فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….
2
1-2- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………
3
1-3- اهمیت وضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………….
5
1-4- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………
5
1-5- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………
6
1-6- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………..
6
1-7- تعریف واژه ها و اصطلاحات…………………………………………………………………………….
7
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق وپیشینه تحقیق
بخش اول: مبانی نظری……………………………………………………………………………………………
10
2-1- محاکم کیفری بین المللی تأثیر گذار در تشکیل دیوان کیفری بین المللی…………………
10
2 -1-1- دادگاه کیفری بین المللی نور مبرگ…………………………………………………………
11
2-1-2- دادگاه کیفری بین المللی توکیو………………………………………………………………
11
2-1-3- دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق وروآندا (ICTY- ICTR)………….
12
2-2- دیوان کیفری بین المللی (ICC)…………………………………………………………………………..
13
2-2-1- اساسنامه دیوان کیفری بین المللی………………………………………………………….
14
2-2-2- ارکان دیوان کیفری بین المللی……………………………………………………………….
15
2-2-3- مبانی حقوقی قابل استناد واجرا در دیوان کیفری بین المللی……………………….
17
2-2-3-1 اساسنامه دیوان وعناصر جرایم وآیین دادرسی وادله دیوان…………………
18
2-2-3-2- معاهدات قابل اجرا واصول وقواعد حقوق بین الملل…………………..
19
2-2-3-3- اصول عمومی حقوق، مستخرج از قوانین ملی نظام های حقوقی جهان
21
2-2-3-4- تفاسیر قبلی دیوان از اصول وقواعد حقوقی(رویه قضایی).
22
بخش دوم: پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………
24
2-3- پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………..
24
2-4- پیشینه تحقیقات انجام شده در خارج کشور…………………………………………………………
33
ادامه فهرست مطالب
عنوان
شماره صفحه
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………..
40
3-2- روش وابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………..
40
3-3-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………….
40
3-4- محدودیتهای پژوهش………………………………………………………………………………………
40
فصل چهارم: تجزیه تحلیل داده ها
4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….
43
بخش اول : اصول اساسی محاکمه، مجازاتها، وعوامل مؤثر بر مسئولیت کیفری ومجازات در دیوان………………………………………………………………………………………….
44
4-2- اصول حقوقی(ماهوی وشکلی) اساسی حاکم بر سیستم رسیدگی وتعیین مجازات
دیوان کیفری بین المللی……………………………………………………………………………………………….
44
4-2-1- اصل قانونی بودن جرم در دیوان کیفری بین المللی…………………………………
45
4-2-1-1-آثار اصل قانونی بودن جرم………………………………………………………….
46
4-2-2- اصل قانونی بودن مجازات در دیوان کیفری بین المللی……………………..
47
4-2-2-1- اصل قانونی بودن مجازات ومسأله فردی کردن مجازات………………..
48
4-2-3- اصل یا فرض برائت وجایگاه آن در دیوان کیفری بین المللی…………………….
49
4-2-3-1- آثار اصل یا فرض برائت…………………………………………………………….
50
4-2-4- اصل یا قاعدۀ منع محاکمه مجدد در دیوان کیفری بین المللی…………………….
51
4-2-4-1- دو استثنا در تحقق محاکمه مجدد…………………………………………….
52
4-2-5- اصل مسئولیت کیفری فردی در دیوان کیفری بین المللی…………………………….
53
4-2-5-1- وضعیت مسئولیت دولت ها در دیوان…………………………………………
55
4-2-6- اصل عطف به ماسبق نشدن مقررات اساسنامه دیوان کیفری بین المللی……….
55
4-2-7- اصل عدم پذیرش مرور زمان در دیوان کیفری بین المللی…………………………..
56
4-2-8 – اصل تکمیلی بودن صلاحیت دیوان کیفری بین المللی……………………………..
57
4-2-8-1- شروط تحقق صلاحیت دیوان…………………………………………………….
58
ادامه فهرست مطالب
عنوان
شماره صفحه
4-2-9- اصل عدم صلاحیت نسبت به اشخاص کمتر از 18 سال در دیوان کیفری بین المللی
59
4-2-10- اصل عدم تأثیر سمت افراد در محاکمه وتعیین مجازات دیوان کیفری بین المللی….
60
4-3- وضعیت مجازاتها در دیوان کیفری بین المللی……………………………………………………….
61
4-3-1-انواع مجازاتهادردیوان…………………………………………………………………………….
62
4-3-2- دیوان ومسأله عدم پیش بینی مجازات اعدام……………………………………………
63
4-3-3- جایگاه حقوق بشر در تعیین مجازات توسط دیوان کیفری بین المللی………….
65
4-4- جایگاه عوامل مختلف مؤثر بر مسئولیت کیفری و مجازات در سیستم تعیین مجازات
دیوان کیفری بین المللی
65
4-4-1- عوامل سالبه مسئولیت کیفری در دیوان کیفری بین المللی…………………………..
66
4-4-1-1- جنون………………………………………………………………………………………
67
4-4-1-2- مستی………………………………………………………………………………………
67
4-4-1-3- اشتباه……………………………………………………………………………………….
69
4-4-1-4- اکراه و اضطرار…………………………………………………………………………
69
4-4-1-5- دفاع مشروع……………………………………………………………………………..
70
4-4-1-6- اطاعت از اوامر مافوق………………………………………………………………..
71
4-4-1-7- سایر عوامل …………………………………………………………………………….
72
4-4-2- عوامل مشدده مجازات در دیوان کیفری بین المللی……………………………………..
73
4-4-2-1- تعدد جرم…………………………………………………………………………………
73
4-4-2-2- مهم وشدید بودن جرم……………………………………………………………….
74
4-4-2-3- سایر کیفیات مشدده…………………………………………………………………..
75
4-4-3- عوامل مخففه مجازات در دیوان کیفری بین المللی…………………………………….
75
4-4-3-1- شرایط بررسی مسأله تخفیف مجازات…………………………………………
76
4-4-3-2- همکاری با دیوان در انجام تحقیق یا تعقیب…………………………………
77
4-4-3-3- تسهیل در اجرای تصمیمات دیوان……………………………………………..
77
4-4-3-4- سایر عوامل موجه برای تخفیف مجازات…………………………………….
78
ادامه فهرست مطالب
عنوان
شماره صفحه
بخش دوم: وضعیت حقوق وتکالیف طرفین دعوا در سیستم رسیدگی وتعیین مجازات دیوان
ونقاط ضعف وقوت (معایب ومزایا) این سیستم…………………………………………………..
78
4-5- وضعیت حقوق وتکالیف طرفین دعوا در سیستم رسیدگی وتعیین مجازات دیوان……..
78
4-5-1- حقوق وتکالیف متهم درفرآیند رسیدگی وتعیین مجازات دیوان……………….
79
4-5-1-1- حقوق مربوط به جلسه رسیدگی به جرم……………………………….
80
4-5-1-2- حق تجدید نظر خواهی…………………………………………………………
82
4-5-1-3- حق اعاده دادرسی………………………………………………………………..
83
4-5-1-4- حق تعلق غرامت وجبران خسارت………………………………………..
84
4-5-1-5- تکلیف پای بندی به مقررات دیوان کیفری بین المللی در فرآیند رسیدگی وتعیین مجازات دیوان……………………………………………………………….
85
4-5-2- حقوق وتکالیف قربانی(بزه دیده) در فرآیند رسیدگی وتعیین مجازات دیوان
85
4-5-2-1-حق اتخاذ تدابیر مناسب به منظور حفظ امنیت وسلامت جسمی وروحی قربانی جرم………………………………………………………………………………
86
4-5-2-2- حق جبران خسارت از بزه دیده…………………………………………….
87
4-5-2-3- حق ایجاد صندوق امانی در دیوان…………………………………………
88
4-5-2-4- حق تجدید نظر خواهی از تصمیمات دیوان در خصوص اعطای آزادی موقت به متهم……………………………………………………………………………..
88
4-5-2-5-تکلیف همکاری با دیوان جهت انجام محاکمه واجرای تصمیمات……………………………………………………………………………………………..
89
4-5-3- حقوق وتکالیف دیوان کیفری بین المللی در فرآیند رسیدگی وتعیین مجازات
90
4-5-3-1- حق رسیدگی و پذیرش ادله جرم…………………………………………
90
4-5-3-2- حق رسیدگی به جرایم علیه اجرای عدالت و سوء رفتار در برابر دیوان……………………………………………………………………………………………………
91
4-5-3-3- حق مطالبه اسناد واطلاعات مربوط به ثالث…………………………….
92
4-5-3-4- تکلیف دیوان به ادامه رسیدگی در صورت اعتراف متهم به ارتکاب جرم…………………………………………………………………………………………
93
ادامه فهرست مطالب
عنوان
شماره صفحه
4-5-3-5- تکلیف محافظت از اسناد محرمانه ملی…………………………………………………………
94
4-5-3-6- تکلیف حفاظت از مجنی علیهم وشهود برای حضور در جلسه محاکمه…………..
94
4-6- نقاط ضعف وقوت (معایب ومزایا) در سیستم رسیدگی وتعیین مجازات دیوان کیفری
بین المللی………………………………………………………………………………………………………………….
95
4-6-1-تقابل با شورای امنیت………………………………………………………………………………
96
4-6-2- سیستم دادرسی مبتنی بر همکاری به جای اطلاعت در دیوان……………………..
97
4-6-3- تبعات منفی آثار قدرت در اجرای تصمیمات دیوان…………………………………….
98
4-6-4-اختیار دادستان دیوان در شروع تحقیقات به منظور حفظ ادله وآثار جرم………….
98
4-6-5- امکان اصلاح آیین نامه دادرسی وادله دیوان……………………………………………….
99
4-6-6- احترام به قراردادهای بین المللی در خصوص مسأله مصونیت ها و رضایت به تحویل متهم………………………………………………………………………………………………………..
100
4-6-7- احترام به قوانین ملی واجرای داخلی مجازاتها……………………………………………
101
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1-خلاصه پژوهش………………………………………………………………………………………………….
104
5-2- یافتههای تحقیق………………………………………………………………………………………………..
104
5-3-بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………….
106
5-4-نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………
111
5-5- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………
111
منابع ومأخذ
فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………
114
فهرست منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………..
120
| ر |
چکیده انگلیسی
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
با پیشرفت وسایل ارتباطی و تسهیل مسافرت افراد از یک کشور به کشور دیگر و با بروز بحرانهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سطح جهان دامنه ارتکاب جرم و جنایات نیز گسترش بیسابقهای پیدا کرده است ، که تشکیل صدها کنفرانس وگردهمائیهای جهانی در زمینه جرائم و جنایات بین المللی یا فراملی و تهیه ده ها کنوانسیون و پروتکل در این خصوص تجلی نگرانی مشترکی است که جامعه جهانی را به چاره جویی مشترکی وادارنموده است ( دیهیم ، 14:1384 ).وجود کشتارهای جمعی ، تبعیضات نژادی، فقر، گسترش فساد و فحشا، مواد مخدر، قاچاق انسان و … نشان دهنده آن است که جوامع انسانی همواره در معرض نقض اساسی حقوق بشر قرار دارند و صیانت از کرامت انسانی نیازمند ساز و کارهای عملی برای تحقق آرمان های مشترک بشریت، یعنی صلح ، رفع تبعیض و احترام به کرامت انسانی است و صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر در دسامبر 1948 و میثاق ها و پروتکلهای مرتبط و ایجاد نهاد های حقوق بشری گام هایی است که جامعه جهانی در این راه برداشته است (سیمونیدس ، 5:1383 ).
مرتکبان جنایات عمده و خطرناکی که دامنگیر جامعه بین المللی به عنوان پیکر واحد است و صلح ، امنیت و آسایش جهانی را به مخاطره میاندازد نباید بتوانند با تکیه بر قدرت و مصونیتی که معمولا از آن برخوردارند، از چنگ عدالت بگریزند( علامه ، 7:1385 ). دوری از قواعد عرفی و معاهداتی و تمسک به قانون گذاریهای جمعی توسط کشورها در حوزه حقوق بینالمللی کیفریحکایت از وقوع تحولات جدید دارد.از این رو میتوانیم از تمام نهادها و ابزارهای کیفری که در حقوق داخلی مورد استفاده و بحث قرار می گیرند، مانند: جرم، مجرم، کیفرو آییندادرسی در حوزه بینالملل نیز سخن بگوییم(رضوی فرد، 9:1390 ).
پیوسته مسئله تدوین و اعمال حقوق کیفری بین المللی با طرح اصل استقلال و حاکمیت کشورها و عدم جواز مداخله در امور داخلی آنان مورد شک و تردید ، بلکه انکار قرار می گرفتودر نتیجه، هیچ گاه موضوع ضرورت همکاری میان کشورها و اقدام همه جانبه آنها در مبارزه با جرایم بین المللی به صورت جدی مطرح نمی شد . بدین جهت از یک طرف جوامع بشری پیوسته شاهد جنایاتی از قبیل نسل کشی، جنایت بر ضد بشریت ، و جنایات جنگی بودهاند و از طرف دیگر دادگاههای داخلی به هر علت ، از توانایی لازم برخوردار نیستند ، تا آنکه مرتکبین چنین جرایمی را به پای میز محاکمه بکشانند و عدالت کیفری را در حق آنها اجرا نمایند . ( ابراهیمی ، 179:1385 )
همواره بعد از وقوع یک فاجعه بشری ایدههایی برای تشکیل یک دادگاه کیفری بین المللی مطرح شده است که بتواند باعث مجازات مرتکبان و ارعاب سایرین گردد این امر پس از وقوع جنایت تجاوز یک کشور به دیگر کشورها و به ویژه پس از جنگ جهانی اول و دوم نمود بیشتری داشته است؛ و ایده تشکیل یک دیوان کیفری بین المللی دائمی از اولین سال های پس از جنگ جهانی دوم مطرح بوده است و با وقفههای طولانی ، کار تنظیم سند تاسیس این نهاد بین المللی پیگرفته میشد تا اینکه در کنفرانس رم در سال 1998 ضرورت تعقیب و مجازات مجرمین جنایات خطّیر بین المللی اثبات و مورد توافق کشورهای شرکت کننده واقع گردید( صابر ، 14:1388 ). به این سان تأسیس یک دیوان کیفری بین المللی تنها راه برای تضمین اعمال یک صلاحیت کیفری بین المللی هدف دار ، عینی و بی طرفانه ، و در نتیجه تحقق عدالت کیفری و همچنین تنها راه برای جلوگیری از اعمال مجازاتهای گوناگون ، متشتت و تبعیض گونه توسط کشورها ،و ساز و کاری هدف دار و همه جانبه جهت رسیدگی و تعقیب کیفری مجرمان بین المللی به نظر می رسد( جوانمرد ، 66:1389 ). امید است که نتایج تحقیق حاضر در پایان بتواند یک تصویر واقعی از سیستم رسیدگی و تعیین مجازات در این مرجع صلاحیت دار بین المللی ، یعنی دیوان کیفری بین المللی ، ارائه نماید و تلاشی باشد در راستای تحقق آرمان دینی و بشری کیفر عادلانه برای متجاوزان و جنایتکاران بین المللی ، و خوانندگان نکته سنج این اثر، نقایص و کاستی های آن را به حساب حقیر گذاشته و مرا از فضل و نصیحت علمی خود بهره مند سازند .
1-2-بیان مسئله
حق دادرسی عادلانه در رسیدگیهای کیفری بینالمللی اهمیتی به مراتب بیشتر از دادرسیهای کیفری ملی و جایگاهی مهمتر از رسیدگیهای غیر کیفری بین المللی دارد و علت اهمیت این حق به هدف و مرتبت دادگاههای کیفری بین المللی ،علی الخصوص دیوان کیفری بین المللی ،و بازتاب رسیدگیهای آن مراجع در حوزهای بسیار گستردهتر از پروندههای مطرح نزد آنها مربوط میشود( فضائلی ، 5:1389 ). علیرغم تمام مشکلات و موانع پیش روی دادرسی کیفری بینالمللی، تعقیب و مجازات جنایتکاران بینالمللی از آرمانهای دیرین بشریت بوده و همواره خیرخواهان و اندیشمندان با ارائه دیدگاه ها و نظریه ها ، در صدد محدود کردن قدرت مطلق حکومت ها بوده اند (صابر، همان : 13 ).
در راستای رسیدن به این اهداف برخوردهای فرامرزی با جنایات بین المللی به شیوههای گوناگون از دیرباز وجود داشته و به مرور ایام بر دامنه آن افزوده شده است ( میر محمد صادقی ، 16:1387 ).لذا بسیاری از قواعد کیفری که اولا در حوزه حقوق کیفری داخلی پا به عرصه آزمون و خطا گذاشتهاند ، امروز با شدت وحدت و با آرزوی مبارزه با (( بیکیفرمانی )) در حال بازیافت در حوزه حقوق بین الملل کیفری هستند (رضوی فرد، همان : 9 ). اما اجرای دادگستری در سطح بینالمللی در مقایسه با محاکم و محاکمات ملّی دارای ویژگی و تمایزاتی هستند که این ویژگی ها اگر چه گاه محدودیت هایی را در تفسیر و اجرای معیارها و تضمینهای محاکمه و مجازات عادلانه سبب می شود ، ولی اصولا مقتضی نمود برتر عدالت و توسعه و ارتقای آن در این محاکمات است ( فضائلی ، همان : 38 ). و اگر جامعه بین المللی برای تکمیل نظام های ملی عدالت کیفری به ایجاد سیستم های بین المللی عدالت کیفری روی می آورد ، این سیستمها همانگونه که باید اجرای عدالت کیفری را تامین کنند باید رعایت بهتر معیارها و تضمین های دادرسی عادلانه را هم متکفل گردند ( همان : 39 ).
دیوان کیفری بین المللی اولین نهادی خواهد بود که جهت حفظ ارزش های موجود در نظام جامعه بین المللی به مجازات متخلفین از حقوق بین الملل خواهد پرداخت ، و نهادی در جهت حمایت از مصالح و منافع کشور یا افرادی خواهد بود که مورد تجاوز مجرمان بین المللی قرارگرفته اند ( ابراهیمی ، 205:همان) اما نکته این است که دیوان کیفری بین المللی به این منظور تاسیس شده است که هیچ جنایتی بدون مجازات رها نشود یا از مسئولیت کیفری و مجازاتی که سزاوار آن است معاف و مصون نگردد و عدالت کیفری به نحو موثر اجرا گردد ، حال آنکه بعد دیگر موضوع که اشخاص به طور غیرعادلانه محاکمه و مجازات نشوند ، شایان توجه و بلکه مهمتر است( نوروزی ، 13:1391 ). سخن گفتن از کیفر چندان که در حقوق داخلی امکان پذیر است در حقوق بین الملل چنانکه حدوداً کمی بیش از نیم قرن از تولدش نمی گذرد ، با مشکلات خاص خود همراه است، و در واقع فرایند رسیدگی و تعیین مجازات که مستقیماً متأثر از اهداف و کارکردهایی است که نظام کیفری برای آن مشخص نموده ، در مرحله تعیین مجازات به دلیل حساسیت آن ، بایستی منافع جمعی ، بین المللی و همچنین منافع مجرم به شکلی عام در نظر گرفته شود ( رضوی فرد، همان : 168-117 ).
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
از زمان تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق دادرسی عادلانه به عنوان یک اصل مورد پذیرش جهانی، توسط دولت ها به رسمیت شناخته شده و به عنوان یک عرف بین المللی در حقوق بین الملل برای کشورها لازم الاجرا گردیده است . اما مشکلی که در فرآیند تعیین و اجرای مجازات در دیوان کیفری بین المللی نسبت به حقوق داخلی وجود دارد این است که متأسفانه به دلیل نو پا بودن نهادهای مجازاتگر
بین المللی و اساساً مشکلات روز افزون سازمان ملل در برخورد با جرایم بین المللی، واکنش عقلانی و فارغ از انتقام جویی های شخصی ، گروهی، یا قومی ، نسبت به جرایم بین المللی معمولاً دیرتر از آنچه که باید ، اتفاق می افتد( رضوی فرد ، همان : 120 ). آنچه سبب می گردد جرائمی تحت صلاحیت دادگاه کیفری بین المللی قرار گیرد ، تعلیق روند قانونی و محاکمه عادلانه در سطح ملی است و عدم رعایت این حقوق و تضمینها در محاکم کیفری بین المللی نقض غرض خواهد بود . (زاپالا ،6:2003). همچنین نگرانیهایی که هنوز هم در میان جامعه بین المللی در خصوص نحوه تشخیص مسئولیت کیفریو محاکمه و تعیین مجازات و اجرای مجازاتدر دیوان کیفری بین المللی وجود دارد ، علی الخصوص، میزان توجه و تاثیر اعمال نفوذ قدرت های بزرگ دنیا و شورای امنیت سازمان ملل در تصمیمات دیوان کیفری بین المللی ، نحوه محاکمه سران دولتها، علیرغم تحولات عمیق و امیدوار کنندهای که جهت حذف مصونیت ها و امتیازات بوجود آمده ، بعنوان یک چالش یا مشکل برای یک رسیدگی و محاکمه که مبتنی بر همه اصول و معیارهای دادرسی منصفانه و مورد قبول همه اعضای دیوان و حتی جامعه ملل متحد باشد مطرح می شوند، علاوه بر آن مسائلی در خصوص نحوه ی استناد و اجرا ، از جمله : مبانی حقوقی قابل استناد در دیوان و نحوه توجه به اصول عمومی حقوق کیفری در دیوان و میزان تاثیر عوامل مختلف بر مسئولیت کیفری و مجازات در دیوان و همچنین حقوق و تکالیف طرفین دعوی در فرایند محاکمه و مجازات ، ضرورتی شد برای تحقیق در این موضوع که دیوان کیفری بین المللی چه سیستمی برای محاکمه و مجازات در اختیار دارد و چه معیارهایی را در این محاکمه و تعیین مجازات باید در نظر بگیرد.
1-4- سؤالات تحقیق
با ت
