کنوانسیون های ناظر بر حقوق مالکیت صنعتی
بند اول : کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی[۱] ۱۸۸۳
- تاریخچه و اهداف
کنوانسیون پاریس در سال ۱۸۸۳ منعقد شد و بعدها طی اصلاحاتی تکمیل گردید. این کنوانسیون درمفهوم وسیع آن، به عنوان سندی پایه درزمینه ی موضوعاتی از جمله اختراعات، علامت تجاری، طرح های صنعتی، مدل های اشیاء مصرفی (اختراعات کوچک)، اسامی تجاری، نشانه های جغرافیایی[۲] و جلوگیری از رقابت غیر منصفانه محسوب می شود.[۳]
این کنوانسیون در سال های ۱۸۹۱در مادرید، ۱۹۰۰ در بروکسل، ۱۹۱۱ درواشنگتن، ۱۹۲۵ در لاهه، ۱۹۳۴ در لندن، ۱۹۵۸ در لیسبن، ۱۹۶۷و ۱۹۷۹ در استکهلم،تکمیل گردید.
در سال ۲۰۰۶ تعداد اعضای آن، ۱۷۷ کشور بود.
همه ی دولت ها اعم از اینکه عضو سازمان جهانی مالکیت فکری باشند یا نباشند، می توانند به عضویت این کنوانسیون در آیند.
هدف اصلی این کنوانسیون ایجاد یک سند پایه برای موضوعات فوق الذکر در زمینه ی حقوق مالکیت صنعتی است.
- حقوق مورد حمایت :
کنوانسیون برخی قواعد مشترک را در مورد موضوعات مالکیت صنعتی مقرر می دارد که همه ی طرف های متعاهد باید از آن ها تبعیت نمایند.
الف) اختراعات : ورقه ی ثبت اختراع[۴] اعطایی در کشورهای مختلف عضو کنوانسیون درمورد اختراعی واحد مستقل از یکدیگر تلقی می شوند. یعنی اعطای یک ورقه ی ثبت اختراع در یک کشور عضو، سایر کشورهای متعاهد را ملزم نمی سازد که چنین ورقه ای را به آن اختراع اعطاء نمایند. به همین دلیل هیچ ورقه ی ثبت اختراعی نمی تواند در یک کشور عضو به این دلیل باطل، رد یا لغو شود که در دیگر کشورهای عضو رد یا لغو شده است.
ب) علائم : در خصوص ثبت علائم کنوانسیون مقررات خاصی درنظر نگرفته است، بنابراین شرایط تسلیم اظهار نامه و ثبت علائم صرفاً در قوانین داخلی کشورها پیش بینی می شود. هنگامی که علامت به نحو مقتضی در کشور مبدأ به ثبت رسیده باشد، در صورت درخواست باید اظهار نامه مربوطه در سایر کشورهای متعاهد پذیرفته شود. علائم جمعی[۵] نیز می توانند مانند سایر علائم ثبت شوند.
ج) طرح های صنعتی : در خصوص این طرح ها کنوانسیون پاریس مقرر می دارد که آنها باید در هر کشور متعاهد مورد حمایت قرار گیرند و نمی توان از این حمایت به این دلیل که کالاهای حاوی طرح در کشور مورد نظر ساخته نشده اند ، خودداری ورزید.
د ) اسامی تجاری : به موجب کنوانسیون پاریس کشورهای متعاهد باید از اسامی تجاری بدون اینکه الزام به تسلیم اظهارنامه یا ثبت آنها باشد ، حمایت به عمل آورند.
ه) نشانه های جغرافیایی : کنوانسیون پاریس مقرر می دارد که هر یک از کشورهای متعاهد باید تدابیری را علیه استفاده مستقیم یا غیر مستقیم از یک نشانه منبع نادرست در مورد کالاها یا هویت تولید کننده ، سازنده و یا تاجر ، اتخاذ کنند.
و ) رقابت غیر منصفانه : طبق مقررات کنوانسیون پاریس هر کشور متعاهد باید حمایت مؤثری برای مقابله با رقابت غیر منصفانه به عمل آورد.
- اصول حاکم
الف) قاعده ی رفتار ملی
کنوانسیون پاریس در خصوص حمایت از مالکیت صنعتی مقرر می دارد که هر دولت متعاهد باید همان حمایت را که از اتباع خود به عمل می آورد، از اتباع دولت های متعاهد دیگر نیز به عمل آورد. اتباع کشورهای غیر عضو به شرطی که دارای اقامتگاه یا فعالیت تجاری یا صنعتی موثر دریک کشور عضو باشند، همچنین حق برخورداری از رفتار ملی را دارند.
ب) اصل حق تقدم
کنوانسیون درخصوص اختراعات و مدل های مصرفی، علائم و طرح های صنعتی حق تقدم را مقرر داشته است. بدین معنا است که به عنوان یک اصل، متقاضی بتواند باتسلیم اولین اظهار نامه در یکی از کشورهای متعاهد ، ظرف مدتی معین (۱۲ ماه در مورد اختراعات و مدلهای اشیاء مصرفی و ۶ ماه در مورد طرح های صنعتی و علائم) خواستار حمایت از موضوع اظهارنامه در هر یک از کشورهای دیگر عضو کنوانسیون شود. مزیت دیگر اصل حق تقدم آن است که هنگامی که متقاضی خواهان حمایت در کشورهای مختلف است ، الزامی به ارائه فوری اظهارنامه به طور همزمان ندارد ، بلکه بین ۶ تا ۱۲ ماه فرصت دارد تا در این مورد و انتخاب کشورهای مورد نظر برای کسب حمایت و متعاقباً تسلیم اظهارنامه تصمیم بگیرد .
- ساختار تشکیلاتی
از لحاظ تشکیلات، کنوانسیون برای حمایت از مالکیت صنعتی دارای یک مجمع و یک کمیته ی اجرایی است. هر دولت عضو اتحادیه که حداقل مقررات اجرایی و پایانی از استکهلم (۱۹۶۷) از کنوانسیون پاریس را پذیرفته باشد، عضو مجمع محسوب می شود. سایر اعضای کمیته را کشورهای عضو اتحادیه بر می گزینند.[۶]
تهیه برنامه و بودجه دو سالانه سازمان جهانی مالکیت فکری، تا آن جا که به اتحادیه پاریس مربوط می شود، به عهده ی مجمع قرار دارد.
بنددوم : معاهده همکاری برای ثبت اختراع[۷] ۱۹۷۰
- تاریخچه و اهداف
این معاهده در سال ۱۹۷۰ با هدف فراهم کردن یک رویه ی واحد برای انجام ثبت اختراع برای حفاظت از اختراعات در کشورهای عضو و به ابتکار کنفرانس دیپلماتیک واشنگتن منعقد شد و توافق شد که از سال ۱۹۷۸ به اجرا درآید. بدین ترتیب این معاهده از آن سال با عضویت ۱۸ کشور قدرت اجرایی یافت و نهایتاً یک نظام بین المللی بر ثبت اختراعات حاکم گردید که متقاضی تنها بایک اظهار نامه (اظهارنامه ی بین المللی) می تواند از آثار و امتیازات آن اظهار نامه درکشورهایی که خود انتخاب می نماید که عضو کنوانسیون هستند، بهره مند شود.[۸]
به طور کلی می توان اهداف معاهده همکاری برای ثبت اختراع را در ۴ بخش ذکر کرد:
الف) اقتصادی نمودن روند ثبت اختراع در سطح بین المللی
ب) ساده کردن امور مربوط به ثبت اختراع برای کشورهای عضو
ج) فراهم نمودن امکان دسترسی سریع عموم به اطلاعات موجود در اسناد اختراعات
د) مشارکت هر چه بیشتر کشورها درتوسعه و پیشرفت فناوری.[۹]
شایان ذکر است که این معاهده بعد از کنوانسیون پاریس، مهمترین سند در خصوص ثبت اختراع به شمار می آید.
- روند ثبت و حمایت معاهده از اختراعات
همان طور که گفته شد، معاهده این امکان را فراهم آورده است که بتوان از یک اختراع هم زمان در هر یک از کشورهای عضو این معاهده که در سال ۲۰۰۶ بیش از ۱۳۰ کشور عضو آن بودند، با تکمیل تنها یک اظهار نامه ی بین المللی برای ثبت اختراع حمایت به عمل آورد. در معاهده، الزامات شکلی که اظهار نامه ی بین المللی باید با آن ها انطباق داشته باشد به تفصیل آمدهاست. متقاضی بایداز میان کلیه ی کشورهای متعاهد آن هایی را مشخص کند که مایل است اظهار نامه ی بین المللی اش در آن کشورها دارای اثر باشد. پس از تسلیم اظهارنامه درمورد آن جستجوی بین المللی صورت می گیرد. این جستجو را یکی از ادارات مهم ثبت اختراع در جهان انجام می دهد که توسط دفتر بین المللی برای آن ارسال می گردد تا تصمیم گیری نماید.[۱۰]
ترتیبات مقرر در این معاهده دارای مزایای مهمی به شرح ذیل است:
الف) متقاضی بسته به مورد، مدت ۸ یا ۱۸ ماه بیش از فرایند ثبت اختراع خارج از این معاهده فرصت دارد تا نظر نهایی خود را برای کسب حمایت در کشورهای خارجی، تعیین کارگزار محلی برای ثبت اختراع درهر کشور خارجی، تهیه ترجمه مدارک و پرداخت هزینه ی ملی اعلام کند. همچنین وی بر مبنای گزارش جستجوی بین المللی می تواند احتمال ثبت اختراعش را در کشورهای خارجی در مقاطع ارزیابی و یا حتی اصلاح کند.
ب) از کار جستجو یا بررسی در ادارات مالکیت صنعتی کشورهای تعیین شده، به خاطر وجود گزارش جستجوی بین المللی یادر مواردی، گزارش مقدماتی بین المللی، که منضم به اظهارنامه ی بین المللی است، تا حد زیادی کاسته می شود.
ج) از آن جا که هر اظهار نامه ی بین المللی همراه با گزارش جستجوی بین المللی منتشر می گردد، اشخاص ثالث در وضعیت و موقعیت بهتری برای ارزیابی ثبت اختراع ادعایی قرار خواهند گرفت.[۱۱]
- ساختار تشکیلاتی
از لحاظ تشکیلاتی، معاهده همکاری برای ثبت اختراع دارای یک اتحادیه است و این اتحادیه نیز یک مجمع داشته که وظایف آن عبارت است از اصلاح آیین نامه مربوط به معاهده، تصویب برنامه دو سالانه وبودجه اتحادیه و تعیین مبالغ معینی برای استفاده از نظام مقرر در معاهده.[۱۲]
[۱] . Paris Convention for the protection of Industrial Property
[۲] برای مطالعه بیشتر رجوع شود به میرحسینی، سید حسن، حقوق نشانه های جغرافیایی، نشرمیزان، چاپ اول، ۱۳۸۵
[۳] . G.H.C BodenHausen, Guide to the application of the Paris conventions for the protection of industrial property, world intellectual property 1968.
[۴] سند ثبت اختراع حق امتیاز یا اندیشه‌گواه، حق انحصاری است که در قبال اختراع یا ایده ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود. انحصار مجموعه‌ای از حقوق منحصربه‌فردی است که از طرف دولت‌ها برای مدتی معین در عوض تنظیم و افشاء عمومی جزئیات معین از یک، روش، جریان عمل یا ترکیب خاصی از ماهیت (مفهوم) (که به عنوان اختراع شناخته می‌شود) در اختیار شخص خاصی قرار می‌گیرد. بطوریکه آن مفهوم، اختراعی جدید، مفید یا مورد استفاده صنعت شناخته شود.
[۵] . Collective Mark
[۶]
[۷] . Patent Coopration Treatly (PCT) 1970.
[۸] . www. en.wikipedia.org/wiki/patent_Coopration_Treaty
[۹] . The PCT’s Applicant Guide, world intellectual property Organization 2013.
[۱۰] . نوروزی، محمد، نگاهی به نظام مالکیت صنعتی در ایران وسایر کشورها، سازمان پژوهش های علمی وصنعتی ایران، تهران، صفحه ۷۲٫
[۱۱] . برای مطالعه بیشتر می توانید ر.ک به شمس، عبدالمجید، حقوق مالکیت بر علائم تجاری و صنعتی انتشارات سمت، ۱۳۸۲ و همچنین فهیمی، مهدی، پروانه ثبت اختراع ومراحل ثبت آن، پیام کتابخانه۱۳۷۸، صفحات ۷۶ تا ۷۹٫
[۱۲] . The patent Guide, A Friendly handbook for patent, All worth press, 1997 p.112.
