دولت الکترونیک، به صورت مختلفی تعریف می شود که برخی از آنها عبارتند از:
- تعریف به معنای اطلاع رسانی و خدمات رسانی دقیق و کارآمد در ۲۴ ساعت شبانه روز،۷روز هفته و ۳۶۵ روز سال از طریق وسایل ارتباطی گوناگون مانند تلفن و اینترنت و …… می باشد.
- به کار گیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ارائه خدمات اجتماعی ، اداری و اقتصادی بخصوص در بخش دولتی برای بالا بردن بهروری و نیز بهبود خدمات وارائه اطلاعات به شهروندان تجار و کسبه است.
- دولت الکترونیک، به عنوان بستر و فرایند مدیریت بدون کاغذ بر حکومت مطرح است.ودر آن در نهایت بساری از ارتباطات بین اداره ها(با هم و یا مردم)از طریق کانال های چند رسانه ای صورت میگیرد.
- دولت الکترونیک، باعث می گرددکه کلیه شهروندان، شرکت های تجاری، سازمان های دولتی و کارمندان دولت از طریق وب سایت ها در شبکه اینترنت و بدون محدودیت مکانی و زمانی به اطلاعات و خدمات دولتی دسترسی پیدا کنند.
- دولت الکترونیک شکلی است از(Commerce-E) که توسط بخش دولتی مورد استفاده قرار می گیرد.دولت الکترونیک یعنی خدمات دهی و تبادل اطلاعات به صورت درون سازمانی /برون سازمانی که از طریق بهره گیری از ابزارهای مبتنی بر فنآوری صورت می گیرد.
۳۳-۲-۲ اهداف دولت الکترونیکی
هدف اصلی دولت الکترونیکی،فراهم آمدن(محیط دیجیتالی )برای ارائه اطلاعات، ایجاد ارتباطات وارائه خدمات است.تهیه و تدارک اطلاعات کامل و جامع در زمینه فرایندهای اجرایی، اوراق و فرم های موجود بر روی اینترنت در زمینه ارائه اطلاعات و تسهیلات برای ثبت وبایگانی فرم های الکترونیکی و ابلاغ های رسمی ارائه شده از طریق پست الکترونیکی و تشکیل میزگردهایی در مورد موضوعات روز و مورد علاقه مردم،نمونه هایی از انجام ایجاد ارتباطات است.امور پیچیده مربوط به رفع نیازهای عمومی و تجاری مردم (البته تا حد مجاز و قانونی)خواسته ها و نیازهای مشتریان، سازمانها و دفاتر عمومی و دولتی نمونه هایی از ارائه خدمات است.در این راستا استفاده از فن آوری مدرن، سطح خدمات ارائه شده از سوی یک نهاد یا ادارات دولتی را به طور چشمگیری گسترش می دهد.با تغییراتی که در قوانین(برخی کشورها) پدید می آید.فرایندهای اجرایی که پیش از مستلزم وجود نوشته های فیزیکی بود به روش الکترونیکی پردازش خواهد شد.
برای مثال امضاهای الکترونیکی معتبر بوده و از لحاظ قانونی هم ارزش با امضای دستی و روی کاغذ است. این بدان معنی است که در ایجاد دولت الکترونیکی در راستای ارائه خدمات عمومی، مانعی سد راه نخواهد بود می توان گفت که هدف دولت الکترونیک، استفاده از پتانسیل های فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تغییر دولت، از سازمان محوری[۱] ارائه خدمات محدود، به سمت شهروندمحوری[۲] ارائه خدمات جامعه دولتی به شهروندان،بازرگانان و غیره است.بعضی از اهداف دولت الکترونیک را می توان چنین برشمرد:
- ارائه خدمات بهتر.
- تاثیر مثبت برقیمت و کارآیی خدمات.
- مشارکت بیشترمردم در امور دولتی.
- ارائه و بکارگیری روش های مناسب برای ارائه جامعه.
۳۴-۲-۲ دولت الکترونیک و امکان سنجی استقرارآن در ایران
گسترش روز افزون ارتباطات و تاثیر آن برفضای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع، پیچیدگی ناشی از پیشرفت سریع و شتابان فن آوری وجود دولتی کارآمد و به روز را به منظور انجام وظایف حکومتی ضروری می نماید. در مورد دولت، چگونگی کارکرد آن، مکانیزم های درونی و رابطه آن با سایر نهادهای جامعه نظریه های مختلفی مطرح شده است.علی رغم تفاوت های روش شناختی این نظریات ،همه آنها بر این مساله تاکید دارندکه دولت می بایست برای انجام وظایفش کارآیی خود را بالاببرد.از جمله راه کارهای ارتقاء کارآیی دولت، پیاده سازی و استقرار سیستم هایی است.
که به طور خلاصه به دولت الکترونیکی مشهور می باشند. دولت الکترونیک یکی از پدیده های مهم حاصل از به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات است.که تحولات عمیقی را در شیوه زندگی بشر امروز ایجاد کرده است.((دولت الکترونیکی عبارت است از استفاده از فن آوری، مخصوصا کاربردهای مثبتی بر وب، تجارت الکترونیکی و سایت های الکترونیکی، برای افزایش دسترسی و ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان، شرکای تجاری، کارکنان وسایر موسسات)) این روشها، زمینه بالقوای برای کمک به ایجاد رابطه ساده،روان و موثر بین دولت و موسسات دولتی با شهروندان و همچنین با ارائه اطلاعات و خدمات ارزان قیمت، فوری و فراگیر به کلیه گروه های تجاری استفاده کننده است.
بنابراین وظیفه دولت الکترونیکی ارائه اطلاعات و خدمات از طریق اینترنتON-LIN یا سایر وسایل دیجیتالی است.
چندی است که اصلاحات ساختار اداری در کشور آغاز شده است.هدف اصلی این اصلاحات بهبود در شیوه، روش و روند انجام امور اداری و کاهش بوروکراسی و تشریفات زائد ادری می باشد . این مشکلات و مسائل مدتهای مدیدی است که سازمان اداری و دولتی کشور را دچار تنش و آشفتگی کرده است و باعث شکایت و نارضایتی برون سازمانی و درون سازمانی شده است این مسائل در سازمان های دولتی به خوبی باعث ایجاد مشکلات شده است.
بوروکراسی پیچیده، اهداف متداخل و بعضاً متضاد در این سازمان ها باعث عدم دسترسی به اهداف سازمانی شده و در نتیجه نارضایتی هایی بر اثر چنین به وجود آمده است.ازسوی دیگرانتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نیز نحوه و کیفیت ارائه آن به طور روز افزون در حال تغییر است و دولت نیز باید پاسخگوی این نیازها و انتظارات باشد.آنان خواهان آن هستند که ساعات کار موسسات دولتی افزایش یابد و آنان هرزمان که خواستند کارهای خود راانجام دهند، در صف ها معطل نشوند، خدمات با کیفیت تری دریافت کنند، خدمات و محصولات ارزان تری به دستشان برسد و موتردی از این دست که پاسخگوترین شکل دولت برای این انتظارا ت در حال حاضر ((دولت الکترونیک))است.
ضرورت دولت الکترونیک از آن جا ناشی می شودکه باعث یکپارچگی و تغییر شکل در ارائه خدمات و نیز تهیه اطلاعات برای شهروندان متوسط شاخص شده است.دولت الکترونیک در جهان ۴۲۶۷/۰است این در حالی است که این شاخص در کشورمان۳۸۱۳/۰ می رسد.در تعیین شاخص دولت الکترونیک معیارهایی از جمله خطوط تلفن ثابت و همراه مورد توجه قرار می گیرد.شاخص توسعه نیروی انسانی و شاخص ملل متحد است. همچنین مقدار این شاخص که بیشتر وضعیت زیر ساخت و پیشنیازهایی لازم برای توسعه فن آوری اطلاعات در ایران است.
لازم به ذکر است طبق آخرین تحقیقات سازمان ملل ایران از نظر فن آوری اطلاعات در میان کشورهای جهان رتبه ۱۰۷ را به خود اختصاص می دهد. نظر براین که روند اجرایی برنامه های اصلاحات ساختاری در نظام اداری کشور از کندی خاصی برخوردار است.واساساً بدون گذر از این مرحله، امکان مدیریت صحیح برنامه های توسعه اقتصادی توسط دولت وجود نخواهد داشت.
مقتضی است تا از طریق شناسایی موانع و چالش های استقرار دولت الکترونیک در کشور و تسریع در پیاده سازی آن، برنامه های اصلاح ساختاری نظام اداری کشور با سرعت بیشتری دنبال گردد.(انبری خلیل،۱۳۹۲).
۳۵-۲-۲ موانع گسترش دولت الکترونیک
- عوامل سازمانی و اداری
- عوامل فرهنگی
- کمبودمنابع
- عدم احساس نیاز به وجود دولت الکترونیک
- عدم حمایت مدیران ارشد سازمان ها
- ناتوانی در مرزبندی بین اطلاعات محرمانه و اطلاعاتی که باید در دسترسی شهروندان و بنگاه های اقتصادی قرار گیرد.
- هزینه سنگین ایجاد، نگهداری و توسعه شبکه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاعاتی.
- کمبود تخصص فنآوری اطلاعات در برخی کشورها(همان منبع).
۳۶-۲-۲ ارتباطات سازمانی
مراد از ارتباطات در سیستم های اطلاعاتی این است که افراد مناسب و واجد صلاحیت اطلاعات درست را در زمان مناسب و با وسیله ارتباطی مناسب، ارسال یا دریافت کنند.اطلاعات که از طریق فراگرد ارتباطات در سازمان مبادله می شود باید دارای سه ویژگی خاص باشد:
- بهنگام بودن
- صحیح بودن
- مرتبط بودن
به کار گیری (IT/IS ) در سازمان ها شکل کلی ساختار و در نتیجه مسیرهای ارتباطی را در سازمان تحت تاثیر قرار داده است.تکنولوژی اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی می توانند اطلاعات را بی واسطه از گروه های عملیاتی به مدیران ارشد برسانند و همچنین تصمیمات و اطلاعات مدیران ارشد را نیز به سرعت به گروه های عملیاتی منتقل کنند.بدون به کارگیری(IT/IS) ساختار سازمانی همچون هرمی میگرددکه تمامی تصمیمات در راس آن اتخاذ می شود.با وارد شدن (IT/IS) به سازمان، اغلب مدیران میانی که نقش رابط بین مدیران ارشد و سطوح عملیاتی را دارند حذف می شوند و ساختار سازمان شکل حرف(T) وارونه را به خود می گیرد.
با نهادینه شدن (IT/IS) در سازمان ،اطلاعات به گونه ای پیوسته از هر سو جمع آوری شده و در سطوح سازمان جریان می یابد.(دکتر فرهنگی،دکترصفرزاده،خادمی،۱۳۹۱،ص ۲۷۲-۲۷۱).
[۱] .Agencycentric
[۲] .Centric Citizen
