1-7-2- اصطلاحات حقوقی مرتبط… 15
1-7-2-1- بزه‌های رایانه‌ای.. 15
1-7-2-1-1- ویژگی بزه‌های رایانه‌ای.. 17
1-7-2-1-1-1- صرفه جویی در وقت و قابلیت تکرار فراوان.. 17
1-7-2-1-1-2- عدم آگاهی قربانیان از بزه‌دیدگی.. 18
1-7-2-1-1-3- سهولت در از بین بردن آثار وقوع جرم و بالا بودن رقم سیاه بزهکاری…………………… 18
1-7-2-1-1-4- فراملی بودن و عدم نیاز به محل ارتکاب مشخص……………………………………………………… 18
1-7-2-1-1-5- تنوع مرتکبان و گستردگی حجم خسارات حاصله……………………………………………………. 19
1-7-2-1-1-6- دارای حیثیت عمومی و خصوصی بودن…………………………………………………………………….. 19
1-7-2-1-1-7- دشوار بودن تعیین صلاحیت کیفری………………………………………………………………………….. 19
1-7-2-2- بزهکاری سایبری……………………………………………………………………………………………………………………. 20
1-7-2-2-1- تقسیم بندی بزه‌کاران سایبری………………………………………………………………………………………… 22
1-7-2-2-1-1- هکرها……………………………………………………………………………………………………………………………. 22
1-7-2-2-1-2- کرکرها…………………………………………………………………………………………………………………………… 22
1-7-2-2-1-3- کارمندانی که از رؤسا یا همکاران خود ناراضی هستند……………………………………………. 22
1-7-2-2-1-4- نوجوانان و جوانان…………………………………………………………………………………………………………. 23
1-7-2-2-1-5- رقبای تجاری.. 23
1-7-2-2-2- گونه‌های بزه‌دیدگی در فضای سایبر. 23
1-7-2-2-2-1- اشخاص ساده و بی‌تجربه. 24
1-7-2-2-2-2- اشخاص آسیب دیده و ناتوان.. 24
1-7-2-2-2-3- بزه‌دیدگان اشتباهی.. 24
1-7-2-2-2-4- بزه‌دیده‌نماها 25
1-7-2-3- حمایت… 25
1-7-2-4- بزه‌دیده 26
1-7-2-5- تروریسم…………………………………………………………………………………………………………………………………..27
1-7-2-5-1- عناصر ساختاری تروریسم.. 28
1-7-2-5-1-1- استفاده و یا تهدید به استفاده از خشونت، به صورت غیرقانونى و نامأنوس…. 29
1-7-2-5-1-2- انتخاب طیف وسیعی از بزه‌دیدگان بی‌دفاع. 29
1-7-2-5-1-3- ایجاد رعب و وحشت… 30
1-7-2-5-1-4- سازمان‌یافتگی عملیات‌های تروریستی.. 30
1-7-2-5-1-5- استفاده از ابزارها و شیوه‌های مدرن.. 30
1-7-2-6- تروریسم سایبری.. 31
1-7-2-6-1- تقسیم‌بندی بزه‌دیدگان تروریسم سایبری.. 32
1-7-2-6-1-1- بزه‌دیدگان حقیقی تروریسم سایبری.. 32
1-7-2-6-1-2- بزه‌دیدگان حقوقی تروریسم سایبری.. 35
1-7-2-6-2- طبقه‌بندی تروریسم سایبری و افعال مرتبط با آن.. 36
1-7-2-6-2-1- جنگ اطلاعاتی.. 36
1-7-2-6-2-2- جنگ سایبری.. 37
1-7-2-6-2-3- جاسوسی سایبری.. 38
1-7-2-6-2-4- خرابکاری سایبری.. 38
1-7-2-6-2-5- اختلال زیرساختی.. 39
1-7-2-6-2-6- دفاع سایبری.. 39
1-7-2-7- حملات سایبری.. 39
1-7-2-7-1- هزینه و عواقب حملات سایبری.. 40
1-7-2-7-2- تقسیم‌بندی حملات سایبری.. 40
1-7-2-7-2-1- حملات ویروس‌ها، کرم‌ها و تروجان‌ها 40
1-7-2-7-2-2- حملات خودی.. 41
1-7-2-7-2-3- حملات توزیع شدۀ انکار سرویس…. 41
1-7-2-7-2-4- نفوذ غیر مجاز 42
1-7-2-7-2-5- حملات محو وب سایت… 42
1-7-2-7-2-6- حملات علیه خدمات نام‌گذاری دامنه…………………………………………………………………………..43
1-7-2-7-2-7- حملات انکار سرویس…………………………………………………………………………………………… 43
1-7-2-8- پیشگیری.. 44
2-1- راهکارهای پیشگیری از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در حقوق کیفری ایران.. 47
2-1-1- پیشگیری واکنشی یا کیفری.. 48
2-1-1-1- قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388………. 49
2-1-1-2- قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382. 54
2-1-1-3- قانون مجازات نیروهای مسلح مصوب 1382. 55
2-1-1-4- قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 56
2-1-1-5 – سایر قوانین و مقررات موجود. 57
2-1-1-5-1- قانون راجع به مجازات اخلال‌گران در صنایع نفت مصوب 16 مهر 1336. 58
2-1-1-5-2- قانون مجازات اخلال‌گران در تأسیسات آب، برق، گاز و مخابرات کشور مصوب 12 دی ماه 1351 60
2-1-1-5-3- قانون مجازات اخلال‌کنندگان در امنیت پرواز هواپیما و خرابکاری در وسایل و تأسیسات هواپیمایی مصوب 1349 60
2-1-1-5-4- قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری مصوب 1352 61
2-1-1-5-5- قانون تصویب پروتکل جلوگیری از اعمال خشونت آمیز در فرودگاه‌هایی که در خدمت هواپیمایی کشوری 62
2-1-1-5-6- قانون کیفر بزه‌های مربوط به راه آهن مصوب 31 فروردین 1320و اصلاحات بعدی.62
2-1-1-5-7- لایحۀ مبارزه با تروریسم.. 63
2-1-2- پیشگیری غیر کیفری.. 64
2-1-2-1- پیشگیری اجتماعی.. 65
2-1-2-1-1- پیشگیری اجتماعی جامعه‌مدار 65
2-1-2-1-1-1- برنامۀ جامع توسعۀ تجارت الکترونیکی مصوب 1384. 66
2-1-2-1-1-2- برنامۀ چهارم توسعۀ مرتبط به فناوری اطلاعات… 67
2-1-2-1-1-3- قانون برنامۀ پنج سالۀ پنجم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران.. 67
2-1-2-1-1-4- مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای.. 68
2-1-2-1-1-5- ابلاغیۀ مقام معظم رهبری دربارۀ سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای.. 69
2-1-2-1-1-6- مصوبۀ شورای عالی اداری در خصوص اتوماسیون نظام اداری و اتصال به شبکۀ جهانی اطلاع رسانی 69
2-1-2-1-1-7- سیاست تجارت الکترونیکی جمهوری اسلامی ایران.. 70
2-1-2-1-1-8- سند راهبردی امنیت فضای تبادل اطلاعات مصوب 1384. 70
2-1-2-1-2- پیشگیری اجتماعی رشدمدار 71
2-1-2-2- پیشگیری وضعی.. 72
2-1-2-2-1- اقدامات فنّی.. 73
2-1-2-2-1-1- تدابیر فنّی پیشگیرانه در سازمان‌ها و ادارات کشور 73
2-1-2-2-1-1-1- نصب و استقرار دیوار آتشین.. 73
2-1-2-2-1-1-2- سیستم‌های تشخیص نفوذ. 75
2-1-2-2-1-1-3- سیستم‌های پیشگیری از نفوذ. 76
2-1-2-2-1-1-4- استفاده از برنامه‌های ضد ویروس…. 77
2-1-2-2-1-1-5- مستقل نمودن شبکه‌های کنترل و اداری.. 78
2-1-2-2-1-1-6- انجام سنجش نفوذپذیری.. 78
2-1-2-2-1-1-7- استفاده از پروتکل‌های رمزگذاری.. 79
2-1-2-2-1-1-7-1- پروتکل HTTPS.. 79
2-1-2-2-1-1-7-2- پروتکل و گواهینامۀ دیجیتال SSL.. 80
2-1-2-2-1-1-8- پالایش یا فیلترینگ…. 80
2-1-2-2-1-1-9- راه‌اندازی مرکز داده 81
2-1-2-2-1-1-10- طرح شبکۀ ملّی اطلاعات… 82
2-1-2-2-1-1-11- اینترانت… 82
2-1-2-2-1-1-12- تولید نرم افزارهای بومی.. 83
2-1-2-2-1-1-12-1- سیستم عامل قاصدک… 83
2-1-2-2-1-1-12-2 نرم افزار (PVT Pro) 83
2-1-2-2-1-1-12-3- موتور جستجوی پارسی جو. 84
2-1-2-2-1-1-12-4- پست الکترونیکی بومی.. 84
2-1-2-2-2- اقدامات سازمان‌ها و مؤسسات… 85
2-1-2-2-2-1- وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات… 85
2-1-2-2-2-2- سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی.. 86
2-1-2-2-2-3- شرکت ارتباطات زیرساخت… 87
2-1-2-2-2-4- سازمان فناوری اطلاعات… 87
2-1-2-2-2-5- کارگروه مبارزه با ویروس‌های صنعتی جاسوسی.. 88
2-1-2-2-2-6- قرارگاه دفاع سایبری.. 88
2-1-2-2-2-7- مرکز مدیریت امداد و هماهنگی عملیات رخداد رایانه‌ای (ماهر) 88
2-1-2-2-2-8- سازمان پدافند غیرعامل.. 89
2-1-2-2-2-9- پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجا 91
2-1-2-2-2-10- سازمان بررسی جرایم سازمان یافته. 92
2-1-2-2-2-11- انجمن رمز ایران.. 94
2-1-2-2-2-12- مرکز ملّی فضای مجازی.. 94
2-1-2-2-2-13- مؤسسۀ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.. 95
2-1-2-2-2-13-1- استاندارد فناوری اطلاعات- فنون امنیتی-آیین کار مدیریت امنیت اطلاعات………96
2-1-2-2-2-13-2- فناوری اطلاعات- فنون امنیتی- سامانه‌های مدیریت امنیت اطلاعات- مرور کلی و واژگان 96
2-1-2-2-2-13-3- فناوری اطلاعات- فنون امنیتی- الزام‌های نهادهای ممیزی کننده و گواهی کننده سیستم‌های مدیریت امنیت اطلاعات… 97
2-1-2-2-2-13-4- فناوری اطلاعات- فنون امنیتی- سامانه‌های مدیریت امنیت اطلاعات-الزامات… 97
2-1-2-2-2-14- مرکز مدیریت توسعۀ ملی اینترنت (متما) 98
2-1-2-2-2-15- گروه زیر ساخت شبکه و امنیت فضای تبادل اطلاعات… 99
2-1-2-2-2-16- مرکز تحقیقات مخابرات ایران.. 100
2-2- راهکارهای پیشگیری از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در اسناد بین‌المللی.. 100
2-2-1- اقدامات پیشگیرانۀ کیفری در اسناد بین‌المللی و منطقهای.. 101
2-2-1-1- کنوانسیون راجع به جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری.. 103
2-2-1-2 -کنوانسیون جلوگیری از بمب گذاری تروریستی.. 105
2-2-1-3- کنوانسیون سرکوب حمایت مالی از تروریسم.. 106
2-2-1-4- کنوانسیون توکیو راجع به جرائم و برخی از اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما 108
2-2-1-5- قطعنامۀ شمارۀ1373 شورای امنیت… 109
2-2-1-6- اعلامیۀ راجع به اقدامات ناظر به امحای تروریسم بین‌المللی.. 109
2-2-1-7- راهبرد جهانی ضد تروریسم سازمان ملل متحد در سال 2005. 110
2-2-1-8- بیانیۀ یازدهمین نشست پیشگیری از جرایم و بسط عدالت کیفری سازمان ملل متحد در سال 2005 111
2-2-1-9- کنوانسیون اروپایی مقابله با تروریسم.. 111
2-2-1-10- کنوانسیون منطقهای سازمان همکاری‌های منطقهای آسیای جنوبی.. 113
2-2-1-11- کنوانسیون سازمان کنفرانس اسلامی در زمینۀ مبارزه با تروریسم بین‌المللی.. 115
2-2-1-12- معاهدۀ همکاری میان دولت‌های عضو کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در مبارزه یا تروریسم 117
2-2-1-13- کنوانسیون سازمان وحدت آفریقا دربارۀ پیشگیری و مبارزه با تروریسم و پروتکل سال ۲۰۰۴ الحاقی به آن 119
2-2-1-14- کنوانسیون عربی مقابله با تروریسم.. 122
2-2-1-15- توصیه نامه‌ها و کنوانسیون جرایم سایبر شورای اروپا 122
2-2-1-16- کنوانسیون سازمان کشورهای آمریکایی راجع به پیشگیری و مجازات اعمال تروریستی.. 127
2-2-1-17- قطعنامۀ ایجاد فرهنگ جهانی امنیت سایبری و تلاش‌های ملی برای حفاظت از زیرساخت‌های اطلاعاتی حساس 128
2-2-1-18- قطعنامۀ ایجاد فرهنگ جهانی در رابطه با امنیت سایبر. 128
2-2-1-19- قطعنامۀ مبارزه با سوءاستفادۀ جنایتکارانه از فناوری اطلاعات… 129
2-2-1-20- قطعنامۀ ایجاد فرهنگ جهانی امنیت سایبر و حمایت از زیرساخت‌های اطلاعاتی حساس…. 130
2-2-2- اقدامات پیشگیرانۀ غیر کیفری در اسناد بین‌المللی و منطقهای.. 131
2-2-2-1- توصیه نامه‌های نشریۀ بین‌المللی سیاست جنایی.. 131
2-2-2-2- دستورالعمل و توصیه نامه‌های سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی.. 133
2-2-2-3- هشتمین نشست سازمان ملل متحد دربارۀ پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین.. 137
2-2-2-4- راهبرد جهانی ضد تروریسم سازمان ملل متحد در سال 2006. 138
2-2-3- اقدامات سازمان‌های بین‌المللی و منطقهای.. 138
2-2-3-1- اقدامات اتحادیۀ بین‌المللی مخابرات… 138
2-2-3-2- گروه کاری اطلاعات و ارتباطات همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام. 139
2-2-3-3- سازمان پلیس جنایی بین‌الملل.. 140
2-2-3-4- گروه جی هشت… 141
2-2-3-5- انجمن بین‌المللی حقوق جزا 141
2-2-3-6- سازمان امنیت و همکاری اروپا 142
2-2-3-7- مؤسسۀ بین‌المللی همکاری در مقابل تهدیدات سایبری.. 143
2-2-3-8- سازمان ناتو. 144
نتیجه گیری مباحث فصل………………………………………………………………………………………………………………… 144
3-1- روشهای حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در حقوق کیفری ایران.. 147
3-1-1- حمایت کیفری.. 148
3-1-1-1- حمایت کیفری ساده 149
3-1-1-1-1- قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388. 150
3-1-1-1-2- قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382. 155
3-1-1-1-3- قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 156
3-1-1-1-4- قانون راجع به مجازات اخلال‌گران در صنایع نفت مصوب 16 مهر 1336. 158
3-1-1-1-5- قانون مجازات اخلال‌گران در تأسیسات آب، برق، گاز و مخابرات کشور مصوب 12 دی ماه 1351 159
3-1-1-1-6- قانون کیفر بزه‌های مربوط به راه‌آهن مصوب 31 فروردین 1320و اصلاحات بعدی. 161
3-1-1-1-7- لایحۀ مبارزه با تروریسم.. 162
3-1-1-2 حمایت کیفری ویژه یا افتراقی.. 162
3-1-1-2-1- قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388. 163
3-1-1-2-2- قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382. 164
3-1-1-2-3- قانون راجع به مجازات اخلال‌گران در صنایع نفت مصوب 16 مهر 1336. 164
3-1-1-2-4- قانون مجازات اخلال‌گران در تأسیسات آب، برق، گاز و مخابرات کشور مصوب 12 دی ماه 1351 165
3-1-1-3- حمایت کیفری دنباله‌دار 165
3-1-1-3-1- قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388. 166
3-2- روشهای حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در اسناد بین‌المللی… 166
3-2-1- حمایت کیفری.. 167
3-2-1-1- کنوانسیون جرایم سایبر شورای اروپا 168
3-2-1-2- کنوانسیون راجع به جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری.. 169
3-2-1-3- کنوانسیون جلوگیری از بمب گذاری تروریستی.. 170
3-2-1-4- کنوانسیون سرکوب حمایت مالی از تروریسم.. 171
3-2-1-5- کنوانسیون توکیو راجع به جرائم و برخی از اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما 172
3-2-1-6- قطعنامۀ شمارۀ 1373 شورای امنیت… 173
3-2-1-7- راهبرد جهانی ضد تروریسم سازمان ملل متحد در سال 2005. 173
3-2-1-8- بیانیۀ یازدهمین نشست پیشگیری از جرایم و بسط عدالت کیفری سازمان ملل متحد در سال 2005 174
3-2-1-9- کنوانسیون اروپایی مقابله با تروریسم.. 174
3-2-1-10- کنوانسیون منطقهای سازمان همکاری‌های منطقهای آسیای جنوبی.. 175
3-2-1-11- کنوانسیون سازمان کنفرانس اسلامی در زمینۀ مبارزه با تروریسم بین‌المللی.. 176
3-2-1-12- معاهدۀ همکاری میان دولت‌های عضو کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در مبارزه یا تروریسم 177
3-2-1-13- کنوانسیون سازمان وحدت آفریقا دربارۀ پیشگیری و مبارزه با تروریسم و پروتکل سال ۲۰۰۴ الحاقی به آن 178
3-2-1-14- کنوانسیون عربی مقابله با تروریسم.. 180
3-2-1-15- کنوانسیون سازمان کشورهای آمریکایی راجع به پیشگیری و مجازات اعمال تروریستی.. 180
3-2-1-16- قطعنامۀ ایجاد فرهنگ جهانی امنیت سایبری و تلاش‌های ملّی برای حفاظت از زیرساخت‌های اطلاعاتی حساس 181
3-2-1-17- قعنامۀ مبارزه با سوءاستفادۀ جنایتکارانه از فناوری اطلاعات… 181
3-2-1-18- قطعنامۀ ایجاد فرهنگ جهانی امنیت سایبر و حمایت از زیرساخت‌های اطلاعاتی حساس…. 182
3-2-1-19- کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 182
3-2-1-20- قطعنامۀ راجع به حمایت از قربانیان تخلفات فاحش بین‌المللی از قواعد بشر بین‌المللی و تخلفات جدی از حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی.. 183
3-2-1-21- نشست هفتم سازمان ملل متحد دربارۀ پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان.. 183
3-2-1-22- نشست هشتم سازمان ملل متحد دربارۀ پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان.. 183
3-2-1-23- نشست دهم سازمان ملل متحد دربارۀ پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان.. 184
3-2-1-24- پیش نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد دربارۀ عدالت و پشتیبانی برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت 184
3-2-2- حمایتهای مدنی.. 186
3-2-2-1- حمایت مادی.. 186
3-2-2-1-1- کنوانسیون پیشگیری از تروریسم شورای اروپا 187
3-2-2-1-2- کنوانسیون منع حمایت مالی از تروریسم.. 187
3-2-2-1-3- توصیه نامۀ کمیتۀ وزیران عضو اتحادیۀ اروپا برای حمایت از قربانیان جرایم.. 188
3-2-2-1-4- راهبرد جهانی ضد تروریسم سازمان ملل متحد در سال 2005. 188
3-2-2-1-5- پیوست اعلامیۀ اصول بنیادین عدالت برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت… 189
3-2-2-1-6- پیش نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد دربارۀ عدالت و پشتیبانی برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت مصوب 2010. 190
3-2-2-1-7- کنوانسیون اروپایی پرداخت غرامت به بزه‌دیدگان جرم‌های خشونت بار 192
3-2-2-1-8- قطعنامۀ راجع به حمایت از قربانیان نقض فاحش قوانین بین‌الملل حقوق بشر و نقض جدی حقوق بین‌الملل بشر دوستانه. 192
3-2-3- حمایتهای عاطفی و حیثیتی.. 194
3-2-3-1- اختلال‌های فوبی.. 195
3-2-3-2- اختلال استرس پس از سانحه. 196
3-2-3-3- پیوست اعلامیۀ اصول بنیادین عدالت برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت.196
3-2-3-4- قطعنامۀ راجع به حمایت از قربانیان نقض‌های فاحش حقوق بین‌المللی حقوق بشر و نقض شدید حقوق بشر دوستانۀ بین‌المللی.. 198
3-2-3-5- کنوانسیون اروپایی پرداخت غرامت به بزه‌دیدگان جرم‌های خشونت بار 199
3-2-3-6- اصول بنیادین به‌کارگیری برنامه‌های عدالت ترمیمی در موضوع های جنایی.. 199
3-2-3-7- کنوانسیون اروپایی پیشگیری از تروریسم.. 200
3-2-3-8- پیش نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد دربارۀ عدالت و پشتیبانی برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت 200
3-2-3-9- توصیه نامۀ میانجی‌گری در قلمرو کیفری.. 202
3-2-4- حمایتهای پزشکی.. 202
3-2-5- حمایت شکلی.. 205
3-2-5-1- کنوانسیون جرایم سایبر. 205
3-2-5-2- اعلامیۀ اصول بنیادین عدالت برای بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت مصوب 1985… 206
3-2-5-3- پیش نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد دربارۀ عدالت و پشتیبانی از بزه‌دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت مصوب 2010. 207
3-2-6- بررسی تطبیقی حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در برخی کشورها 208
3-2-6-1- تروریسم سایبری در گرجستان.. 208
3-2-6-2- تروریسم سایبری در هند. 209
3-2-6-3- تروریسم سایبری در پاکستان.. 209
نتیجه‌گیری مباحث فصل.. 210
نتیجه‌گیری تحقیق.. 211
پیشنهادات… 213
فهرست منابع و مآخذ. 216
پیوست ها 234
مقدمه
تروریسم یکی از عوامل اصلی و همیشگی اثرگذار در تهدید امنیت ملّی کشورها در ابعاد مختلف داخلی و خارجی بوده است. هرچند تروریسم همواره و از گذشته‌های دور به عنوان یک عامل تهدید‌کنندۀ امنیت ملّی کشورها مطرح بوده؛ اما این پدید نیز در دنیای امروزی به یکی از مهمترین دغدغه‌های امنیتی ملّت‌ها و دولت‌ها در سراسر جهان تبدیل شده و تحت تأثیر تحولات جهانی شدن، دچار دگرگونی و تغییرات اساسی شده است.
امروزه رایانه به عنوان یکی از وسایل معمولی و مرسوم در جامعه تبدیل شده است که از آن برای انجام امور روزمره مانند انتقال وجوه الکترونیکی، ذخیرۀ حجم وسیعی از اطلاعات مانند اطلاعات پزشکی، اعتباری و مالی، اتوماسیون‌های اداری، کنترل و نظارت‌های زیرساختی در حوزه‌های صنعتی، نظامی، بهداشتی، و… استفاده می‌شود. رایانه با توانایی‌های شگفت انگیزی همچون ذخیره‌سازی اطلاعات در حجم بالا، سرعت پردازش زیاد، دسترسی آسان، خستگی‌ناپذیری و محاسن بی‌شمار دیگر، امکانات زیادی را برای بشر به ارمغان آورده است که از جهت دیگر، سبب بروز جرایم نوینی شده که در مقایسه با جرایم کلاسیک خطرناک‌تر هستند. تروریسم نیز از مدرنیزه شدن دولت‌ها تأثیر پذیرفته و اعمال و اقدامات تروریستی نیز در این راستا، جنبه‌های نوینی به خود گرفته‌اند. این تغییر در شیوه‌های تروریسم، از شیوۀ سنتی به شیوه‌های الکترونیکی، به یکی از بزرگ‌ترین چالشهای جوامع مدرن تبدیل شده است. اتصال هرچه بیشتر شبکه‌های رایانه‌ای گوناگون در سراسر جهان و قرار گرفتن حجم بیشتری از اطلاعات ارزشمند بر روی این شبکه‌ها، جذابیت رایانه‌ها و شبکه‌های رایانه‌ای را به عنوان اهداف حملات تروریستی هرچه بیشتر ساخته است.
آن دسته از تهدیدکنندگانی که در این پایان نامه مورد توجه قرار گرفته‌اند، تروریست‌هایی هستند که صرف نظر از ماهیت و اهداف اقداماتشان، نتایج زیان‌باری به جای می‌گذارند. تروریست‌های سایبری به طور معمول، نقاط حساس و حیاتی جوامع را هدف قرار می‌دهند تا اساسی‌ترین ضربات را به دشمنان خود وارد کنند. دغدغۀ اصلی تمامی مخاطبان این تئاتر وحشتناک، خسارات سنگین و بعضاً جبران ناپذیر مالی و جانی است. اشخاص یا گروههای تروریستی سایبری با استفاده از امکانات نامحدود و در برخی موارد حتی رایگان، قادر خواهند بود در سرتاسر جهان با فشار دادن کلیدی فضای سایبر را به مخاطره بکشانند و به واسطۀ استخدام نیروهای متخصص در زمینۀ فناوری اطلاعات، از جمله، نفوذگران، کرکرها و با انتشار بدافزارهای مخرب رایانه‌ای در عرض چند ثانیه، هزاران سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی در جهان را آلوده نمایند. نتایج وحشتناک بر سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی که در قالب جاسوسی رایانه‌ای، سرقت داده‌ها، تخریب برنامه و داده‌های رایانه‌ای ارتکاب می‌یابد، منجر به تخریب سخت افزارهای رایانه‌ای، مختل شدن خطوط نیرو، اختلال در سیستم‌های اورژانسی، و در برخی موارد منجر به صدمات شدید جسمانی و روانی در افراد جامعه می‌گردد. با نگاهی به افزایش رخدادها و حمله‌های سایبری علیه بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و بروز خسارات شدید در زیرساخت‌های حیاتی، میتوان به فاجعه‌آمیز بودن نتایج حملات تروریستی سایبری علیه سیستم‌ها و دارایی‌های پی برد که تأثیرات شدیدی بر امنیت فیزیکی، اقتصاد ملّی یا ایمنی همگانی خواهد گذاشت.
با توجه به شیوع حملات سایبری در سرتاسر جهان، لزوم توجه به بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در حقوق موضوعه و اسناد بین‌المللی دیده می‌شود. کشور ما نیز از حملات سایبری مستثنی نبوده به طوری که در سالهای اخیر، به دلیل شدت گرفتن مخالفت‌های سران کشورهای اروپایی و غربی به ادامۀ فعالیت‌های هسته‌ای در ایران، حملاتی به قصد مختل کردن این تأسیسات، از سوی برخی کشورها از قبیل اسرائیل و آمریکا صورت گرفته است. در خصوص موضع حقوق کیفری ایران در مقابله با تروریسم میتوان گفت که قانونگذار کیفری ایران فاقد جرم‌انگاری مستقل در مورد تروریسم و جرایم آن است و در واقع سیاست جنایی ایران مبتنی بر سیاست مصداقی است و میتوان مواردی را که با مفهوم ترویسم منطبق است تشخیص داد. از جمله موارد جرم‌انگاری‌شده که میتوان برای مقابله با تروریسم استناد کرد، محاربه است و البته عده‌ای معتقدند که با جرم‌انگاری عنوان فقهی محاربه میتوان با تروریسم و اشکال آن مقابله کرد ولی آشکار است که با توجه به گسترش فن‌آوری‌های نوین و استفادۀ گروههای تروریستی از آن، دیگر محاربه قادر نیست به تمامی این رفتارها پاسخ دهد. بنابراین با توجه به ماهیت و ابزارهای مورد استفاده توسط تروریست‌های سایبری و خلاء ناشی از قوانین کیفری و غیرکیفری، تلفات و خسارت‌های زیان‌بارتری را نسبت به دیگر انواع تروریسم متحمل خواهیم شد. گستردگی فضای سایبر و به خدمت گرفتن آن توسط اکثر افراد جامعه و زیرساخت‌های کشور، طیف گسترده‌ای از مباحث را پیرامون بزه‌دیدگان این پدیده و چگونگی حمایت و جبران خسارت‌های وارد آمده به آنها را چه در حقوق داخلی کشورمان و کشورهای دیگر و چه در سطح بین‌الملل شکل داده است.
در این میان آن چه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، توجه به بزه‌دیدگان تروریسم سایبری است که به نوعی بزه‌دیدۀ سایبری محسوب می‌شوند و نمی‌توان همانند دیگر انواع بزه‌دیدگان تروریسم، به دلیل موقعیت و مکان بزه که در دنیای مجازی قرار دارند، با شیوه‌ای یکسان از آنها حمایت نمود. بدین منظور در سالهای اخیر، جرم‌شناسان خارجی و افراد دیگری به شاخه‌ای جدید از بزه‌دیده‌شناسی، به عنوان بزه‌دیده‌شناسی سایبری، به منظور تبیین نقش افراد جامعه و محیط سایبر در شکل‌گیری بزه‌های رایانه‌ای پرداخته‌اند. بر این اساس پرداختن به نیازهای بزه‌دیدگان تروریسم سایبری و همچنین اقدامات و روشهای پیشگیری از این بزه به منظور حمایت بیشتر از بزه‌دیدگان ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به مطالعات اولیه، این موضوع در حوزۀ جرم شناسیِ بزه‌دیده‌شناسی و حقوق جزای اختصاصی جای می‌گیرد. بدین منظور در نوشتار حاضر، به تبیین تروریسم سایبری و روشهای ارتکاب آن، بررسی قوانین موجود در زمینۀ تروریسم سایبری در حقوق داخلی ایران و اسناد بین‌المللی، پیشگیری از وقوع تروریسم سایبری و حمایت از بزه‌دیدگانی که در اثر حملات تروریستی سایبری، خسارت و صدمه می‌بینند می‌پردازیم.
بنابراین مطالب این نوشتار بر اساس سه فصل بررسی می‌شوند. در فصل اول، به کلیات و مفاهیم رایانه‌ای و حقوقی مرتبط با موضوع مورد بحث پرداخته می‌شود. در فصل دوم، به طور تخصصی وارد موضوع بحث شده و به روشهای پیشگیری از وقوع تروریسم سایبری در راستای حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی پرداخته می‌شود و در فصل سوم، به عنوان آخرین فصل این نوشتار، به انواع حمایتهای موجود در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی در زمینۀ حمایت از بزه‌دیدگان تروریسم سایبری اشاره می‌گردد.
ف
