زیر ساختهای بانکداری الکترونیک
۱-۴-۲-زیر ساختهای سخت افزاری
برای آنکه بتوان دریک شعبه خدمات الکترونیک ارائه داد، می بایست در آن محل تجهیزات سخت افزاری نصب گردد. در زیر تشریح می پردازیم:
الف : رایانه شخصی
اندازه کوچک این رایانه ها، جابجایی آسان و همچنین قابلیت های سخت افزاری بالا از نظر سرعت پردازشگر مر کزی و فضایی قابل توجه حافظه، قابلیت ایجاد شبکه داخلی ( LAN)، اینترنت واکسترانت موجب شده تا استفاده از آنها عمومیت یابد.(Bai,2005)
ب: سرور
اجرای برنامه های مالی نیازمند سرویس دهنده مرکزی یا سرور است. سرور تمامی عملیات پردازش اطلاعات را به عهده دارد و از آنجا که سرعت پردازش اطلاعات، امنیت اطلاعات، ذخیره سازی و تهیه نسخه پشتیبان، در بانکداری از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین از رایانههای بزرگ به عنوان سرویس دهنده استفاده می شود. سرور هر شعبه، اطلاعات را از یک سرور مرکزی دریافت می کند.(Barnes,2001)
ج: سوئیچ
این سخت افزار، امکان دستیابی همزمان چند استفاده کننده به اطلاعات پردازش شده سرور فراهم می کند. مثلا فرض کنید در یک شعبه چند کاربر سرویس حسابهای جاری الکترونیک به مشتریان ارائه می کنند. سوئیچ موجود در شبکه امکان استفاده همزمان این کاربران از سرویس مورد نظر را فراهم می کند. (Emore,2002)
د: روتر
بوسیله روتر می توان سطح کاربری و ارائه خدمات خاص را برای یک شعبه تعریف کرد. این کار بوسیله روتر مرکزی امکان پذیر خواهد بود. مثلاً فرض کنید در یک شبکه بانکی دستگاه خودپرداز وجود دارد، روتر مرکزی با ارسال دستوری به روتر موجود در شعبه امکان برقراری ارتباط به دستگاه خود پرداز را صادر کرده و سرویس مورد نظر در محل فعال می گردد و بدین ترتیب مشتریان می توانند از خدمات آن بهره ببرند. .(Emore,2002)
ه: دیواره آتش
یک بخش ضروری در ساختار هر شبکه وجود دیواره آتش است. در مواقع نوعی نرم افزار محسوب می شود که جهت ایجاد امنیت مورد نیاز شبکه مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً شرکت هایی وجود دارند که خدمات ایمنی شبکه ها را بر عهده گرفته و سرویسهای لازم در این مورد ارائه مینمایند. با توجه به حساسیت تراکنشهای ما، این بخش از مهمترین اجزاء یک شبکه ارتباطی محسوب میگردد. (chan,2001).
و: مودم
مودم در شبکه امکان برقراری ارتباط بین رایانه ها را از طریق خطوط مخابراتی امکان پذیر می سازد. وظیفه مودم تبدیل سیگنال های دیجیتال به آنالوگ است که به این عملیات «مدوله» کردن می گویند و همچنین تبدیل سیگنال های آنالوگ به دیجیتال که «دی مدوله» کردن نامیده می شود.(Eusbio,2006).
امکانات نرم افزاری
اجرا و پیاده سازی موفق بانکداری الکترونیک نیاز به برنامه و نرم افزار مناسب دارد. برای طراحی یک نرم افزار مالی، فرایندها، عملیات و روش های انجام کار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نیازمندیهای آن شناسایی می شود. هرچه نرم افزار طراحی شده تطابق بیشتری با فرایند انجام کار داشته باشد، در مرحله اجرا و بکارگیری توسط کاربر، با مشکلات کمتری مواجه خواهد بود.
چنانچه بانک دارای یک وب سایت در شبکه اینترنت باشد، تنها نرم افزار لازم، یک مرورگر می باشد که معمولا Internet Explorer است. برای طراحی نرم افزارهای داخلی، بانکها از زبانهای برنامه نویسی متنوعی بهره می برند که از جمله می توان به Visual،Delphi C ++،Visual،Basic اشاره کرد. با توجه به اهمیت بالای بحث امنیت، سرعت و کارایی، اخیراً زبانهای Delphi ،Java مورد توجه قرار گرفته که بسیاری از ضعف های نرم افزاری را بر طرف کرده است.(قوام،۱۳۸۶).
انتخاب یک سیستم عامل مناسب برای برنامه های مالی، یکی دیگر از عوامل موفقیت نرم افزارهای بانکداری الکترونیک است. در واقع سیستم عامل رابط بین برنامه های کاربردی و سخت افزار می باشد و به عنوان اساسیترین بخش پردازش اطلاعات در رایانه محسوب می شود. انتخاب نوع سیستم عامل و بررسی امنیت آن، جهت اجرای بانکداری الکترونیک بسیار ضروری است. زیرا هسته مرکزی در طراحی یک شبکه ارتباطی و همچنین نحوه تخصیص و مدیریت منابع، در اختیار سیستم عامل می باشد. از مهمترین سیستم عاملهایی که در محیط اینترنت و اینترانت مورد استفاده قرار میگیرند، عبارت است از :Linux،Windows 2000 Family(قوام،۱۳۸۶)
امکانات مخابراتی
برخورداری از سخت افزار و نرم افزار مناسب تنها شرط لازم برای پیاده سازی موفق بانکداری الکترونیک نیست. شرط کافی، داشتن بسترهای مخابراتی پیشرفته و به روز است که بدون آن ارائه خدمات بانکداری الکترونیک با مشکلات اساسی مواجه خواهد شد. دولت ها از طریق سرمایه گذاری کلان در بخش مخابرات و ایجاد بسترهای لازم مخابراتی نقش به سزایی در گسترش بانکداری الکترونیک دارند. روش های ارتباطی و مخابراتی گوناگونی برای اتصال و برقراری ارتباط بین شبکه بانکی وجود دارد که شبکه Vsat یکی از این روشها است.
شبکه Vsat، ایستگاه های زمینی ماهواره ای با آنتن های بسیار کوچک است که داده ها، صوت و تصویر را به صورت دیجیتال انتقال می دهد.(فکور ثقیه،۱۳۸۵).
۴-۴-۲-منابع انسانی و مسایل فرهنگی
به نظر می رسد که عدم وجود مدیریت صحیح و برنامه مدرن در این رابطه مشکل اصلی باشد. چرا که در بحث انتقال و گسترش تکنولوژی علاوه بر ضرورت وجود عامل نرم افزار و سخت افزار، نیاز به بعدی بنام مدیریت انتقال تکنولوژی میباشد که بدون توجه به آن، انتقال موفق امکان پذیر نخواهد بود. (سبحانی،۱۳۸۵).
کارشناسان معتقدند که بدنه سنتی بانک های کشور در برابر الکترونیکی شدن مقاومت می کنند. ضمن این که بسیاری از مدیران لزوم حرکت به سمت بانکداری الکترونیک را درنیافته اند.
یکی از دلایل آن دولتی بودن بانکها است و چنین به نظر می رسد که بدون خصوص سازی و ایجاد رقابت، مدیریت تلاش چندانی برای حرکت به سمت بانکداری الکترونیک نخواهد کرد. (سبحانی،۱۳۸۵).
با الکترونیکی شدن سازمانها، مدیران می بایست دو ویژگی را در خود تقویت کنند:
- داشتن چشم انداز از آینده:
در سازمان سنتیتر، قوانین و سیاست ها، جهت را به کارمندان نشان میداد درحالی که امروزه چنین دستور العملهای رسمی معمولاً در سازمان های الکترونیکی وجود ندارد. بنابرین وظیفه مدیران است که از طریق ارائه یک چشم انداز صحیح ، جهت حرکت را داده و افراد را رهبری نمایند.
- انعطاف پذیر بودن و برآوردن انتظارات:
پیشرفتهای تکنولوژی، انتظارات مشتریان را برای دریافت خدمات متحول ساخته و آنها را خواستار دریافت خدماتی متنوع تر از قبل تر می کند. در این راستا مدیران باید با اتخاذ سیاست هایی به پاسخگویی انتظارات بالای مشتریان بپردازد.(منوچهری،۱۳۸۷).
ب- آموزش کارکنان
امروز بزرگترین سرمایه سازمانها نیروی انسانی است. موفقیت و شکست استراتژیهای سازمانی تا حد زیاد بستگی به نحوه عملکرد پرسنل دارد. برای اجرای موفق بانکداری الکترونیک نیاز به نیروی انسانی متخصص و مجرب و به روز نگه داشتن اطلاعات آنها با آموزشهای مناسب می باشد زیرا اعتقاد بر این است که ارتباط ما بین کارمندان و مشتریان نباید گسسته شود. (سبحانی،۱۳۸۵).
ج- مسائل فرهنگی
به عقیده بسیار از کارشناسان، یکی از موانع اصلی رشد بانکداری الکترونیک، بحث فرهنگی استفاده از تکنولوژی های جدید است که در کشور ها به یک مشکل عمومی تبدیل شده است (عظیمی ،۵۳،۱۳۸۱).
بانکداری الکترونیکی که شرط محقق شدن تجارت الکترونیک است. هدف مهم و اساسی رشد و توسعه اقتصادی را دنبال می کند.
چالش مدیران در بخش فرهنگ
- اول اینکه با گرایش به سمت الکترونیک بسیاری از روش های کهنه باید در قالب سیستم های الکترونیکی گنجانده شود.
- چالش دوم مربوط به تطبیق ابزارها و روش های این پدیده با فرهنگ، روحیه و دانش مردم است.chai,2003)).
۵-۴-۲-زیر ساختهای حقوقی، قوانین و مقررات
هر فناوری جدید برای گسترش و توسعه، پیش از مقبولیت عمومی نیازمند مقبولیت قانونی است تا کلیه ظرفیت های آن مورد استفاد ه قرار گیرد.برای اینک بانکداری الکترونیک نیز بااقبال عمومی مواجه شود در گام اول بایستی بستر های قانونی مورد نیاز آن فراهم شودوبا شناخت تمامی احتمالات درفرایند بانکداری الکترونیک درصدد ریسک را کاهش اعتماد عمومی وحقوقی نسبت به سیستم های مبتنی بر بانکداری الکترونیکی را افزایش دهد. (ستوده،۱۳۸۸)
بانکداری متمرکز الکترونیکی
بر اساس تعریف کلی، سیستم بانکداری الکترونیکی یکپارجه سیستمی است که کلیه محصولات و خدمات بانکی و عملیات راهبری و مدیریت آنها را از طریق دسترسی به پایگاه داده های مشترک و متمرکز در قالب یک سیستم ارائه می کند که انعطافپذیری این سیستم و مشتری محوری از ویژگی مهم آن است. (ونوس،۱۳۸۲)
روش های ارائه خدمات بازاریابی الکترونیک در بانک
۱-تلفنبانک
بطور کلی تلفن را می توان به عنوان نخستین وسیله ارتباطی برای ارائه خدمات بانکداری معرفی کرد. در حال حاضر مشتریان بانکی بوسیله تلفنبانک میتوانند خدماتی از قبیل صورتحساب و موجودی حساب دریافت نمایند. ازنقاط ضعف این شیوه، پایین بودن ضریب ایمنی میباشد که به همین دلیل نقل وانتقال وجه با محدودیت انجام می شود.(مختاران،۱۳۸۳).
۲-دستگاه خودپردازATM))
دستگاه ATM در واقع با کاهش نقش کارمندی(خصوصاً تحویلداران ) از فرایند خدماتی بانکی، امکاناتی را در اختیار مشتریان قرار می داد که مهمترین ویژگی آن حذف فعالیت بانک بود. به این ترتیب در هر ساعت از شبانه روز، امکان یرداشت موجودی حساب خود را داشتند. (مختاران،۱۳۸۳).
۳-دستگاه نقطه پایانه فروش POS))
این دستگاه بطور وسیع در فروشگاه ها و مراکز خدماتی مورد استفاد می گیرد. مشتریان با استفاد از کارت هوشمند و قرار دادن آن در دستگاه، با ورود رمز عبور و با بهره گرفتن از مودمی که در آن نصب می باشد میتوانند از طریق خطوط تلفن به مرکز رایانه بانک متصل شده و مبلغ کالاهای خریداری شده را پرداخت نمایند.(رستگار،۱۳۸۶).
۴-دستگاه Pin pad
دستگاه pin pad مانند دستگاه pos میباشد، با این تفاوت که مستقل از رایانه های شخصی قابلیت استفاد ندارد و به عنوان یکی از دستگاه های جانبی رایانه در بانکداری الکترونیک مورد استفاده میگیرد.
این دستگاه از طریق یکی از درگاه ها به رایانه های شخصی متصل می شود و با بهره گرفتن از رابط گرافیکی امکان خواندن اطلاعات و انجام عملیات دریافت و پرداخت بر روی حساب کارت فراهم می شود. (رستگار،۱۳۸۶).
۵- اینترنت
استفاده از خدمات بانکی از طریق رایانه، مودم و خط تلفن می باشد. در این روش با استفاد از نرم افزاز مالی که رمزنگاری را از روی خط تلفن و شبکه اینترنت فراهم ساخته است و با توجه به شیوه های تصدیق هویت پیشرفته برای شناسایی فرد تماس گیرنده با شبکه بانک، امکان بسیاری از عملیات بانکی مانند برداشت وجه و واریز به حساب دیگر میسر شده است.(صادق پور،۱۳۸۲).
۶- تلفن همراه
پیشرفت سریع فنآوری تجهیزات ارتباطات سیار، گسترش روز افزون تلفن های موبایل و ورود برنامه های نرم افزاری بانکداری به دستگاه های موبایل، زیر مجموعه ای جدید از بازاریابی الکترونیک بنام بانکداری موبایل به وجود آورده است. در این روش بی سیم، ارائه خدمات بانکی به دلیل استفاده از تجهیزات قابل حمل دستی و کوچک، خدمات مالی به هنگام، با سهولت بیشتری در دسترس مشتری قرار میگیرد. (Mikaela,2005).
ارتباطات بانکی در بازاریابی الکترونیک
- شبکه تبادل اطلاعات بانکی(شتاب)
با توجه به سیاست های مالی، استراتژیکی و امکانات رایانه ای، موسسات مالی و بانکی به صورت گروهی اقدام به ایجاد شبکه ارتباطی جهت تبادل اطلاعات، داده ها و تراکنش های الکترونیک در سازمان ها به یکدیگر، کسب تجربه های زمان و نزدیک تر شدن سیاست های استرتژیکی سازمانها به یکدیگر، کسب تجربه های لازم و همچنین مزایای سرمایه گذاری های مشترک، شبکه های ایجاد شده یکی پس از دیگری بهم متصل شدند. بطوری که هم اکنون گستره این اتصال به حدی است که تقریباً می توان گفت مشتریان بدون محدودیت می توانند از امکانات به وجود آمده توسط دیگر سازمانها استفاده کنند.(فکور ثقیه،۱۳۸۵).
سوئیف انجمن ارتباط مالی بین بانکی جهانی است که از حروف اول عبارت زیر تشکیل شده است:
s.w. I. F. T:the society for world wide inter Bank Financial Telecommunication
مرکز سوئیف در کشور بلزیک است و در کشور های آمریکا، هلند، هنگ کنگ و انگلیس به عنوان مراکز پشتبانی مشتریان فعالیت دارند. هزینه مربوط به استفاده از خدمات سوئف ایران در کشور هلند است.
تعاریف
- سوئیفت یک شبکه بین المللی ارتباط مالی بین بانکی است که تسهیلات و خدماتی ویژه را از طریق مراکز رایانه ای در سراسر دنیا ارائه می دهد. سامانه مزبور به صورت چند کاربره می باشد و موسسه آن به صورت شرکت تعاونی اداره می شود و بانک های عضو در آن دارای سهام بوده و در سود موسسه سهیم هستند.
- سوئیفت شبکه ای است که پیغام های مالی میان اعضاء و کاربران دیگر در ۱۶۳کشور را انتقال می دهد.از طریق موسساتی که از سوئیفت استفاده می کنند افراد می توانند پرداخت های خود را انجام دهند.
مزیت های سوئیفت
۱-استاندارد سازی پیام های بانکی: در سوئیفت، پیام های بانکی استاندارد هستند و برای هر نوع امور بانکی یک پیام مشخص و تعریف شده است و تمامی بانک های عضو سوئیفت ملزم هستند برای مخابره پیام از فرمت خاص استفاده کنند.
مزایای استاندارد بودن عبارتند از:
- جلوگیری از سلیقه ای عمل کردن افراد در تنظیم متن پیام های بانکی.
- جلوگیری از تلف شدن وقت در تنظیم متن پیام های بانکی و
- سرعت بخشیدن به تنظیم متن پیام های بانکی. (فکور ثقیه،۱۳۸۵).
۲-قابلیت اطمینان
۳-امنیت: پیام های مبادله شده به صورت خودکار مخابره می شوند و متن پیام ها تا رسیدن به مقصد پراکنده و نامفهوم است و دسترسی به پیام ها توسط افراد غیر مجاز میسر نیست.
۴-سرعت: سرعت انتقال پیام در سامانه سوئیفت بسیار بالا است. ارسال پیام چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد.
۵-هزینه مخابره پیام: هزینه مخابره پیام از طریق سامانه سوئیفت در مقایسه با سایر سامانه ها کمتر است و به صورت کاراکتری مورد محاسبه قرار می گیرد. هرچه پیام های ارسالی استفاده کنندگان بیشتر شود، هزینه هر پیام ارزان تر می شود.
۶-قابلیت دستیابی: سامانه سوئیفت به صورت شبانه روزی و بدون تعطیلی خدمات ارائه می دهد.
سامانه تسویه ناخالص آنی (ساتنا)
سامانه RTGS (سامانه تسویه ناخالص آنی)، یکی از سیستم های پایه در طرح نظام جامع پرداخت میباشد که پرداختهای بین بانکی را مدیریت و خودکار مینماید. این سیستم در قالب پروژهای در بانک مرکزی تعریف گردیده است.
تعریف: سامانه مذکور سیستم الکترونیکی است که در آن کلیه مبادلات بین بانکی شامل دستورات پرداخت اتاق پایاپای، تسویه شتاب، پرداختهای بین بانکی، پرداختهای مشتریان به بانک و پرداخت های مشتریان یک بانک به مشتریان بانک دیگر را به صورت انفرادی و آنی پردازش نموده و انجام میدهد. با پردازش هر یک از دستورها ابتدا وجه مورد نظر از حساب بانک دستوردهنده پرداخت نزد بانک مرکزی کسر و به حساب بانک ذینفع نزد بانک مرکزی واریز خواهد شد. در صورتی که این وجه مربوط به مشتری باشد بانک ذینفع پس از اگاهی از آن، وجه را به حساب مشتری مورد نظر واریز خواهد نمود. Forrester,2002)).
