پایان نامه مطالعه ارتباط بین ابعاد مدیریت دانش با عملکرد مالی

2-1-مفاهیم پایه در مدیریت دانش………………………………………………………… 13

2-1-1-داده ها……………………………………………………….. 15

2-1-2-اطلاعات……………………………………………………….. 15

2-1-3-دانش………………………………………………………… 15

2-1-4-رابطه داده، اطلاعات و دانش ………………………………………………………… 16

2-2-طبقه بندی انواع دانش 16

2-2-1-تعاریف مدیریت دانش 17

2-2-2-ابعاد و اجزای مدیریت دانش 18

2-2-3- اصول مدیریت دانش(مفاهیم کلیدی) 18

2-2-4-عوامل موفقیت مدیریت دانش 21

2-2-5- موانع مدیریت دانش 22

2-2-6- عوامل انسانی 22

2-2-7- عوامل سازمانی 29

2-2-8- عوامل فرهنگی 23

2-2-9- عوامل سیاسی 23

2-2-10- عوامل فنی و تکنولوژیکی 24

2-3-اهداف مدیریت دانش ………. 24

2-4-مدل مدیریت دانش…… 25

2-5- دسته بندی مدل های مدیریت دانش 25

2-6-مدل عمومی دانش در سازمان 31

2-6-1-چرخه دانش در سازمان 31

2-6-2-مدیریت دانش 32

2-6-3-فناوری اطلاعات 33

2-6-4-استراتژی دانش 34

2-7-مدیریت دانش و سازمان 35

2-8-معیارهای ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها 38

2-8-1-معیارهای حسابداری 39

2-8-2-معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری 39

2-8-3-معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری و اطلاعات بازار 42

2-8-4-معیارهای اقتصادی 44

2-9-مدیریت دانش و عملکرد مالی 47

2-10-پیشینه تحقیق 48

2-10-1-تحقیق های انجام شده خارجی 48

2-10-2- تحقیق های انجام شده داخلی 49

2-11-مدل مفهومی تحقیق 49

فصل سوم روش تحقیق

مقدمه 52

3-2-روش تحقیق 53

3-3-فرضیات تحقیق 87

3-2-1- فرضیه اصلی تحقیق 53

3-2-1- فرضیات فرعی تحقیق 54

3-3-جامعه آماری 54

3-4-نمونه آماری و نحوه تعیین حجم نمونه 56

3-5-ابزار جمع آوری داده ها 56

3-6-طراحی پرسشنامه 57

3-7-روش های تجزیه و تحلیل داده ها 59

3-7-1-تعیین روایی و پایایی پرسشنامه 59

3-7-2-آزمون تک متغیره t (تک نمونه ای) 60

3-7-3-رویکرد معادلات ساختاری 62

3-7-4-تحلیل مسیر 62

3-8-روش توزیع پرسشنامه 63

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه 65

4-1-توزیع فراوانی متغیرهای جمعیت شناختی نمونه 66

4-1-1-جنسیت 66

4-1-2- سن 67

4-1-3- سابقه کار 68

4-1-2- تحصیلات 69

4-2-توصیف داده های مربوط به متغیرهای پژوهش 70

4-3-آزمون میانگین یک جامعه(t تک متغیره) 70

4-3-1-آزمون میانگین متغیرهای پژوهش 70

4-3-1-1-متغیر خلق دانش 71

4-3-1-2-متغیر حفظ و نگهداری 71

4-3-1-3-متغیر انتقال 72

4-3-1-4-متغیر بکارگیری 72

4-3-1-2-متغیر عملکرد مالی 73

4-4-آزمون همبستگی 73

4-4-1-آزمون همبستگی بین خلق دانش و عملکرد مالی 73

4-4-2-آزمون همبستگی بین حفظ و نگهداری دانش و عملکرد مالی 74

4-4-3-آزمون همبستگی بین انتقال دانش و عملکرد مالی 75

4-4-4-آزمون همبستگی بین بکارگیری دانش و عملکرد مالی 75

4-5-آزمون فرضیات با استفاده از تحلیل مسیر 76

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

مقدمه 80

5-1-تحلیل فرضیات 81

5-2-محدودیت های تحقیق 83

5-3-پیشنهادات حاصل از پژوهش 83

5-4-پیشنهادات کاربردی 83

پیوستها (پرسشنامه) 85

منابع و مأخذ (فارسی) 88

منابع و مأخذ (انگلیسی) 88

چکیده انگلیسی 93

چکیده

هدف اصلی این پژوهش ، مطالعه ارتباط بین ابعاد مدیریت دانش بر عملکرد مالی در شرکت پتروشیمی آبادان می باشد . با توجه به موضوع مذکور ، از آنجا که بررسی تأثیر تمامی ابعاد مدیریت دانش بر روی عملکرد مالی شرکت کاری بس دشوار و زمان بر است ، با مطالعه و بررسی تحقیقات متعدد ، از بین ابعاد مختلف مدیریت دانش ، چهار عامل : خلق ، حفظ و نگهداری ، بکارگیری و انتقال دانش را به عنوان متغیرهای مستقل تحقیق انتخاب و تأثیر آنها را بر افزایش عملکرد مالی شرکت پتروشیمی آبادان به عنوان متغییر وابسته بررسی شده است .

این تحقیق با رویکردی توصیفی- علی با روش پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه بین نمونه ای 393 نفره از کارکنان بخشهای مختلف این شرکت صورت گرفته است . داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی برای پاسخگویی به سئوالات مطروحه و سنجش اعتبار پاسخ ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در نتیجه مشخص شد که ابعادی همچون خلق ، حفظ و نگهداری ، بکارگیری و انتقال دانش مؤلفه های مؤثر بر عملکرد مالی شرکت پتروشیمی آبادان بوده است .

در این پژوهش برای بررسی فرضیه های تحقیق نیز از تحلیل آزمون همبستگی و برای پاسخگویی به سؤالات و بررسی فرضیات از نرم افزار SPSS15 استفاده شده است .

واژه های کلیدی : مدیریت دانش ، عملکرد مالی ، خلق دانش ، حفظ و نگهداری دانش ،
بکارگیری دانش ، انتقال دانش ، شرکت پتروشیمی آبادان

مقدمه
دانش (دانسته مبتنی بر تجربه) یک منبع کلیدی در هر سازمانی است. انسان هر چه بیشتر
بداند ، بهتر می‌تواند عمل کند . دیگر دورانی که در آن فقط پول ، زمین و نیروی بازو ، به عنوان سرمایه شناخته می‌شدند ، به سر آمده است . در دنیای امروز ، دانش نه تنها به عنوان یک سرمایه محسوب می‌شود ، بلکه به عنوان مهم ترین سرمایه ننیز برای سازمان‌ها تلقی می‌شود . لذا در عصر دانایی که در آن دانش بسان مهم ترین سرمایه محسوب می‌شود ، سازمان‌ها نیازمند رویکرد مدیریتی متفاوت نسبت به مسائل سازمان و کارکنان هستند . حفظ و نگهداری کارکنان سازمان‌ها و پرورش ظرفیت یادگیری آنان نقش تعیین کننده ای در موفقیت و کسب مزیت رقابتی برای سازمان دارد . لذا همانند مدیریت منابع فیزیکی مانند پول ، مدیریت دانش نیز باید بخشی از سیاست‌های استاندارد سازمان باشد (انتظاری، 1385) .

دور نمای تاریخی از مدیریت دانش امروزی، به این مطلب اشاره دارد که مدیریت دانش یک خواسته قدیمی‌بوده است. دانایی شامل دانستن و دلایل دانستن بوسیله فلاسفه غربی به صورت مدون شاید هزار سال قبل ایجاد شده باشد. همچنین فلاسفه ی شرقی یک مشارکت هم اندازه در تدوین دانایی داشتند ، اگر چه بیشتر تأکید آنها بر دریافت هدایت‌های روحانی و زندگی مذهبی بود و بسیاری از این تلاش‌ها به سمت بدست آوردن دریافت‌های مجرد و فرضی از آنچه که دانایی مورد بحث قرار می‌دهد مربوط می‌گشت (انتظاری،1385 ) . حتی برخی دیگر از این هم فراتر رفته اند و معتقدند که تلاش‌ها و نیروهای انسان‌های اولیه در محیط ناآشنای زندگی خود برای فهم روابط و بقا ، نمونه‌های عملی از جستجوی دانایی و هدایت آن دانایی به سود خود است. اما تمرکز حاضر به طور عمده اغلب بر اثر بخشی‌های اقتصادی تأکید دارد . اینجاست که نقش اصلی انسان در سطح مدیریت دانایی مطرح می‌گردد ؛ چرا که این واقعیت آشکار شده است که دست یابی به سطحی از رفتار اثر بخش برای رقابت عالی و سطح بالا ضروری است و این مستلزم این است که همه افراد سازمان در نظر گرفته شوند. مدیران برای این کار باید بین شناخت، انگیزش ، رضایت فردی ، احساس امنیت و خیلی از عوامل دیگر یکپارچگی و هماهنگی ایجاد کنند . امروزه مدیریت دانش فقط با فشار اقتصادی ایجاد نمی‌شود ، بلکه جنبه مهم مدیریت دانایی رفتار اثر بخش افراد است (صیف و کرمی، 1383: 20 ) . مدیریت دانش ، مربوط به استفاده نظامند و راهور از دانش در سازمان و بکارگیری آن در فعالیت‌ها ، به منظور تحقق اهداف و رسالت سازمان است . هدف مدیریت دانش ، جلوگیری از تکرار اشتباهات و اتخاذ تمامی‌تصمیمات بر اساس دانش سازمان می‌باشد (میلتون، 2002) .

در مدیریت دانایی امروز تأکید بر این است که افراد دارای قدرت فکر کردن و تجزیه و تحلیل مسائل بشوند و افراد بیشتر دارای وظایف عقلائی باشند تا فعالیت‌های یدی . برای آنکه فعالیت‌های مدیریت دانش ، اثر بخش باشند ، باید زمینه‌های اجتماعی را که یادگیری در آنها صورت می‌گیرد، مدنظر قرار داد. باید به کارکنان آزادیهای فکری داد تا بتوانند در مورد کار خود اظهار نظر کنند ( انتظاری، 1385 ) .

دریافت‌ها در مورد مدیریت دانایی بصورت شانسی اتفاق نیافتاده است ، بلکه بر اثر کار و تجربه طولانی از دهه 1980 به این طرف شکل گرفته است ( صیف و کرمی، 1383: 21 ) . در دسته بندی ای که از سوی صاحب نظران کسب و کار ارائه می‌شود، دهه 1980 ، دهه جنبش کیفیت ( تأکید بر اینکه برای دست یابی به کیفیت بهتر، همه کارکنان باید از قدرت فکری خود بهتر استفاده کنند ) ؛ دهه 1990 ، دهه مهندسی مجدد ( استفاده از فناوری برای بهبود فرایندهای کسب و کار و کاهش هزینه‌ها ) ؛ و دهه 2000، دهه مدیریت دانش لقب گرفته است ( جعفری و کلانتر، 1382، 24 ) .

1-1) ساختار پژوهش
ساختار پژوهش حاضر بدین‏صورت است که فصل اوّل آن کلیات پژوهش شامل بیان مسئله و اهمیت پژوهش و سایر موارد مربوط به کلیات پژوهش می‏باشد . همچنین فصل دوّم شامل مبانی نظری و پیشینه پژوهش‏هایی که قبلاً انجام شده‏اند ، می‏باشد و نیز فصل سوّم آن شامل روش‏شناسی پژوهش و روش گردآوری داده‏ها و همچنین جامعه و تعداد نمونه آماری می‏باشد . در فصل چهارم پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل فرضیات انجام شده است و در نهایت نتیجه‏گیری کلی و پیشنهادات و محدودیت‏های پژوهش در فصل پنجم آورده شده‏اند .

1-2) بیان مسأله و علل برگزیدن موضوع پژوهش
جهان در حال حرکت به سمت یک عصر اقتصادی جدید است. در چنین محیط متحولی ، برای سازمان‏ها بسیار مشکل است که قادر به پاسخگویی نوسان‏های بازار بوده ، قدرت رقابت‏پذیری خود را حفظ کنند . در برابر این چالش‏ها سازمان‏ها به دنبال راه حل‏هایی برای افزایش مزیت رقابتی خود هستند . در اواخر سده بیستم، سازمان‏ها برای تطابق با تقاضای سریع و دارای نوسان بازار ، زمان تحویل کوتاه و سفارش‏های متنوع ، تصمیم به اجرای سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان ، برای به‏کارگیری از همه منابع موجود در جهت بهبود رقابت‏پذیری خود گرفتند . امروزه ، در دنیای پر چالش و رقابتی کسب‌ و کار ، بسیاری از سازمان‌ها برای بقا می‌بایستی با کمک الگوهای سرآمدی به حفظ و توسعه بازارها و مشتریان خود بپردازند . از طرفی در عصر دانش ، سازمان‌ها توجه و تأکید زیادی بر شناسایی و بهره‌گیری مؤثر از سرمایه‌های فکری و دانشی خود داشته و بر این اساس ، به‌دنبال پیاده‌سازی رویکردهای مؤثر مدیریت دانش هستند . تغییرات سریع در دنیای امروز ، سازمان‏ها را با چالش‏های مختلفی روبرو کرده است ؛ امّا در این میان سازمان‏هایی موفق هستند که به کمک ابزارهای مدیریتی و فناوری‏های نوین، از فرصت‏های ایجاد شده به نفع خود استفاده کنند . مدیریت دانش یکی از این ابزارهاست . علیرغم اینکه دانش به‏عنوان منبعی برای بقای سازمان‏ها ضروری و حیاتی است و شرط موفقیت سازمان‏ها درتجارت جهانی دستیابی به یک دانش و فهم عمیق در تمامی سطوح می‏باشد ، امّا باز هم بسیاری از سازمان‏ها هنوز به مدیریت دانش به‏طور جدی توجه نکرده‏اند . دنیای امروزی به‏گونه‏ای است که شرط بقای هر سازمانی عکس‏العمل سریع در برابر تغییرات است که آن جزء با داشتن دانش و خلاقیت امکان‏پذیر نمی‏باشد . پژوهش حاضر ضمن توضیح و تبیین مدیریت دانش، ارتباط آن را با عملکرد مالی مورد بحث قرار می‏دهد . در همین زمینه پیتر دراکر می‏گوید: “راز موفقیت سازمان‏ها در قرن 21 همان مدیریت دانش است” . بنابراین، مدیریت دانش مقوله‏ای مهمتر از خود دانش محسوب می‏شود که در سازمان‏ها به دنبال آن است تا نحوه چگونگی تبدیل اطلاعات و دانسته‏های فردی و سازمانی را به دانش و مهارت‏های فردی و گروهی تبیین و روشن نماید(نوناکا،2002) . از این‏رو، سازمان‏ها باید محیطی را برای اشتراک ، انتقال و تقابل دانش در میان اعضای خود به وجود آورند و افراد را در جهت با مفهوم کردن تعاملاتشان آموزش دهند(نوناکا، 1994) و سعی در ایجاد بسترسازی و شناسائی عوامل زمینه‏ای برای استقرار مدیریت دانش در سازمان نمایند. مسئله و چالشی که در اینجا وجود دارد، این است که مدیریت دانش موضوعی سیستماتیک است . مقوله‏ای که اجرای موفقیت‏آمیز آن نیازمند نگرشی همه جانبه و فراگیر به عوامل مختلف سازمانی است . از طرفی به دلیل مطرح شدن مدل‏ها و روش‏های بسیار متعددی برای به کارگیری مدیریت دانش در سازمان‏ها ، گاهی این مدل‏ها موجب گیج شدن مدیرانی می‏شوند که به دنبال پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان خود هستند . بررسی تحلیل دانش و اهمیت ویژگی‏های آن در حیطه عملکرد سازمان‏ها می‏توان دریافت که برخورداری از دانش و اطلاعات روزآمد برای ادامه حیات سازمان‏ها به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است . بنابراین در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که رابطه موجود میان ابعاد مدیریت دانش و عملکرد مالی در پتروشیمی آبادان چه نوع رابطه ای است؟ و آیا ابعاد مدیریت دانش بر عملکرد مالی تاثیر دارد یا نه؟

1-3) اهمّیت و ضرورت انجام پژوهش
در عصر دانایی که دانش مهمترین سرمایه هر سازمان و جامعه‏ای محسوب می‏شود ، مدیریت دانش وظیفه سازمان‏هایی است که می‏خواهند به سازمان یادگیرنده تبدیل شوند . از این‏رو ، بسیاری از سازمان‏هایی که می‏خواهند بقا و موقعیت رقابتی خود را حفظ کنند ، پیاده سازی مدیریت دانش را در پیش گرفته‏اند . امّا پیاده سازی موفقیت‏آمیز این استراتژی مستلزم این است که عوامل سازمانی مختلف موجود در یک سازمان از جمله ساختار سازمانی ، فرهنگ سازمانی ، تکنولوژی و منابع انسانی دارای ویژگی‏های خاصی بوده و از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار باشند . لذا ضرورت دارد که ارتباط مدیریت دانش با سایر مقوله های سازمانی مورد مطالعه قرار گیرد .

1-4) جنبه نوآوری تحقیق
در این تحقیق برای اولین بار ابعاد مدیریت دانش با یک متغیر مالی یعنی عملکرد مالی در میان کارکنان پتروشیمی آبادان مورد بررسی قرار گرفته است .

1-5) اهداف پژوهش

در واقع هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه میان مدیریت دانش و عملکرد مالی می باشد .

اهداف فرعی این تحقیق نیز بررسی رابطه بین هریک از ابعاد مدیریت دانش و عملکرد مالی شرکت به شرح ذیل می باشد .