گفتار پنجم : حکم،مبنا و هدف تشدید مجازات در تکرار جرم. 15

 

 

بند اول : حکم تشدید مجازات در تکرار جرم. 15

 

 

بند دوم : مبنای تشدید مجازات در تکرار جرم. 17

 

 

بند سوم : هدف یا حکمت تشدید مجازات در تکرار جرم. 17

 

 

گفتار ششم : آیات مورد استناد به تشدید مجازات در صورت تکرار جرم  18

 

 

مبحث دوم : انواع تکرار، حدود تشدید و مطالب مرتبط با آن. 20

 

 

گفتار اول : انواع تکرار جرم. 21

 

 

بند اول : تکرار جرم موقت و دائم. 21

 

 

بند دوم : تکرار جرم تصاعدی و ساده. 22

 

 

بند سوم : تکرار جرم عام و خاص. 23

 

 

گفتار دوم : اقسام تکرار کنندگان جرم. 23

 

 

بند اول : تکرار کنندگان جرم از نظر سن. 23

 

 

بند دوم : تکرار کنندگان جرم از نظر جنس. 24

 

 

بند سوم : تکرار کنندگان جرم مجرد و متأهل. 24

 

 

بند چهارم : تکرار کنندگان جرم ساده و حرفه ای. 24

 

 

گفتار سوم : طرق مختلف مجازات تکرار جرم. 25

 

 

بند اول : از نظر ماهیت جرایم ارتکابی. 26

 

 

بند دوم : از نظر فاصله زمانی بین محکومیت اول و جرم ارتکابی ثانوی  26

 

 

گفتار چهارم : حدود تشدید مجازات در تکرار جرم. 27

 

 

بند اول : حدود تشدید در قانون و حقوق. 27

 

 

بند دوم : حدود تشدید در فقه امامیه. 28

 

 

گفتار پنجم : تکرار جرم از منظر جرم شناسی و آیین دادرسی کیفری  30

 

 

بند اول : تکرار جرم از منظر جرم شناسی. 31

 

 

بند دوم : تکرار جرم و آیین دادرسی کیفری. 33

 

 

فصل دوم : جایگاه تکرار جرم در فقه امامیه و حقوق کیفری   34

 

 

مبحث اول : جایگاه فقهی تکرار جرم. 35

 

 

گفتار اول : مبانی تکرار جرم در حقوق جزای اسلام. 35

 

 

گفتار دوم : قاعده تکرار جرم حدی. 36

 

 

گفتار سوم : تکرار جرم در انواع حدود. 37

 

 

بند اول : تکرار جرم در زنا. 37

 

 

بند دوم : تکرار جرم در لواط. 38

 

 

 

 

بند سوم : تکرار جرم در مساحقه. 39

 

 

بند چهارم : تکرار جرم در قذف. 40

 

 

بند پنجم : تکرار جرم در شرب مسکر. 42

 

 

بند ششم : تکرار جرم در قوادی. 43

 

 

بند هفتم : تکرار جرم در سرقت. 44

 

 

بند هشتم :  تکرار جرم در ارتداد. 44

 

 

بند نهم : تکرار جرم در محاربه. 45

 

 

گفتار چهارم : تکرار جرم در قصاص و دیات. 46

 

 

گفتار پنجم : تکرار جرم در تعزیرات. 47

 

 

بند اول : اقوال فقها. 47

 

 

بنددوم : بررسی و تحلیل. 48

 

 

مبحث دوم : جایگاه حقوقی تکرار جرم. 51

 

 

گفتار اول : تکرار جرم در حدود بر اساس قانون سال 1370 و 1392  51

 

 

بند اول : تکرار جرم در زنا. 51

 

 

بند دوم : تکرار جرم در لواط و مساحقه. 52

 

 

بند سوم : تکرار جرم در قذف. 53

 

 

بند چهارم : تکرار جرم در شرب خمر. 53

 

 

بند پنجم : تکرار جرم در سرقت حدی. 54

 

 

بند ششم : تکرار جرم در محاربه. 54

 

 

گفتار دوم : تکرار جرم در قصاص و دیات بر اساس قانون سال 1370 و 1392  55

 

 

گفتار سوم : تکرار جرم در قانون تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده 1375  56

 

 

گفتار چهارم : حدود اجرای تشدید در تکرار جرایم تعزیری و بازدارنده  57

 

 

بند اول : استفاده از مجازات های تکمیلی و تتمیمی در تشدید مجازات  59

 

 

بند دوم : حدود اجرای تشدید مجازات از نظر اداره حقوقی قوه قضائیه  59

 

 

بند سوم : عدم عدول از حداکثر مجازات در صورت تکرار برخی از جرایم تعزیری. 61

 

 

فصل سوم : تحولات تقنینی تکرار جرم.. 63

 

 

مبحث اول : سیر تقنینی مقررات تکرار جرم در قانون مجازات تا قبل از نقلاب. 64

 

 

گفتار اول : تکرار جرم معیار عام تشدید مجازات در سیر قوانین تصویبی  64

 

 

گفتار دوم : تکرار جرم در قانون جزای عرفی 1294 هجری شمسی. 65

 

 

گفتار سوم : تکرار جرم در قانون مجازات  عمومی 1304. 67

 

 

بند اول : پذیرش افتراقی الگوی کیفری در قانون مجازات عمومی 1304  67

 

 

بند دوم : شرایط تحقق تکرار جرم در قانون مجازات عمومی 1304. 69

 

 

بند سوم : ایرادات و انتقادات وارد بر قانون مجازات عمومی. 75

 

 

گفتار چهارم :  تکرار جرم در قانون اصلاحی مصوب 1310. 77

 

 

گفتار پنجم : تکرار جرم در قانون مجازات عمومی 1352. 78

 

 

مبحث دوم : سیر تقنینی مقررات تکرار جرم در قانون مجازات بعد از انقلاب  80

 

 

گفتار اول : تکرار جرم در قانون راجع به مجازات اسلامی 1361. 80

 

 

گفتار دوم : مواد قانون مجازات اسلامی 1370 در خصوص تکرار جرم  83

 

 

گفتار سوم : شرایط تحقق تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی 1370  83

 

 

بند اول : تکرار کننده جرم. 84

 

 

بند دوم : ماهیت جرم قبلی. 84

 

 

بند سوم : حکم دادگاه. 85

 

 

بند  چهارم : محکومیت به مجازات تعزیری  یا بازدارنده. 85

 

 

بند پنجم : اجرای مجازات. 86

 

 

بند ششم : ارتکاب جرم قابل تعزیر. 88

 

 

گفتار چهارم : بررسی تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی 1392. 89

 

 

بند اول : شروط تحقق تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی 1392. 89

 

 

بند دوم : مجازات تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی 1392. 92

 

 

بند سوم : جمع تشدید و تخفیف مجازات در خصوص تکرار کنندگان جرم بر اساس قانون مجازات اسلامی 1392. 93

 

 

گفتار پنجم : اختیار تشدید مجازات تکرار جرم در قوانین قبل و بعد از انقلاب. 93

 

 

نتیجه گیری و پیشنهادات. 95

 

 

پیشنهادات. 96

 

 

 

 

 

الف: منابع فارسی. 97

 

 

ب: منابع عربی. 99

 

 

مقدمه

 

 

الف) بیان مسأله

 

 

با همه تحولی که در حقوق جزا پدید آمده است، هنوز اصل مجازات به عنوان لازمه مهم حفظ نظم اجتماعی، ضرورت خود را نشان می دهد. نفس وجود یا ضرورت مجازات، با هر هدفی که اجرا شود، نه تنها منتفی نیست بلکه گرایش به تشدید آن تجدیدنظر در ملایمت با مجرمین بار دیگر احساس می شود ولی در هر حال، تناسب میان جرم و مجازات، اصلی اجتناب ناپذیر است و طبع عدالت جوی انسان، به این سمت گرایش فطری و طبیعی دارد . تکرار جرم یکی از علل مشدد عام مجازات در ارتکاب جرم محسوب می شود . تشدید مجازات مرتکب همانند تخفیف آن به دلیل فردی کردن مجازات در حقوق کنونی انجام می گیرد ، به طوری که مرتکب در ارتکاب جرم مجدد در واقع حالت خطرناک خود را بروز می دهد . تکرار کنندگان جرم نه تنها با استمرار فعالیت خود نظم و امنیت را در معرض مخاطره قرار می دهند بلکه هزینه های گزافی را بر اقتصاد عمومی و بودجه نظام عدالت کیفری تحمیل می کنند چراکه بیش از نیمی از مشتریان دائمی دستگاه عدالت کیفری را تکرار کنندگان جرم تشکیل می دهند . شرایط تحقق تکرار جرم و میزان تشدید مجازات مشمولین تکرار جرم همواره در طول زمان در معرض تغییر و تحول بوده است و در هر دوره ای از تاریخ تحولات قانون مجازات اسلامی چه در قبل و چه در بعد از انقلاب فراز و نشیب هایی را پشت سر گذاشته است .

 

 

به طور کلی می توان گفت در حقوق کیفری، تکرار جرم همانند تعدد جرم از جمله کیفیات مشدده عمومی محسوب می شود و فردی که مشمول تکرار جرم باشد، مستوجب مجازات شدید تر است . نهاد تکرار جرم از جمله نهادهای کیفری است که در نظام کیفری ایران فراز و فرودها و تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است . میزان تشدید مجازات در تکرار جرم، چگونگی اعمال کیفیات مخففه، تعیین حد و مرز بین تکرار جرم و تعدد جرم و … از جمله مسائل مرتبط با تکرار جرم است که شاهد تحولات فراوانی در طول تاریخ قانون گذاری کشورمان بوده است .

 

 

تحولات قانون گذاری در ایران نشان می دهد که حتی مفهوم و شرایط تحقق تکرار جرم هم مصون از تغییر و تحول نبوده است و آخرین اراده قانون گذار در زمینه مقررات ناظر به تکرار جرم در قانون نوین مجازات اسلامی پیش بینی شده است که به نظر می رسد عملکرد بهتری نسبت به قوانین سابق دارد .

 

 

ب) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

 

با توجه به اینکه قانون مجازات اسلامی جدید، آخرین اراده مقنن در زمینه احکام و مقررات ناظر به تکرار جرم می باشد و قانون گذاردر تدوین قانون نوین مجازات اسلامی، تجربه چندین قانون گذار قبلی را پیش رو داشته است. بنابراین بررسی سیر تحولات تقنینی این نهاد کیفری در قانون مجازات جدید و نسبت آن با قوانین پیشین حائز اهمیت و ضرورت می باشد .

 

 

ج) سؤالات تحقیق

 

 

سؤالات این پژوهش در موارد زیر خلاصه می شود :

 

 

1-آیا قانون مجازات اسلامی جدید، در مقایسه با قوانین کیفری پیشین در زمینه تکرار جرم، کامل تر است؟

 

 

2-قانون مجازات اسلامی جدید، در مقررات ناظر به تکرار جرم، متأثر از قوانین جزایی پیشین بوده است؟

 

 

د) فرضیه های تحقیق

 

 

فرضیه های این پژوهش نیز شامل موارد زیر می شود :

 

 

1-به نظر می رسد قانون مجازات اسلامی جدید در زمینه تکرار جرم از قوانین جزایی قبلی به ویژه قانون مجازات اسلامی سال 1370 کامل تر است .

 

 

2-به نظر می رسد قانون گذار در تدوین مقررات ناظر به تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی جدید بیشتر تحت تأثیر قانون مجازات اسلامی سال 1352 بوده است .

 

 

و) اهداف تحقیق

 

 

اهداف این پژوهش هم شامل موارد زیر است :

 

 

1-بررسی فقهی و حقوقی تکرار جرم و سیر تحولات تقنینی آن در نظام کیفری ایران

 

 

2-ارزیابی قانون مجازات اسلامی جدید در مقایسه با قوانین جزایی پیشین

 

 

3-تبیین دقیق مقررات تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی جدید و تعیین نقاط ضعف و قوت این قانون

 

 

ز) جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق

 

 

با توجه به اینکه قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 به تازگی تصویب شده است، بررسی سیر تحولاتی که نهاد تکرار جرم در کشور ما شاهد آن بوده است و این تحولات در آخرین اراده مقنن در قانون مجازات اسلامی متجلی شده است و نسبت این قانون با قوانین جزایی پیشین،یک موضوع بدیع و جدید است .

 

 

ح) روش تحقیق

 

 

روش تحقیق کتابخانه‌ای بوده و با استفاده از کتب، مقالات و آثار مولفان و صاحب‌نظران عرصه حقوق جزا و جرم شناسی صورت می‌گیرد. همچنین توصیفی و تحلیلی بودن تحقیق موجب شده کمتر به کشف قوانین و ارایه‌ی نظریات پرداخته شود. در این تحقیق از توصیف عینیات و واقعیات موجود به دور از استنتاج بهره برده شده است و در جمع‌آوری مطالب واطلاعات مورد نیاز نوعاً از روش‌های مطالعه کتابخانه ای وبررسی متون و محتوای مطالب کتب استفاده شده است. همچنین فیش برداری از کتب، مقالات و نوشته های حقوقی و نظریات پاره ای از حقوق دانان در این تحقیق سبب پربارتر شدن هر چه بیشتر آن شده است .

 

 

ط) سازماندهی تحقیق

 

 

این پایان نامه مشتمل بر سه فصل می باشد که فصل اول آن با عنوان کلیات شامل دو مبحث بوده که مبحث اول آن به مفاهیم و اصطلاحات  اختصاص یافته و شامل شش گفتار می باشد و مبحث دوم آن هم که شامل شش گفتار می باشد به انواع تکرار جرم، اقسام تکرار کنندگان جرم، حدود تشدید مجازات در تکرار جرم و تکرار جرم از منظر جرم شناسی و آیین دادرسی کیفری می پردازد . فصل دوم هم که جایگاه تکرار جرم در فقه امامیه و حقوق کیفری پرداخته است، شامل دو مبحث می باشد که مبحث اول آن جایگاه  فقهی تکرار جرم را مورد تحلیل قرار می دهد و شامل پنج گفتار می باشد و مبحث دوم هم که به جایگاه حقوقی تکرار جرم در پرداخته شامل چهار گفتار است و در نهایت در فصل آخر که تحولات تقنینی تکرار جرم بررسی می شود شامل دو مبحث و هر مبحث هم شامل پنج گفتار است که به ترتیب در مبحث اول سیر تقنینی مقررات تکرار جرم در قانون مجازات تا قبل از انقلاب و در مبحث دوم سیر تقنینی مقررات تکرار جرم در قانون مجازات بعد از انقلاب تحلیل می شود .

 

 

مبحث اول : مفاهیم و اصطلاحات

 

 

گفتار اول : مفهوم تکرار جرم

 

 

تکرار در لغت به معنای کاری را دوباره انجام دادن و معادل عربی آن «عود» یعنی بازگشتن و کار قبلی را دوباره انجام دادن است.

 

 

در عرف برای تحقق «تکرار» لازم نیست فاعل و تکرار کننده، «شخص واحدی»باشد. به همین دلیل گفته می شود فلانی کار سابق خود را تکرار یا فرزند یا برادرش کار او را تکرار کرده اند. همچنین مهم نیست «عمل» تکرار یافته تکرار چه «صفتی» داشته باشد. یعنی ممکن است شخصی سابقا کار خیری را انجام داده و مجددا همان کار خیر را تکرار یا قبلا کار نادرستی را مرتکب و سپس همان کار نادرست را انجام داده باشد . ضمنا از نظر عرف، عملی تکراری محسوب می شود که از همان نوع سابق بوده، مثلا اگر الف سرقت کرده و بعد مرتکب جعل شده باشد، گفته نخواهد شد که او مرتکب تکرار شده است مگر اینکه مقصود، عمل خوب یا نادرست به مفهوم مطلق باشد. یعنی وقتی گفته می شود الف کار خودش را تکرار کرده است، صرف نظر از اینکه عمل تکرار شده از حیث مادی ، چه عملی بوده است .

 

 

تکرار جرم ، اصطلاح حقوق کیفری و جرم شناسی است . در بین حقو دانان ، تعریف واحدی در خصوص تکرار جرم وجود ندارد . اختلاف در تعریف تکرار جرم ، ناشی از اختلاف در شرایط تحقق تکرار جرم و تعریفی که قانون گذار از تکرار جرم به عمل می آورده می باشد . قوانین کیفری در کشورها ، بیانگر نوع سیاست جنایی کشورها است و چون نوع سیاست جنایی کشورها اصولا متفاوت است ، بنابراین ممکن است از تکرار جرم نیز تعاریف متفاوتی نموده و شرایط مختلفی را در تحقق تکرار جرم شرط بدانند .

 

 

 بند اول : مفهوم تکرار جرم در حقوق ایران

 

 

با توجه به ماده 24 قانون مجازات عمومی 1304، تکرار جرم عبارت است از :«ارتکاب جنایت یا جنحه پس از محکومیت قطعی». بعد از اینکه در قانون اصلاحی مصوب11/2/1310 در شرایط تحقق تکرار جرم ، تغییراتی صورت گرفت، در قانون مجازات عمومی اصلاحی 1352 در تعریف تکرار جرم آمده بود :«هر کس به موجب حکم قطعی به حبس جنحه ای یا جنایی محکوم شده و از تاریخ قطعیت حکم تا زمان اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان ، مرتکب جنحه یا جنایت دیگری شود ، مشمول مقررات تکرار جرم خواهد بود.»

 

 

در ماده 19 قانون مجازات اسلامی 1361 هم آمده بود : «هر کس به موجب حکم دادگاه به مجازات تعزیری محکوم شود ، چنانچه بعد از اجرای حکم ، مجددا مرتکب همان جرم گردد ، دادگاه می تواند مجازات او را در صورت لزوم ، تشدید نماید.»

 

 

بعد از آن در ماده 48 قانون مجازات اسلامی 1370 در تعریف تکرار جرم آورده شده بود : «هر کس به موجب حکم دادگاه به مجازات تعزیری و یا بازدارنده محکوم شود، چنانچه بعد از اجرای حکم ، مجددا مرتکب جرم قابل تعزیر گردد ، دادگاه می تواند در صورت لزوم ، مجازات تعزیری یا بازدارنده را تشدید نماید .»

 

 

سرانجام در قانون مجازات اسلامی 1392 در ماده 136 بیان می دارد : «هر کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد ، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است .» همچنین در ماده 137 نیز بیان می دارد : «هر کس به موجب حکم قطعی به یکی از مجازاتهای تعزیری از درجه یک تا شش محکوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان اجرای مجازات ، مرتکب جرم تعزیری درجه یک تا شش دیگری گردد ، به حداکثر مجازات تا یک و نیم برابر آن محکوم می شود .»

 

 

بند دوم : تعریف حقوق دانان از تکرار جرم

 

 

تعریف حقوق دانان از یک تأسیس و مفهوم حقوقی ، اصولا به پیروی از قانون گذار است . به همین دلیل عبدالقادر عوده در تعریف تکرار جرم می نویسد : امروزه تکرار جرم در اصطلاح قانونی ما به حالت شخصی اطلاق می شود که جرمی را بعد از جرم دیگری که حکم نهایی آن صادر شده است ، مرتکب می شود . به این معنا که تکرار ناشی از تکرار جرایم به وسیله شخص واحد بعد از صدور حکم نهایی درباره یک یا برخی از آن جرایم است.

 

 

حقوق دانان ایرانی هم با توجه به تعریف قانون گذار ایرانی و شرایطی که برای تحقق تکرار جرم ، ضروری دانسته است ، سعی کردند در تعریف خود ، شرایط قانونی تکرار جرم را مورد توجه قرار دهند . مثلا آقای سمیعی در تعریف تکرار جرم نوشته اند : «تکرار جرم عبارت از آن است که مجرم بعد از ارتکاب جرم و محکومیت به مجازات ، مجددا مرتکب جرم دیگری شود .» و آقای باهری نیز گفته اند : «تکرار جرم عبارت است از این که کسی به موجب حکم قطعی یکی از دادگاه های ایران محکومیت جزایی داشته باشد و بعدا مرتکب جرمی شود که مستلزم محکومیت جنایی گردد .» اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی از حقوق دانان ایرانی ، بدون توجه به تغییر معیارها و مبانی تکرار جرم در حقوق ایران ، مثل سابق ، ت