2-3- کلید سلامت روان…….. 13
2-4- علایم سلامت روان…… 14
2- 5- تعریف «سلامت روان…. 15
2 -6- ملاک های سلامت روان 16
2-7- سلامت روان از دیدگاههای مختلف……………………….. 18
2-7-1- از نظر آمار دانان.. 18
2-7-2- از نظر پزشکان…. 18
2-7-3- روانپزشکان…….. 18
2-7-4- نظرروانکاوان……. 18
2-8- سلامت روانی از نظر مکاتب مختلف……………………….. 19
2-8 -1- مکتب زیست گرایی…………………………… 19
۲-8-2- مکتب رفتار گرایی 20
2-8-3- مکتب روانکاوی.. 20
2-8-4ـ مکتب انسانگرایی. 21
2-8-5-مکتب بوم شناسی. 21
2-9- اصول بهداشت روانی….. 21
2-10- هدف ایجاد سلامت روان………………………………. 23
2-11- مکانیزم روانی و نقش آن در سلامت روان………………. 25
2-11-1- مکانیسم سرکوبی…………………………… 26
2-11-2- مکانیسم برون فکنی…………………….. 26
2-11-3- مکانیسم جا به جایی…………………….. 26
2-11- 4- مکانیسم بازگشت…………………………… 26
2-11-5- مکانیسم واکنش سازی…………………….. 27
2-11-6- مکانیسم تصعید 27
2-11-7- مکانیسم عذر تراشی (دلیل تراشی)……………. 27
2-11-8- مکانیسم همانند سازی…………………….. 27
2- 11-9- مکانیسم جبران 28
2-11-10 مکانیسم انکار… 28
2-12 – عوامل موثر بربهداشت روانی…………………………. 28
2-13- سلامت روان در پرتو پای بندی به آموزه های دینی……. 28
2-14- دین باوری و سلامت روان………………………………. 29
2-15- ابعاد امنیت روانی و سلامت روان، در پرتو یاد خدا.. 29
2-16- توکل و سلامت روان…. 30
2-17- اشتغال زنان…………. 31
2-18- پژوهشهای پیشین (داخلی – خارجی )………………….. 32
2-18-1- تحقیقات انجام شده در داخل ایران……………. 35
2-18-2- تحقیقات انجام شده در خارج کشور…………… 44
فصل سوم : روش پژوهش
3-1- روش پژوهش………….. 55
3-2- متغیرهای تحقیق……… 55
3-3- جامعه آماری…………. 55
3-4- نمونه آماری…………… 55
3-5- روش نمونه گیری وحجم نمونه…………………………. 55
3-6- ابزار مورد استفاده در این پژوهش………………………. 56
3-7-روش اجرای پژوهش…… 59
3-8- روش تحلیل داده ها…….. 5
فصل چهارم : یافته های پژوهش
4-1- شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش……………. 61
فصل پنجم : بحث ونتیجه گیری
5-1- بحث در مورد فرضیه ها و تبیین آن…………………….. 70
5-3-محدودیتها……………… 77
5-4-پیشنهادات پژوهشی………………………………………………………………77.
5-5-پیشنهاد کاربردی………. 78
منابع………………………… 79
الف) منابع فارسی……….. 79
ب) منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84.
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 4- 1- شاخص های توصیفی متغییرهای اصلی به تفکیک گروه………………………………………………………..56
جدول 4-2- مقایسه میانگین نمره کل سلامت روا نی دردو گروه دختران مادران شاغل و غیر شاغل……..57.
جدول4- 3- بررسی همگنی واریانس خرده مقیاسهای سلامت روان…………………………………………………………….58
جدول 4-4- تحلیل واریانس یکراهه نه خرده مقیاس سلامت روان دختران مادران شاغل وغیر شاغل………59
چکیده
سلامت روان یکی از ملاک های اصلی ارزیابی یک جامعه است و بی شک نقش چشمگیری در کارآمدی وپیشرفت آن بازی می کند هدف: از پژوهش حاضر مقایسه میزان سلامت روان دانش آموزان دختر دارای مادران شاغل وغیر شاغل می باشد روش : روش انجام پژوهش ازنوع علی مقایسه ای.جامعه آماری شامل داش آموزان دختر مقطع متوسطه ناحیه یک شهرکرمانشاه که 240 نفر ( به تفکیک 120دانش آموز دختر مادران شاغل و120نفر دختران مادران غیر شاغل) می باشد که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند ابزار پژوهش عبارتند از پرسشنامه دموگرافیک وپرسشنامه سلامت روانی scl90 یافته ها نتایج پژوهش نشان داد که – اختلاف معناداری بین میانگین نمره در فاکتور های شکایت جسمانی – حساسیت بین فرد ی– افسردگی – اضطراب – پرخاشگری – فوبیا – پارانویا – وروانپریشی – بین دختران مادران شاغل و دختران مادران غیر شاغل وجود دارد روش آماری بکار رفته شده آزمون t گروه های مستقل وتحلیل واریانس یک طرفه ANOVA استفاده شده است و با توجه به نتایج معلوم می شود که مقدار این میانگین برای دختران مادران شاغل بیشتر است. و دختران مادران غیر شاغل از سلامت روانی بهتری برخوردار هستند
کلید واژه ها : سلامت روانی – مادران شاغل و مادران غیر شاغل
1-1- مقدمه
سلامت روان از نیازهای اساسی انسان است که در توسعه پایدارنقش حیاتی دارد مفهوم سلامت روان شامل احساس درونی خوب بودن و اطمینان ازکارآمدی خود، اتکاء به خود،ظرفیت رقابت، وابستگی بین نسلی و خودشکوفایی توانایی های بالقوه فکری و هیجانی و غیره می باشد. البته با در نظر گرفتن تفاوت های بین فرهنگ ها، ارائه تعریف جامع از سلامت روان غیرممکن می نماید. با وجود این، بر سر این امر اتفاق نظر وجود دارد که سلامت روان چیزی فراتر از نبود اختلالات روانی است شاملو (1378) درتعریف سلامت روانی آن را عبارت از مجموعه عواملی دانسته است که در پیشگیری از ایجاد یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی – احساسی –و رفتاری در انسان نقش موثر دارند آنچه مسلم است این است که حفظ سلامت روان نیز مانند سلامت جسم حائز اهمیت است. شخصی که سلامت روانی دارد، می تواند ضمن احساس رضایت از زندگی، با مشکلات، به طور منطقی برخورد نماید.وفرد مفیدی برای جامعه باشد به عبارت دیگر، افراد دارای سلامت روان، قادرند در عین کسب فردیت، با محیط نیز انطباق یابند. با مشخص شدن اهمیت سلامت روان نیز هر لحظه بر میزان مطالعات و بررسی هایی که با هدف سبب شناسی و یا مشخص کردن میزان شیوع اختلالات روانی در سطح اجتماع انجام می پذیرد افزوده می شود. (داود شاه محمدی،1381).
بررسی هایی که در رابطه با سلامت روان انجام شده نشان می دهند که اولاً متغیرهای مختلفی همچون جنس، وضعیت اقتصادی، وضعیت جسمانی و … می توانند بر میزان سلامت روانی افراد تأثیر گذار باشند دوم اینکه هرگونه تغییری در میزان سلامت روان افراد می توانند تأثیرات زیادی و حتی جبران ناپذیری از خود به جای بگذارد و درمان و رفع چنین اختلالاتی هزینه های بسیاری بر فرد در اجتماع تحمیل میکند. در جهت تامین سلامت روان جامعه دستیابی به اطلاعات صحیح وبراساس تحقیقات علمی یکی از مهمترین جنبه های توفیق دراین زمینه است آگاه شدن از وضعیت سلامت روانی افراد جامعه در جهت دست یافتن به الگوهای مناسب برای برنامه ریزی در هر فرهنگ خاص از اهم موارد ویکی از راه های وصول به اهداف سازمان بهداشت جهانی درجامعه ایرانی است توجه ویژه به جمعیت جوان به ویژه دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه از عوامل اساسی توسعه پایدار وهمه جانبه است با توجه به اینکه ما شاهد این مساله هستیم که در سالهای اخیر مشکلات عاطفی وروانی درمیان دانش آموزان روند صعودی نگران کننده ای داشته تا جائیکه پدیده های نابهنجاری نظیر خودکشی اعتیاد بزهکاری ترک تحصیل وافت تحصیلی و….به صورت موانع جدید پیشرفت دانش آموزان را تحت تاثیر قرار داده است به منظور مقابله با مشکلات مذکور شناخت علمی ودقیق مساله براساس یافته های مطالعات وپژوهشها اجتماب ناپذیر است. یکی از تغییرات مهم در زندگی امروزی، افزایش تعداد مادران شاغل در بیرون از منزل است. از سال 1950 به بعد تعداد زنان شاغل در کشورهای صنعتی چون امریکا تا 70% افزایش یافته است )کلارک[1]، 1997)
بر طبق نظر برخی از نظریه پردازان از جمله نظریه نظام های بوم شناختی استخدام مادر یک عامل بوم شناختی است که برخانواده رفتار کودکان و سبک تربیتی تاثیر مهم دارد. از سوی دیگر برنامه های کاری غیرمنعطف در.مقایسه مسئولیت ها و وظایف مادران شاغل و غیرشاغل به خوبی احتمال وجود تفاوت در سبک های فرزندپروری و وضعیت تحول عاطفی و رفتاری مادران شاغل و غیرشاغل را روشن می سازد الگوی زیست بومی برونروسی سای )نقل از دانیل[2]،2009 (چارچوب مناسبی را برای ارتباط بین اشتغال تمام وقت مادر و پیامد های بعدی آن بر کودک ارائه داده است. این نظریه مطرح می کند که تعامل محیط – فرد تاثیرات پیچیده ای بر تحول انسان دارد. بر اساس این مدل تنیدگی های روانی ناشی از فشار کار مضاعف بر مادر موجب کاهش سلامت جسمانی و هیجانی مادر شده که چنین مادری قادر نیست با فرزندش به شیوه گسترده و متناسب با تحول کودک تعامل داشته باشد )لیوکاس[3]،2010 (
ازآنجائیکه امروزه در ایران نیز روز به روز بر تعداد مادران شاغل تمام وقت که ساعات طولانی در روز جدا از فرزند خود به سر می برند افزوده می شود. بنابراین انجام پژوهش هایی در این زمینه برای جامعه در حال دگرگونی ما از اهمیت وافری برخورداراست
هدف پژوهش حاضر عبارت است از مقایسه وضعیت سلامت روانی فرزندان دختر دارای مادران شاغل و غیرشاغل می باشد همچنین این تحقیق می تواند نقش بسزایی در تنویر نتایج قبلی ایفا نماید و با توجه به اینکه بررسی همزمان اشتغال مادران برسلامت روانی فرزندان کمتر مورد توجه بوده نتایج تحقیق می تواند زمینه ساز تحقیقات بیشتر در این راستا باشد
1-2- بیان مسئله
بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد، و این خطری است که بشر را تهدید می کند. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهور و فراوان است. بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت در سال 2010در دنیا بیش از 450میلیون نفر از مردم از یک اختلال روحی روانی رنج می برند، هر ساله حدود 20%از بزرگسالان یک مشکل بهداشت روانی را تجربه می کنند ، نزدیک به یک میلیون نفر مرتکب خودکشی می شوند و از هر 4 خانواده یک خانواده عضوی با اختلالات روانی دارند.سلامت روان برای مدت های زیادی در پشت پرده ای از انگ و تبعیض پنهان شده و اکنون پیشرفت علم بشر بستری برای بیان سلامت روان و پرداختن به آن را فراهم نموده است .از طرفی می دانیم که برای همه ی افراد سلامت روحی،جسمی و اجتماعی برای ساخت مسیر زندگی حیاتی است .همچنین ارتقاء آن در تمام دوران های زندگی لازم است.اما در برخی از دورانها نظیر بلوغ،نوجوانی، پس از زایمان،بارداری،دوران تحصیل و … ممکن است پرداختن به آن مهمتر باشد.در هر طبقه و صنفی و هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند. بنابراین در مورد همه افراد اعم از کارگر، دانش آموز، پزشک و مهندس دانشجو، استاد دانشگاه و … خطر ابتلا و ناراحتی های روانی وجود دارد. به عبارت دیگر هیچ انسانی در مقابل این امراض مصونیت ندارد. (شاملو 1380) منظور از سلامت روانی همان احساس رضایت و بهبود روانی و تطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه می باشد. (فرهنگ روانپزشکی کمپل – پورافکاری، 1373) بنابراین با توجه به شرایط زندگی در جامعه امروزی و با توجه به تمامی دگرگونیهایی که در آن صورت گرفته، مانند کاهش تعداد فرزندان، واگذار کردن قسمتی از جامعهپذیری کودکان به مدارس، عدم کفایت یک درآمد برای زندگی یک خانواده، وجود دختران تحصیلکرده که تنها نقش مادری و همسری به آنان واگذار شده است، مشکلات زندگی مادران شاغل، حاکمیت نگرشهای مدرن در جامعه برای مردان و نگرشهای سنتی در خانواده برای زنان، وضعیتی پیچیده را شکل داده است. ومسلما سلامت روانی فرزندان را نیز به مخاطره می اندازد. نوع شغل مادر – ثبات شغلی ساعات کار مادر و میزان رضایتی را که از نقش خود دارد عامل مهمی در ایجاد اضطراب و استرس بر فرزندان می داند ( گاتفرید[4]، 1988). در واقع فردشاغل فردی است که در بیرون از منزل به مدت 8 ساعت ویا بیشتر به کارهای اجتماعی مشغول می باشد اما اینکه اشتغال مادر در بیرون از منزل چه تاثیری بر سلامت روانی فرزندان دارد می توان گفت نحوه ارتباط با والدین قوی ترین عامل موثر برالگوهای تعاملی خانواده محسوب می شود خصوصا در دورههایی از زندگی کودکان که تحولات اساسی رشد روانی طی می شود واز انجا که مادر اولین کسی است که نوزاد با او رابطه برقرار می کند لذا مهمترین نقش را در پرورش ویژگی های روانی وعاطفی وسلامت روانی کودک به عهده دارد وکانون سلامتی یا بیماری محسوب می شود چیزی که مسلم می باشد این است که مادران شاغل همانند مادران غیرشاغل نمی توانند به طور تمام و کمال به کودکان خود رسیدگی کنند چون مادر چندین ساعت از روز را خواه ناخواه جدای از فرزند بسر می برد و وقتی که بعد از سپری شدن این ساعات به فرزند می رسد خستگی ناشی از دنیای ماشینی امروز و خستگی فکر و ذهنی به مادر اجازه نمی دهد که در آن ساعات باقی مانده روز به کودک رسیدگی کافی و لازم را نماید لذا با این اوصاف مهمترین مسئله ای که در اشتغال زنان باید مورد توجه قرار گیرد وجود نقش های متعددی است که زنان باید به عنوان همسر و مادر و گرداننده خانواده به عهده گیرند. بدون شک در بسیاری از موارد مادر غیر شاغل بهتر میتواند به نیازهای عاطفی، اجتماعی و شخصیتی کودک خود پاسخ دهد. برعکس، مادری که به دنبال چندین ساعت کار و تلاش در خارج از منزل، با حالتی خسته به منزل برمیگردد، نمیتواند بر انجام دادن این مهم، آنطور که شایسته است اقدام کند. با توجه به این که کودکان در مراحل مختلف تحول روانی و رشد جسمانی خصوصیات متفاوتی دارند، واکنشهای آنها نسبت به حضور کمرنگ مادر متفاوت خواهد بود اهمیت مادر برای کودک تنها در رفع نیازهای او خلاصه نمیشود، بلکه همه احساس امنیت کودک وابسته به وجود مادر است. بحث درباره اشتغال مادر بر کودک با اختلاف نظرهای بسیار همراه می باشد دیدگاه های مخالف و موافق بسیاری در این باره مطرح شده است و با گذشت زمان نظرات از تحقیقات جدید اثر پذیرفته اند. شکی نیست که پیشرفت و توسعه وافزایش آگا هی باعث افزایش اشتغال زنان جامعه شده است که این امر موجب شده زنان درکسب درآمد خانواده نقش موثری داشته باشند واین موضوع علاوه برجنبه های مثبت که باعث رفاه بیشتر خانوادهها شده است از نظرارتباط موثربین اعضاء خانواده به دلیل حضور کمرنگ زنان درخانواده تاثیرات نامطلوب براعضاءخانواده به ویژه فرزندان گذاشته است برکسی پوشیده نیست که حضور والدین در خانه رابطه مستقیم با امنیت روانی فرزندان دارد و هر چه والدین وقت بیشتری را با فرزندان سپری کنند مشکلات فرزندان نیز درموارد مختلف کاهش خواهد یافت واقعیت آن است که فرزندان، صرف نظر از دختر یا پسر بودن، حداقل تا دوره نوجوانی، به شدت نیازمند نگاه محبت آمیز والدین، مخصوصا مادر هستند.
بنابراین اهمیت مادربه دوران کودکی منحصر نمی شود و چه بسا که نقش مادر به مراتب مهمتراز نقش پدراست. اما تمام این مسائل بدین معنی نیست که اشتغال مادر برای فرزندان خطرناک بوده و یا فرزندان مادران شاغل در کودکی یا نوجوانی دچار مشکلات بیشتری نسبت به فرزندان مادران غیرشاغل می شوند زیرا اشتغال مادر در شرایطی مزایای فراوانی نیز برای خود مادر و فرزندان او دارد و تنها بی توجهی به پارهای مسائل در این زمینه، سبب بروز اثرات منفی برکودک و نوجوان می شود..از این رو این مادران باید با مواردی آشنا شوند تا درصورت شاغل بودن، بتوانند میان محیط خانه و کار تعادل ایجاد کنند. بنابراین مادران تا آنجا که امکان دارد باید تعداد ساعات کارخود را محدود کنند وکاری را که متناسب با علاقه و توانمندی هایشان است انجام دهند. بهتر است باچنین وضعیتی مقامات دولتی سازمان های مانند آموزش وپرورش ودیگر سازمانها مدیران ادارات و شرکت ها با مادران شاغل همکاری نمایند تا آنها بتوانند با تنظیم وقت و مسوولیت خود تغییراتی در ساعت ورود و خروج ایجاد کرده تا استرس کمتری داشته باشند وتوجه خاصی به وضعیت سلامت روانی دانش آموزان که آینده سازان جامعه هستند نیز داشته باشند و با ارائه وتنظیم برنامه های جدیدتر و ایجاد تغییراتی در میزان شرایط کاری زنان شاغل در جهت بهبود سلامت روانی فرزندان گامهای بهتر وموثرتری بردارند
در ارتباط با این موضوع به صورت جداگانه پژوهشهای مختلفی صورت گرفته اما تا کنون پژوهشی که به بررسی ومقایسه سلامت روان دختران دارای مادران شاغل وغیر شاغل مورد مطالعه قرارداده شده باشد مشاهده نشد لذا سوال اصلی این است که آیا بین سلامت روانی دختران مادران شاغل وغیر شاعل تفاوت وجود دارد؟
1-3-ضرورت و اهمیت تحقیق
این نکته بسیار واضح است که بیماریهای روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته اند و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارند و خطر ابتلاء به بیماریهای روانی همه افراد جامعه از هر طبقه و صنفی و از هرگروه و جمعی که باشند را تهدید می کند. تحقیقاتی که در گذشته توسط محققان بسیاری و در نقاط مختلفی ازدنیا انجام شده است همواره بر وجود بیماریهای روانی در همه جوامع تأکید داشته اند. بطور مثال ساترلوئیس[5] (۱۹۹۳ ) در کنفرانس جهانی حقوق بشر تعداد بیماران روانی را در سرتاسر جهان بیش از نیم میلیارد نفر گزارش کرد که تقریباً نیمی از این بیماران از خدمات بهداشتی و درمانی لازم محروم بوده اند. سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۳ شایعترین بیماریهای روانی را در سرتاسر جهان به ترتیب افسردگی اضطراب و بیماریهای روان تنی معرفی نموده است )فخریان،۱۳۷۵). در ایران نیز پژوهشی هایی در زمینه همه گیر شناسی بیماریهای روانی انجام شده است. بطور مثال در پژوهشی که توسط باش و همکاران در سال ۱۳۴۲ انجام گرفت شیوع این بیماری را در افراد بالای ۵ سال ۹/۱۱ درصد گزارش کرد و در پژوهشی که در مناطق شهری و روستایی کشور در سال ۱۳۷۸ انجام گرفت شیوع کلی بیماریهای روانی را 21 درصد نشان داده شیوع بیماریهای روانی در زنان بیشتر از مردان است. با دقت به نتایج تحقیقات گذشته که شیوع بیماریهای روانی در اجتماع را در سطح بالایی نشان می دهند و یکی از مهمترین مسائل و مشکلات اجتماعی امروز در جوامع گوناگون، هنجارها و مشکلات عاطفی – اجتماعی و روشهای مقابله با آنهاست. تردیدی نیست که مسئله بهداشت روانی، پیشگیری و درمان اختلالات عاطفی روز به روز اهمیت بیشتری می یابد. بنابراین شناخت تواناییها، نیازها و ویژگیهای رفتاری و عاطفی و خصوصیات روانی کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این شناخت نه تنها باعث درک عمیق تر از کودکان و نوجوانان می شود بلکه زمینه هایی فراهم می آورد تا در طرح و برنامه ریزی و به کاربردن امکانات پرورشی و آموزشی، ویژگیها و تفاوتهای آنان مورد توجه قرار گیرد ( نواب نژاد،1373 ) و با ذکر این نکته که دانش آموزان جمعیت کثیری از افراد جامعه را تشکیل میدهند این ضرورت احساس می شود که پژوهشی در زمینه مقایسه سلامت روانی دانش آموزان مقطع متوسطه و ارتباط آن با اشتغال مادران انجام پذیرد که ضمن پاسخگویی به سئوالان بتوانیم به شناسایی عوامل خطر زایی که سلامت روانی دانش آموزان را تهدید می کنند پرداخته و در جهت رفع موانع و مشکلات قدم برداریم و در کل اقدامات پیشگیرانه را در جهت کاهش میزان بروز بیماریهای روانی در سطح اجتماع و متقابلاً در سطح مدارس ومؤسسات آموزش عالی و دانشگاهها برداشته و سطح سلامت روان را در این قشر از جامعه افزایش داده و در جهت رشد و شکوفایی هر چه بیشتر اجتماع قدم بر داریم. لذا نتایجی که از این تحقیق بدست می آید می تواند مورد استفاده خانواده ها، مدارس، پژوهشگران و دانشجویان قرار گیرد و همچنین زمینه ساز پژوهش های دیگر در این راستا شود.
1-4- اهداف پژوهش
1-4-1- اهداف اصلی
هدف اصلی این پژوهش مقایسه میزان سلامت روانی دختران مادران شاغل و دختران مادران غیر شاغل مقطع متوسطه شهرکرمانشاه درسال تحصیلی 93-92 است
1-4-2- اهداف فرعی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل از لحاظ پرخاشگری
- تعین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ ترس مرضی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ اضطراب
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ افسردگی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ افکار پارانوئیدی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ وسواس
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ حساسیت درروابط بین فردی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل ازلحاظ روان پریشی
- تعیین تفاوت بین دختران مادران شاغل و غیز شاغل: ازلحاظ شکایت جسمانی
1-5- فرضیه های پژوهش
- بین سلامت روانی دختران مادران شاغل بامادران غیر شاغل تفاوت وجود دارد
- بین علائم افسرگی دختران مادران شاغل با دختران مادران غیر شاغل تفاوت وجود دارد
- بین علائم اضطراب دختران مادران شاغل با دختران مادران غیر شاغل تفاوت وجود دارد