پایان نامه تاثیر عامل آموزشی متحرک در چندرسانهای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری دانشآموزان

دلایل استفاده از چندرسانه ای در آموزش… 31

کلیات طراحی در چندرسانه ای های آموزشی.. 32

یادگیری چندرسانه ای.. 32

نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ا ی.. 32

فرضیه های اساسی درباره ی نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ای.. 34

فرایندهای شناختی در یادگیری چندرسانه ای.. 35

اصول طراحی یادگیری چند رسانه ا ی.. 36

توصیه هایی برای بکارگیری اصول چندرسانه ای.. 45

عامل آموزشی متحرک.. 48

نکات طراحی عوامل آموزشی.. 48

تاریخچه عوامل آموزشی.. 51

انواع عوامل آموزشی.. 52

انواع نقشهای عوامل آموزشی.. 53

مثالهایی از عوامل آموزشی مطرح در دنیا 54

شرایط استفاده از عامل آموزشی.. 56

سطوح طراحی عامل آموزشی متحرک.. 60

انگیزش… 63

تعریف انگیزش… 63

چشم انداز ها به انگیزش… 65

عوامل تشکیل دهنده ی انگیزش… 69

اصول اولیه ی انگیزه برای یادگیری.. 69

طبقه بندی انگیزه ها 70

اهمیت انگیزه در یادگیری.. 70

ب) مروری بر پژوهش های انجام شده 68

پژوهشهای انجام شده در ایران. 71

پژوهشهای انجام شده در سایر کشورها 75

فصل سوم:روش تحقیق. 81

مقدمه. 82

روش پژوهش… 82

طرح پژوهش… 82

جامعه آماری.. 83

نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 83

ابزار پژوهش… 84

روش اجرای پژوهش… 86

روش تحلیل یافته ها 88

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها. 89

فصل پنجم:نتیجه گیری ،بحث و پیشنهادها.. 111

یافته‌ها ی پژوهش… 113

پیشنهادها 118

محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش… 120

منابع. 121

پیوست.. 132

فهرست شکل ها ،جداول و نمودارها

شکل1-2 عناصر نظام چند رسانه ای …………………………………………………………………………………………………..25

شکل 2-2نظریه شناختی یادگیری چند رسانه ای………………………………………………………………………………….33

شکل 3-2 ارائه دهنده برخی از نقش های عوامل آموزشی…………………………………………………………………….53

شکل 4-2 لائور ا عامل آموزشی متحرک……………………………………………………………………………………………..54

شکل 5-2 مایک……………………………………………………………………………………………………………………………….54

شکل6-2 کاسمو………………………………………………………………………………………………………………………………55

شکل7-2پت……………………………………………………………………………………………………………………………………55

شکل 8-2 ادل………………………………………………………………………………………………………………………………….55

شکل 9-2 شرایط استفاده از عامل آموزشی………………………………………………………………………………………….57

شکل 10-2 مدل سطوح طراحی عامل آموزشی……………………………………………………………………………………58

جدول 1-2 نقش های عامل آموزشی متحرک………………………………………………………………………………………60

جدول1-4 جدول فراوانی………………………………………………………………………………………………………………….90

جدول 2-4 آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیر وابسته………………………………………..91

جدول3-4 آزمون لوین برای بررسی همسانی خطای واریانس………………………………………………………………..92

جدول 4-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه………………………………………..92

جدول5-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………………93

جدول6-4 آزمون تی مستقل……………………………………………………………………………………………….94

جدول 7-4 میانگین وانحراف استاندارد متغیرها در دوگروه…………………………………………………………………..94

جدول 8-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه……………………………………….95

جدول 9-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه…………………………………………………96

جدول 10-4 آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیر وابسته………………………………………96

جدول11-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون…………………………….97

جدول12-4 میانگین وانحراف استاندارد متغیرها در دوگروه…………………………………………………………………97

جدول 13-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه…………………………………..100

جدول 14-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..101

جدول15-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………101

جدول 16-4- آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه………………………………….102

جدول 17-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………….102

جدول18-4- نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………..103

جدول19-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………103

جدول 20-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..104

جدول21-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….104

جدول22-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………105

جدول 23-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه…………………………………………….105

جدول24-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………106

جدول25-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….106

جدول 26-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..107

جدول27-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….107

جدول 28-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه……………………………………108

جدول 29-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..108

جدول30-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیشآزمون……………………………109

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیروجود عامل آموزشی متحرک در چندرسانهایها بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری دانشآموزان در درس جغرافیا صورت گرفتهاست. برای انجام پژوهش از میان جامعه آماری پژوهش که کلیه دانشآموزان دختر سال سوم راهنمایی منطقه 4 ناحیه 6 شهر تهران بودند با توجه به محدودیت امکانات و عدمدسترسی برخی از مدارس به تجهیزات رایانهای، با بررسی مدارس منطقه4 مدرسهی راهنمایی نبوت به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شد. حجم نمونه مورد نظر 60 نفر بود که این نمونه شامل دو کلاس 30 نفری میشد که به تصادف از میان 7 کلاس موجود انتخاب شدند و هر کلاس به طور تصادفی در معرض آموزش قرار گرفتند.

قبل از اجرای آموزش بر رو ی دانشآموزان هر دو گروه، دو پیش آزمون مربوط به محتوای آموزشی و انگیزه یادگیری اجرا شد.به منظور ارائه آموزش گروه 1 ازطریق چندرسانهایهای بدون عامل آموزشی و گروه2 ازطریق چندرسانهای مبتنی بر عامل آموزشی محقق ساخته،آموزش دیدند. در هر دو گروه محتوای درس یکسان بود. در این پژوهش از آزمونهای یادگیری محقق ساخته، آزمون یادداری موازی با آزمون یادگیری و آزمون انگیزه یادگیری درس جغرافیا، بعد از مناسب بودن روایی و اعتبار آزمون، استفاده شد. در تجزیه و تحلیل دادهها از شاخصهای آماری توصیفی(میانگین، انحراف استاندارد، انحراف معیار)و استنباطی از جمله کواریانس استفاده شد و با استفاده از نرمافزار spss مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج نشان داد که، استفاده از عاملآموزشی در چندرسانهای به طور کلی باعث افزایش انگیزه یادگیری میشود. گروه دارای عامل آموزشی متحرک در چندرسانهای نسبت به گروه کنترل دارای میانگین یادگیری بالاتری بودهاند و بین نمرات یادداری دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد.

واژگان کلیدی:

یادگیری الکترونیکی، چندرسانهای، چندرسانهای آموزشی، عامل آموزشی متحرک، یادگیری، یادداری، انگیزهی یادگیری.

مقدمه

ما ابزارهایمان را میسازیم و پس از آن، این ابزارها هستند که ما را میسازند(گریسون، آندرسون،ترجمه زارعی و موحد ،1384ص9 )

مشخصات دنیای کنونی دگرگونیهای سریعی است که در زمینههای مختلف علمی و صنعتی صورت میگیرد.آموزش و پرورش نیز، که از مهمترین حوزههای یادگیری بشری است امروزه با ورود فناوریهای نوین، از این تحولات مستثنی نیست، چرا که آموزش از اساسی ترین نیازها در این تحولات است.

آموزش بر پایه ارتباط امکان پذیر است. در واقع ارتباط محور اصلی و اساسی تمامی تعاملات آموزشی است.از آنجا که شکلگیری ارتباط بدون حضور رسانه ممکن نیست، بنابراین حضور رسانه برای آموزش ضروریی است. آموزشی که توامان از متن و تصویر و صدا و انیمیشن در راستای یادگیری استفاده میکند در حوزه چندرسانهایها قرار میگیرد.

در واقع فناوریهای چندرسانهای، یکی از دستاوردهای نوین میباشند که به گسترش دانش در عرصه اطلاعات کمک فراوانی کردهاند و در این زمینه توانستهاند علاوه بر عرصه تبلیغات و ارتباطات جمعی و اطلاعاتی در عرصه تعلیم و تربیت نیز موثر واقع شود .

در این راستا باید معیارها و اصول طراحی و تولید چندرسانهای به خوبی رعایت شود، تا بتوان دانشآموزان را هر چه بهتر از مزایا و محاسن این دستاورد بهرمند ساخت تا دانش آموزان با انگیزه و علاقه بیشتری به یادگیری مباحث و اصول درسی بپردازد و بدین وسیله یادگیری معنادار در پیروی از یادگیری اثر بخش بدست آید.

نظر به اینکه در کشورهای امروزی و از آن جمله در ایران تولید چندرسانهای آموزشی از رشد به خصوصی برخوردار است و استفاده از چندرسانهایها در پایه های مختلف تحصیلی در حال گسترش است غنیتر کردن آنها در راستای یادگیری قابل توجه است و در این زمینه عامل آموزشی متحرک یک شخصیت واقعیت گونهای است که برای تسهیل و افزایش یادگیری طراحی شده و در نرم افزارهای آموزشی حاوی برنامهی آموزشی یا مهارت آموزشی به کار میرود.

معذالک، یکی از قلمروهای جدید در زمینه چندرسانهایهای آموزشی وجود شخصیت و عامل آموزشی به عنوان راهنما در سرتاسر محیط یادگیری چندرسانهای است که اخیراً علاقه به استفاده از این عامل آموزشی رو به افزایش است .

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر عاملآموزشیمتحرک در چندرسانهای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری در درس جغرافیا سال سوم راهنمایی صورت گرفت.

بیان مسأله

مطالعات بیانگر آن است که استفاده از فناوریهای نوین در آموزش سنتی، به افزایش اثر بخشی یادگیری میانجامد (دامنز ،2003به نقل از زمانی ،عابدی و سعیدی ص4).

در حال حاضر ایجاد و خلق یک تجربه یادگیری الکترونیکی منوط به وجود تعهد عمیق نسبت به شناخت ویژگیهای متفاوت این رسانه و راههایی است که به واسطهی آن بتوان این رسانه را به بهترین وجه در جهت انتقال یادگیری مورد استفاده قرار داد. در واقع این یادگیری در محیط شبکه و اینترنت به وقوع میپیوندد و مجموعهای از فناوریهای چندرسانهای در ایجاد آن به کار میروند (گریسون، آندرسون ترجمه زارعی و موحد، 1384).

در یادگیری مبتنی بر رایانه، کاربر با داشتن اطلاعات مقدماتی و یا دریافت آن از سوی رایانه از طریق آزمایش و خطا، حل مساله، بینش و بصیرت و فعالیتهای خلاقانه به کسب تجارب جدید و سطوح بالاتری از یادگیری نائل میآید. نرم افزارهای آموزشی مربوط به نقاشی، متحرک سازی، طراحی مهندسی و صنعتی، بازیهای آموزشی و برنامههای مرسوم به شبیهسازی از این جملهاند (امیر تیموری، 1386).

یادگیری الکترونیکی از ظرفیت فوقالعادهای در جهت توسعهی افق آموزشی برخوردار است و در این راستا باید به غنیتر کردن حوزه چندرسانهایها اقدام کرد. عامل آموزشی متحرک به عنوان موضوعی نوظهور در این عرصه مطرح است.

عاملهای آموزشی متحرک دارای نیروی بالقوه عظیمی در حمایت از یادگیری هستند چرا که قابلیتهای شبیه سازی یک محیط یادگیری، کلاس واقعی دارا باشند (وو[1]، 2009 ص202).

یافتههای پژوهشها نشان میدهد، چون عامل آموزشی متحرک به عنوان اعضای اجتماعی مشابه به انسانها درنظر گرفته میشود، آنها با یادگیرندگان در محیطهایی که نیاز به ارتباطات و تعاملات موثراست در تعاملاند. بنابراین عاملآموزشیمتحرک نتایج قطعیتری در افزایش یادگیری گروهی تولید میکند(وو، 2009 ص203 )

در واقع عاملهای آموزشی، کاراکترهای واقعیاند که به عنوان ارائه دهنده در صفحه نمایش ظاهر میشوند و راهنمای کاربر در سرتاسر محیط یادگیری چندرسانهایاند(کلربوت و هیدیک[2]201 ، ص28).

استفاده از یک عاملآموزشیمتحرک برای ارائه آموزش شبیه به تدریس معلم درکلاس درس است اما یک عامل آموزشی متحرک، مشابه یک معلم واقعی نیست، ونمیتواند به تنهایی وجود داشته باشد، بنابراین نیازاست که در یک سیستم یادگیری واقع شده تا آن، پشتیبانی را برای راهاندازی آموزشی فراهم کند(وو،2009 ، ص204).

حال این سوال مطرح است که آیا وجود عوامل آموزشی در محیط های چندرسانهای، مفید است؟

“تحقیقات نشان می دهد که عوامل آموزشی دارای توانایی برای نمایش بسیاری از نقشها درمحیط یادگیری چندرسانهای هستند مانند شرحدادن، چارچوببندی، مربیگری، مدلسازی، تستسازی. با این حال عوامل آموزشی اغلب نقش یک آموزشدهنده یا یک مربی را دارند” ( اسچرودر و ادیسوپ[3]2012ص43).

از سویی پژوهش دانسورث و اتیکسون[4] با عنوان” یادگیری علوم از طریق چندرسانهای ” بیانگر آن است که دانش آموز در محیط یادگیری مبتنی بر رایانه زمانی مطالب را بهتر یاد میگیرد که در آن همراه متون ارائه شده بر روی صفحه نمایشگرتصویر نیز وجود داشته باشد. علاوه بر این، تلفیق نقالی با حضورتصویری ازیک عامل آموزشی متحرک نیز ممکن است دانشآموزان را بیشتر از زمانی که روایت یا متن به تنهایی بر روی صفحه نمایشگر ظاهر میشود به پردازش عمیق اطلاعات تشویق کند.

” استفاده از عوامل آموزشی در محیط یادگیری چندرسانهای منجر به پذیرش بیشتر یادگیرندگان میشود چرا که تعاملات انسانی چهره بهچهره را شبیهسازی میکند” (قره باغی،1389،ص53).

امروزه عامل متحرک آموزشی برای گسترش یک سیستم آموزش هوشمند درنظر گرفته میشود (اسچرودر و ادیسوپ، 2012)یافتهها بیانگر آن است که وجود احساسات عامل آموزشی متحرک میتواند قابل استفاده در بهینه سازی انگیزه و یادگیری دانشآموزان باشد(کیم ،بیلور، شن و پالس[5]2007).

” تحقیقات در مورد استفاده از ابزار یادگیری چندرسانهای، گذشتهای بیشاز بیست سال دارد. دو مورداز این ابزارها عبارتنداز: تدریسخصوصیسیستمهای هوشمند و عوامل آموزشی “( اسچرودر و ادیسوپ2012ص43).

در حالی که، مقدار قابل توجهی از زمان و منابع به طراحی و پیادهسازی عامل آموزشی در داخل محیط یادگیری سپری میشود، پیشرفتهای اخیر در فنآوری سیستمهای مبتنی بر رایانه استفاده از عامل آموزشی را برای مربیان قابل دسترستر و مقرون به صرفهترکرده است.

ما امیدواریم ظرفیت طراحی و تولید چندرسانهایها، مواد آموزشی و ابزارهایی که به وسیله رایانهها هدایت میشوند توسعه یابد و بهاین وسیله مجموعه فرایندهای آموزشی نیز بهبود پیدا کند. به این دلیل در این پژوهش به بررسی تاثیر عامل آموزشی در چندرسانهای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری پرداخته میشود.

اهمیت و ضرورت پژوهش

رایانه به شیوههای مختلفی در آموزش بهرهبرداری میشود. آموزش به کمک رایانه، آموزش با مدیریت رایانه و آموزش متکی بر رایانه نمونههایی از کاربرد رایانه در فرایند یاددهی – یادگیری به شمار میروند(نوروزی، رضوی،1392).

درنظام آموزشی متکی بر رایانه از رایانه برای ارائه آموزش استفاده می شود. طراحی پیام های آموزشی در نظام رایانه از تنوع بالایی برخوردار است. معلم خصوصی هوشمند، تکرار و تمرین،و شبیه سازی نمونه هایی است که نظام متکی بر رایانه به نمایش می گذارد.

امروزه به اثر پیشرفتهای پر شتاب فناوری جدید رایانه ای و جذابیتهای منحصر به فرد رایانه برای کلیه افراد و به طورخاص نوجوانان طراحی و تولید محیط های یادگیری چندرسانهای پذیرش و مقبولیت پیدا کرده است .

در واقع لازمه گسترش تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در آموزش استفاده از چند رسانه ای های آموزشی و سیستم های چند رسانه ای است و البته تنها دسترسی به کامپیوتر و چند رسانه ای ها در مدارس برای یادگیری موثر دانشآموزان کافی نیست بلکه باید در این زمینه ها، منابع فعالیتهای یادگیری دانشآموزان به گونهای حرفهای طراحی و تولید شده تا اثر بخشی لازم را ایجاد کند .

اگر آموزش را به عنوان یکی از مهمترین ارکان توسعه کشور در همه ی زمینهها بدانیم پس در این صورت میتوانیم به نقش پر اهمیت چندرسانهایهادر پیشبرد اهداف توسعه پی ببریم.

میتوان گفت ورود چندرسانهایها در آموزش و پرورش انقلابی را در زمینه تدریس و عملکرد تحصیلی دانشآموزان ایجاد کرده است. مطالعات حاکی از آن است که اگر چندرسانهای ها آموزشی تحت یکسری از اصول و استاندارهای علمی طراحی و تولید شوند میتوانند به عنوان یک ماده آموزشی تاثیر گذار نیازهای یادگیری دانش آموزان را برطرف سازند .

چندرسانهایها با فراهم کردن محیط غنی و سرشار از محرکهای متنوع و گوناگون و برقراری تعامل و ارتباط با دانشآموز میتواند به یادگیری موثرتر و عمیقتر و حل مساله بینجامد.

علت اینکه چندرسانهایها یادگیری را افزایش میدهند آن است که افراد تنها 20 درصد آنچه را که میبینند و 30 درصد آنچه را که میشنوند و 50 درصد آنچه را که میبینند و میشنوند یاد میگیرند، حال انکه اگر آنچه را که میبینند و میشنوند همزمان انجام دهند یادگیری آنان به 80 درصد افزایش مییابد .چندرسانهایها با فراهم کردن تجارب پویا باعث افزایش سرعت یادگیری مهارتهای پایه میگردند(رضوی،1383) و البته وو[6] نیز در مقاله طراحی محیطهای یادگیری چندرسانهای با استفاده از عوامل آموزشی : عوامل و مسائل در سال2009به این امر اذعان داشته است .

در واقع چندرسانهای های آموزشی از جمله نظامهای رسانهای هستند که با توجه به ماهیت چند حسیشان میتوانند به راحتی با انواع سبکهای یادگیری سازگار شوند و با شکلهای گوناگون تعامل یادگیری آسان و پایدار را فراهم کنند (شارپ،ترجمه بارزنجانی ،1378).

“مهمترین مزیت چندرسانهای نسبت به اشکال دیگرآموزش، انعطاف پذیری درعرصه اطلاعات و دستیابی سریع آن در فراهم کردن بازخورد است و هدف از به کارگیری چندرسانهای این است که به یادگیری یادگیرندگان کمک کند و سواد آنان را بالا ببرد “( رضوی،1390ص284).

یکی از قلمروهای جدید پژوهشی در حوزهی چندرسانهایهای آموزشی، پژوهش درباره اثرات مفید وجود عامل آموزشی متحرک بر روی صفحه نمایشگر است .

در این راستا میتوان با استفاده از عامل آموزشی متحرک به افزایش علاقه و انگیزه یادگیری هر چه بهتر مباحث درسی برای کاربران پرداخت .

از سویی اهمیت درس جغرافیا سال سوم راهنمایی موجب آن میشود که در راستای رسیدن به اهداف این کتاب و دستیابی به هدف والای آموزش کوشا بوده و فناوری های روز تکنولوژی آموزشی را بهکار ببریم .