش انتظار سهامداران از شرکت در سنوات آتی می­گردد(واتز، 2003).

 

در­ حسابداری سنتی محافظه­کاری به عنوان شناسایی سریع زیان ها و شناسایی با تأخیر سودها تعریف شده است، پیش­بینی سودها به معنی شناسایی سودها پیش از وجود ادعای قانونی نسبت به درآمدهایی که موجب ایجاد آنها شده و تأییدپذیر بودن آن درآمدها است. محافظه­کاری بیانگر این نیست که تمام جریان های نقدی مربوط به درآمد باید پیش از شناسایی سود(برای مثال شناسایی فروش های نسیه)دریافت شوند، بلکه باید این جریان های نقدی تأییدپذیر باشند. در ­ادبیات تجربی این ضرب­المثل به صورت«تمایل حسابداران جهت نیاز به درجه بالاتری از تاییدپذیری برای شناسایی اخبار خوب به عنوان سود، نسبت به شناسایی اخبار بد به عنوان زیان»تفسیر شده است(باسو، 1997).  محافظه­کاری درجه تاییدپذیری نامتقارنی را برای شناسایی سودها و زیان ها ضروری می­داند. با این تفسیر می­توان محافظه­کاری را درجه­بندی نمود. بدین معنی که هرچه تفاوت درجه­ تاییدپذیری مورد نیاز برای سودها بیشتر از زیان ها باشد محافظه­کاری نیز بیشتر خواهد بود. به این گونه تفسیر از محافظه­کاری «تاییدپذیری متفاوت» گفته می­شود(کردستانی و امیربیگی، 1387).

 

محافظه­کاری در حسابداری به معنای تاییدپذیری متفاوت اخبار خوب و بد است، منظور از اخبار خوب بازده مثبت سهام یا رویدادهایی است که منجر به افزایش سود می­شوند، و منظور از اخبار بد بازده صفر یا منفی سهام است که منجر به کاهش سود می­شوند، که بدین ترتیب محافظه­کاری را رویه کاهش سود و کمتر نشان دادن دارایی ها در پاسخ به اخبار بد و در مقابل عدم افزایش سود و بیشتر نشان دادن دارایی ها در مقابل اخبار خوب تعریف نموده­اند(باسو، 1997 ). تهیه صورت های مالی محافظه­کارانه بر قابلیت اتکاء اطلاعات حسابداری می­افزاید، محافظه­کاری توانایی سود حسابداری برای انعکاس سود اقتصادی(بازده مثبت سهام) و زیان اقتصادی(بازده منفی سهام)را نشان می­دهد. تأکید محافظه­کاری بر تمایز قائل شدن بین بازده مثبت و منفی سهام(سود و زیان اقتصادی)است(باسو،1997). انتظار می­رود رعایت محافظه کاری در ارائه صورت های مالی بر تعیین ترکیب سرمایه در گردش  موثر واقع گردد.

 

مدیریت سرمایه در گردش که عبارت است از تعیین ترکیب سرمایه در گردش شامل دو نوع استراتژی محافظه کارانه و استراتژی جسورانه می باشد. استراتژی محافظه کارانه در مدیریت سرمایه در گردش باعث خواهد شد که قدرت نقدینگی بیش از حد بالا برود. در اجراء سیاست محافظه کارانه سعی می شود که ریسک ناشی از ناتوانی بازپرداخت بدهی های سر رسیده شده به پائین ترین حد برسد. مدیر، در این نوع استراتژی، می کوشد تا مقدار زیادی دارائی جاری (که نرخ بازده آنها پائین است) نگه دارد، از این رو، شرکت هائی که چنین استراتژی ای داشته باشند به اصطلاح دارای ریسک نقدینگی و بازده اندک خواهند بود. مدیر سرمایه در گردش با استراتژی جسورانه می کوشد تا با داشتن کمترین میزان دارائی جاری، از بدهی های جاری بیشترین استفاده را ببرد و شرکت را به این گونه اداره کند. در اجراء این استراتژی، ریسک نقدینگی بسیار بالا خواهد رفت و شرکتی که این استراتژی را به اجراء درآورد، بارها در وضعیتی قرار می گیرد که نمی تواند بدهی های سر رسید شده را بپردازد. از سوی دیگر، چون حجم دارائی های جاری به پائین ترین حد می رسد، نرخ بازده سرمایه گذاری بسیار بالا می رود (البته اگر شرکت ورشکست نشود). شرکت هائی که استراتژی جسورانه در پیش می گیرند ریسک بالائی را  می پذیرند و نرخ بازدهی آنها بالا است. شرکت ها می توانند در اداره امور دارائی های جاری و بدهی های جاری، استراتژی های گوناگونی به کار ببرند. با ترکیب این استراتژی های گوناگون می توان سیاستی را در پیش گرفت که سرمایه در گردش به حد مطلوب برسد.

 

 

 

1-3 بیان مساله تحقیق

 

در هر نوع سرمایهگذاری، سرمایهگذار بهدنبال کسب بازده از سرمایهگذاری است. سرمایهگذار سعی دارد که از مقدار آتی بازده سهام شرکتها اطلاعاتی کسب کند. یکی از عواملی که بر بازده سرمایهگذاری سهامداران، تأثیر مستقیم دارد، سیاستهای سرمایه در گردش میباشد (پینوو، ترجمه جهانخانی و پارسائیان، 1384).

 

شرکتها میتوانند با بهکارگیری استراتژیهای گوناگون، در رابطه با مدیریت سرمایه در گردش، میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. این استراتژیها را میزان ریسک و بازده آنها مشخص میکند. طبق “فرضیه تقاضا برای گزارشگری مالی”، میزان محافظهکاری شرکت ها در گزارشگری مالی پس از درج نام آنها در فهرست نرخهای بورس نسبت به قبل آن که مالکیت خصوصی یا عمومی خارج از بورس است، با هدف بهبود کیفیت گزارشگری مالی  افزایش مییابد. بعبارت دیگر، انتظار میرود درجه محافظهکاری در گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس بالاتر باشد که مورد تقاضای سرمایهگذاران عمومی است، یعنی کسانی که نسبت به سرمایهگذاران خصوصی با ناقرینگی اطلاعاتی بیشتری مواجهاند. یکی از مسائل و موضوعاتی که شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار با آن مواجهاند تعیین ساختار بهینه سرمایه در گردش و در عین حال محافظهکاریهای لازم در خصوص ارائه صورتهای مالی، میباشد.

 

رویههای محافظهکارانه به عنوان عاملی مؤثر بر فعالیتهای مالی و تصمیمگیری محسوب میگردد و رویههای انتخابی توسط مدیریت عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار میدهد. استراتژی محافظهکارانه در مدیریت سرمایه در گردش باعث خواهد شد که قدرت نقدینگی بیش از حد بالا برود. در اجرای سیاست محافظهکارانه سعی میشود که ریسک ناشی از ناتوانی بازپرداخت بدهیهای سر رسیده شده به پائینترین حد برسد. مدیر، در این نوع استراتژی، میکوشد تا مقدار زیادی دارائی جاری (که نرخ بازده آنها پائین است) نگه دارد، از اینرو، شرکتهائی که چنین استراتژیای داشته باشند به اصطلاح دارای ریسک نقدینگی و بازده اندک خواهند بود. مدیر سرمایه در گردش با استراتژی جسورانه میکوشد تا با داشتن کمترین میزان دارائی جاری، از بدهیهای جاری بیشترین استفاده را ببرد و شرکت را به اینگونه اداره کند. در اجرای این استراتژی، ریسک نقدینگی بسیار بالا خواهد رفت و شرکتی که این استراتژی را به اجراء درآورد، بارها در وضعیتی قرار میگیرد که نمیتواند بدهیهای سررسید شده را بپردازد. از سوی دیگر، چون حجم دارائیهای جاری به پائینترین حد میرسد، نرخ بازده سرمایهگذاری بسیار بالا میرود (البته اگر شرکت ورشکست نشود).

 

شرکتهائی که استراتژی جسورانه در پیش میگیرند ریسک بالائی را میپذیرند و نرخ بازدهی آنها بالا است. شرکتها میتوانند در اداره امور دارائیهای جاری و بدهیهای جاری، استراتژیهای گوناگونی بهکار ببرند. با ترکیب این استراتژیهای گوناگون میتوان سیاستی را در پیش گرفت که سرمایه در گردش به حد مطلوب برسد (Emery 1987).

 

 

 

در این تحقیق بدنبال پاسخ به این پرسش هستیم که:

 

“چه رابطهای بین محافظهکاری و سرمایه در گردش در شرکتهای قلمرو تحقیق وجود دارد؟”

 

 

 

1-4 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

در مورد محافظه­کاری و معیارهای سنجش آن تا کنون تحقیق­های زیادی انجام گرفته ولی در مورد تاثیر محافظه­کاری بر سرمایه در گردش(مخصوصاٌ در ایران) تحقیقی انجام نگرفته است. در ضمن برای اندازه­گیری تاثیر محافظه­کاری بر سرمایهدر گردش، نیز بایستی روش ها و مدل­های اندازه­گیری مناسبی وجود داشته باشد. تحقیق­های زیادی در مورد محافظه­کاری شرکت ها و عوامل موثر بر این متغیر انجام شده است ولی تا کنون تحقیق­های چندانی در زمینه تاثیر آن بر سرمایه در گردش در ایران  انجام نشده است و این تحقیق چشم انداز جدیدی برای تحقیق­های آتی می باشد. همچنین این تحقیق باعث بسط تحقیق­های انجام شده مربوط به سرمایه در گردش در کشورمان می شود و نتایج مربوط به آن می­تواند برای مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران و تحقیقگران مفید باشد که آن ها را می توان به شکل زیر بیان نمود :

 

 

 

 

1. مقایسه رابطه محافظه­کاری و اجزای آن  با سرمایه در گردش در ایران موضوع جدیدی است که نیازمند تحقیقات گسترده در این رابطه است. و ضمن ایجاد اطمینان به صاحبان پس انداز یا سرمایه­گذاران در مورد اقلام ترازنامه­ای شرکت­های قلمرو تحقیق به انتخاب مناسب سهام با توجه به اقلام گزارش شده صورتهای مالی  برای سرمایه­گذاران کمک شایانی می­کند.

 

1. سرمایه در گردش شرکت­ها اطلاعات مفیدتری از میزان نقدینگی و توانایی شرکت در بازپرداخت تعهدات ، در اختیار شرکت­های اعطا کننده­ی فروش اعتباری و بانک­ها(سرمایه­گذاران) قرار می­دهد.

 

1. محافظه­کاری به عنوان با اهمیت­ترین اصل حسابداری جایگاهی بسیار با اهمیت در اذهان حسابداری داشته و حسابداران را قادر می­سازد تا در مقابل خواسته های مدیریت که قصد پنهان کردن اخبار بد، که موجب کاهش سود و مزایای مدیران می شود مقاومت کند و مورد حمایت بسیاری از محققین و حسابداران می­باشد.

 

1. معطوف کردن نظر سرمایه­گذاران و اعتباردهندگان به نتایج بررسی تاثیر محافظه­کاری بر سرمایه در گردش شرکت های قل