2-5- سرمایه اجتماعی. 28
2-5-1- تعریف سرمایه اجتماعی. 29
2-5-2- زمینه‌های تاریخی سرمایه اجتماعی. 29
2-5-3- نظریه‌پردازان سرمایه اجتماعی. 33
2-5-3-1- جیمز کلمن. 33
2-5-3-2- پیربوردیو. 34
2-5-3-3- رابرت پانتام 34
2-5-3-4- فوکویاما 35
2-5-4- عناصر و مؤلفههای سرمایه اجتماعی. 36
2-5-5- انواع سرمایه اجتماعی. 38
2-5-6- روانشناسی مثبت.. 40
2-5-7- سرمایه روانشناختی. 41
2-5-8- مؤلفههای سرمایه روانشناختی. 42
2-5-8-1- خودکارآمدی. 42
2-5-8-2- حیطه‌های خودکارآمدی. 43
2-5-8-3- ابعاد خودکارآمدی. 44
2-5-8-4- منابع خودکارآمدی. 45
2-5-8-5- اثرات خودکارآمدی بر کارکردهای روانشناختی. 46
2-5-8-6- مراحل رشد الگوگیری. 47
2-5-9- امید. 49
2-5-9-1- نظریه‌های ناامیدی افسردگی. 52
2-5-9-2- رشد امیدواری. 53
2-5-10- خوشبینی. 54
2-5-10-1- خوشبینی سرشتی یا گرایشی. 56
2-5-10-2- سبک تبیینی خوشبینانه. 56
2-5-10-3- خوشبینی- بدبینی- سازگاری. 57
2-5-10-5- رشد خوشبینی. 58
2-5-11- تابآوری. 60
2-5-11-1- عناصر تاب آوری. 63
2-5-11-2- ویژگی‌های افراد تابآور. 64
2-5-11-3- رشد تابآوری. 65
2-5-12- پیشینه پژوهشی. 67
2-5-13- جمع بندی و نتیجهگیری. 81
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- طرح پژوهش… 84
3-2- جامعه آماری. 84
3-3- نمونه و روش نمونهگیری. 84
3-4- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 84
3-5- پرسشنامه سرمایه اجتماعی(دلاویز1384) 85
3-6- پرسشنامه سرمایه روانشناختی. 85
3-7- روش اجرای پژوهش… 86
فصل چهارم: روش تجزیه و تحلیل داده ها
. 4-1- تجزیه و تحلیل دادهها 88
4-1-1- بخش توصیفی. 88
4-1-2- بخش استنباطی. 90
فصل پنجم بحث و نتیجهگیری
5-1- بحث وتفسیر یافتههای پژوهش… 98
5-2- محدودیتهای پژوهش… 103
پیشنهادات کاربردی. 104
فهرست منابع. 105
پبوستها
فهرست جداول
جدول (4-1) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر افسردگی (افراد عادی و افسردگی غیربالینی) 88
جدول (4-2) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن. 88
جدول (4-3) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن در افراد عادی 89
جدول (4-4) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن در افسردگی غیربالینی 89
جدول(4-5) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه روان شناختی و مؤلفههای آن. 89
جدول (4-6): یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه روان شناختی و مؤلفههای آن در افراد عادی 90
جدول (4-7) یافتههای توصیفی مربوط به متغیر سرمایه روان شناختی و مؤلفههای آن در افسردگی غیربالینی 90
جدول(4-8) خلاصه تجزیه تابع تشخیص کانونی. 90
جدول (4-9) خلاصه آزمون لامبدا ویلکس.. 91
جدول (4-10) ضرایب تابع تشخیص کانونی استاندارد 91
جدول(4-11) ماتریس ساختار 92
جدول(4-12) خلاصه تجزیه تابع تشخیص کانونی. 93
جدول(4-13) خلاصه آزمون لامبدا ویلکس.. 93
جدول 4-14 خلاصه تجزیه تابع تشخیصی کانونی. 93
جدول(4-15) خلاصه آزمون لامبدا ویلکس.. 94
جدول(4-16) ضرایب تجزیه تابع تشخیص کانونی استاندارد شده 94
جدول (4-17) ماتریس ساختاری. 94
جدول (4-18) نتایج آزمون تحلیل واریانس چند گانه نمرات متغیر سرمایه اجتماعی و مولفه های آن در افراد افسرده غیربالینی و عادی 95
جدول (4-19) نتایج آزمون تحلیل واریانس چند گانه نمرات متغیر سرمایه روانشناختی و مولفههای آن در افراد افسرده غیربالینی و عادی 96
فصل اول
کلیات پژوهش
1- مقدمه
افسردگی از شایعترین اختلالات روانی است که تقریباً در سراسر جهان و در همهی فرهنگها و کشورها دیده میشود. شیوع آن در طول دورهی زندگی حدود 15% است و در زنان حتی به 25% نیز میرسد. تعداد معدودی از افراد، افسردگی را در طول مدت زندگیشان تجربه میکنند. بدون شک افسردگی در جامعه باعث اختلال در سلامت و پیشرفت جامعه میشود. افسردگی علاوه بر جنبههای ژنتیکی اکثراٌ با عوامل اجتماعی و روانی ناشی از وقایع محیطی همراه بوده است. افراد مبتلا به افسردگی دچار علایم متعددی از قبیل خلق افسرده، فقدان علاقه و لذت، کاهش انرژی و تمرکز، مشکلات خواب، خودکشی و…. میباشند. میزان بروز اختلالات افسردگی عمده بین بیماران مراجعهکننده به پزشکان عمومی 15- 10% و این رقم در بیماران مراجعهکننده به متخصصان داخلی حدود 15% است. این در حالی است که فقط نیمی از مبتلایان به افسردگی به صورت جدی تحت درمان قرار میگیرند (کاپلانو سادوک، 2002).
این اختلال همیشه مورد توجه بوده است و روشهای درمانهای زیادی، از جنبههای متفاوتی برای مواجهه با این اختلال مورد بررسی قرار گرفتهاند. با این وجود، اغلب به صورت یک دورهی بالینی مزمن مشاهده میشود و 39%تا15% از موارد ممکن است یک سال پیش از شروع علائم همچنان افسرده باشند یعنی علائم آنها با معیارهای اختلال افسردگی اساسی مطابقت کند (برتی و سرونی،1984) و 22% موارد بعد از 2 سال همچنان افسرده باقی بمانند (کلر و همکاران،1984).
در این میان عوامل زیادی در شکلگیری و تداوم افسردگی نقش دارند که میتوان به نقش سرمایه روانشناختی تأکید کرد. این مفهوم به عنوان سازهی مفهومی از روانشناسی مثبتگرا میباشد که با ویژگیهایی از قبیل باور فرد به تواناییهایش برای دستیابی به موفقیت، داشتن پشتکار در دنبال کردن اهداف، ایجاد اسنادهای مثبت دربارهی خود و تحمل کردن مشکلات تعریف میشود ( فرد لوتانز و کیله لوتانز و برت لوتانز،2004). هم چنین برخوردار بودن از سرمایه روانشناختی افراد را قادر میسازد تا در برابر موقعیتهای استرسزا بهتر مقابله کرده، کمتر دچار تنش شده، در برابر مشکلات از توان بالایی برخوردار شوند، به دیدگاه روشنی در مورد خود رسیده و کمتر تحت تأثیر وقایع روزانه قرار میگیرند لذا دارای سلامت روانشناختی بالقوهای نیز هستند (روبینز واترز، ماش، ساککیوپه،1994).
امروزه هم بخش عظیمی از اشکال بیماریها (اعم از روانی، جسمانی) در کشورهای در حال توسعه در ارتباط شدید با عوامل و مدلهای اجتماعی رابطهی قوی دارند (سازمان بهداشت جهانی، 2001). اثرات این عوامل در درازمدت کارایی خود را نشان میدهند، مشکلاتی چون فقر، شکست در تحصیلات، زندگی در محیط فیزیکی نامناسب، سطوح بالای عدم امنیت در جامعه (مثل خشونت، تصادفات) و مسائلی چون حوادث منفی زندگی از جمله جدایی از والدین، از دست دادن کار یا مهاجرت اجباری که از عوامل اجتماعی هستند، تأثیرات زیادی بر سلامتروانی افراد دارند (هارفام،2004).
تحقیقات نشان دادهاند که سرمایه اجتماعی بالاتر با انسجام اجتماعی بیشتر به بهبود شرایط بهداشت روانی جامعه کمک میکند (کاواچی، کندی، لوچنر، پروتو،1997).
جامعه برای تربیت دانشجویان که مستعدترین گروه اجتماعی محسوب میشوند هزینههای کلان معنوی و مادی را متحمل میشود و به همین دلیل هرگونه اختلال در سلامت و جسم دانشجو تهدیدی بر این سرمایهگذاری است چرا که دانشجویان هر کشور متضمن سازندگی آن سرزمین هستند و سلامت جسم و روان تکتک آنان اثر بسیار مهمی در آینده آن کشور دارد. افسردگی در بین دانشجویان میتواند در کسب مهارتهای اجتماعی و تکامل شخصیت اختلال ایجاد کند، و از میزان موفقیت و پیشرفت تحصیلی آنان بکاهد و آنها را از رسیدن به جایگاه ویژهای که انتظار دارند و در واقع شایستهی آن هستند باز دارد. و در موارد شدید موجب شکست و ناکامی در زندگی شده، و باعث اختلال در پیشرفت جامعه و عواقب ناشی از آن شود) شمشیری نظام، کافیان تفتی، انصاری، 1383(. این مطالعه در جهت بررسی نقش سرمایه روانشناختی و اجتماعی در شکلگیری و تداوم افسردگی در بین دانشجویان صورت گرفته است.
1-2- بیان مسأله
افسردگی اختلالی است که با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بیاشتهایی و افکار مرگ و خودکشی مشخص میشود و با تغییر در سطح فعالیت، تواناییهای شناختی، تکلم، وضعیت خواب، اشتها و سایر ریتمهای بیولوژیک همراه است؛ که به اختلال در عملکرد شغلی، روابط اجتماعی و بینفردی منجر میشود این بیماری با احساس یأس و ناامیدی، ناراحتی، فقدان هر گونه انگیزه و امید و کاهش سطح اعتماد به نفس و بدبینی همراه است (کاپلان و سادوک،2007).
25% زنان و 12% مردان یک دورهی افسردگی اساسی را در طول عمرشان تجربه میکنند. از سویی در مورد علتشناسی افسردگی به عوامل مختلفی تأکید شده است از جمله کژکاری و عدم تعادل در واسطههای مغز، هورمونها، نقص در هویت، اشکال در پردازش اطلاعات و روابط مختل خانوادگی (نوری، 1384).
در بین عوامل موثر در شیوع و ابتلا به افسردگی و پیامدهای آن، میتوان به نقش شبکههای اجتماعی و به تبع آن سرمایه اجتماعی اشاره نمود. در این راستا، یک مطالعه بر روی 700 آمریکایی آفریقاییتبار نشان میدهد بین سرمایه اجتماعی و اضطراب و افسردگی رابطهی تنگاتنگی وجود دارد به این معنی که افراد افسرده به دلیل وضعیت روانشناختی خویش از اعتماد بینفردی پایین و شبکههای اجتماعی نازل و روابط محدود به عنوان سرمایه اجتماعی برخوردارند (کاترونا و راشل، هلسینگ،2000 توضیح اینکه سرمایه اجتماعی مجموعهای از هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری، همیاری میان اعضای یک گروه یا جامعه میشود و پایین آمدن آن، افزایش سطح هزینههای تبادلات و ارتباطات را موجب میگردد (فوکویاما،1999).
از سویی به نظر میرسد که افراد افسرده به دلیل وضعیت روانشناختی ویژه از منابع سرمایه روانشناختی از قبیل خودکارآمدی، تابآوری، امید، خوشبینی برخوردار نیستند. در این راستا کارور وگینز،(1978) نشان دادند که خودکارآمدی و خوشبینی بهعنوان مؤلفههای سرمایه روانشناختی به طور معکوس با افسردگی رابطه دارند.
اهداف پژوهش
هدف کلی
تعیین نقش سرمایه اجتماعی و روانشناختی در پیشبینی وقوع و عدم وقوع افسردگی غیربالینی
هدف جزئی
تعیین نقش مؤلفههای سرمایه اجتماعی در پیشبینی وقوع و عدم وقوع افسردگی غیربالینی
تعیین نقش مؤلفههای سرمایه روانشناختی در پیشبینی وقوع و عدم وقوع افسردگی غیربالینی
تعیین تفاوت سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن در افراد افسرده غیربالینی و افراد عادی
تعیین تفاوت سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن در افراد افسرده غیربالینی و افراد عادی
1-5- فرضیهها
سرمایه اجتماعی و روانشناختی قادرند وقوع یا عدم وقوع افسردگی غیربالینی را پیشبینی کنند.
مؤلفههای سرمایه اجتماعی قادرند وقوع یا عدم وقوع افسردگی غیربالینی را پیشبینی کنند.
مؤلفههای سرمایه روانشناختی قادرند وقوع یا عدم وقوع افسردگی غیربالینی را پیشبینی کنند.
بین افراد افسرده غیربالینی و افراد عادی از نظر سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن تفاوت وجود دارد.
بین افراد افسرده غیربالینی و افراد عادی از نظر سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن تفاوت وجود دارد.
متغیر ملاک: سرمایه اجتماعی، سرمایه روانشناختی
متغیر پیشبینی: افسردگی غیربالینی و وضعیت عدم بیماری
1-6- تعاریف متغیرها
تعریف مفهوم افسردگی
افسردگی حالت روانی ناخوشایندی است که با دلزدگی، یأس و خستگیناپذیری، مشخص میشود و در بیشتر مواقع با اضطراب کم و بیش شدید همراه است (بنا به تعریف پیهرون،1973؛ به نقل از دادستان، 1376). افراد مبتلا به این اختلال چنانچه نشانههای مذکور را در حد شدید و عمیق نداشته باشند ولی از داشتن این نشانهها در رنج باشند به عنوان افسرده غیر بالینی تلقی میشوند.
تعریف عملیاتی افسردگی
در این پژوهش برای تعیین افراد افسرده غیربالینی از پرسشنامه افسردگی بک(BDI.11) استفاده شد و نمرهای که افراد در این پرسشنامه بدست خواهند آورد، مبتنی بر خط برش نمره(30 تا 18 )به عنوان ملاک افسردگی غیربالینی در نظر گرفته شد.
تعریف مفهومی سرمایه روانشناختی
سرمایه روانشناختی یک وضعیت مثبت روانشناختی است که بیانگر تلاش فرد در جهت پیشرفت خود و آینده میباشد (لوتانز و همکاران، 2007).
تعریف عملیاتی سرمایهروانشناختی
منظور از سرمایه روانشناختی نمرهای است که آزمودنیها در پرسشنامهی سرمایه روانشناختی لوتانز و همکاران (2007) بدست میآورند.
مؤلفه های سرمایه روانشناختی
تعریف مفهومی خودکارآمدی
باورها و قضاوتهای فرد به تواناییهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها(بندورا، 1986،1997).
تعریف عملیاتی خودکارآمدی
در این پژوهش منظور از خودکارآمدی نمرهای است که فرد در سؤالات مربوط به خرده مقیاس سؤالهای آزمون سرمایه روانشناختی PCQ بدست میآورد.
تعریف مفهومی امیدواری
اسنایدر و همکاران(1991) امید را مجموعهای شناختی میدانند که مبتنی بر احساس موفقیت ناشی از منابع گوناگون و مسیرها و شیوههای انتخاب شده برای نیل به اهداف است.
تعریف عملیاتی امیدواری
در این پژوهش منظور از امیدواری نمرهای است که آزمودنی در پاسخ به خرده مقیاس سؤالهای آزمون سرمایه روانشناختی، PCQ بدست می آورد.
تعریف مفهومی خوشبینی
خوشبینی به جهتگزینی اشاره دارد که در آن معمولاً پیامدهای مثبت مورد انتظارند و این پیامدها به عنوان نتایج عوامل ثابت، کلی، درونی، در نظر گرفته میشود (بویری، 1386).
تعریف عملیاتی خوشبینی
در این پژوهش منظور از خوشبینی نمرهای است که فرد در سؤالات مربوط به خرده مقیاس سؤالهای آزمون سرمایه روانشناختی PCQ بدست می آورد.
تعریف مفهومی تابآوری
گارمزی و ماستن (1991) تابآوری را یک فرآیند، توانایی، پیامد سازگاری موفقیتآمیز با شرایط تهدید کننده تعریف نمودهاند.
تعریف عملیاتی تابآوری
در این پژوهش منظور از تابآوری نمرهای است که فرد در سؤالات مربوط به خرده مقیاس سؤالهای آزمون سرمایه روانشناختی، PCQ بدست میآورد.
- Kaplan & Sadock’s
- Berti & S
