بخش اول –مبانی نظری پژوهش ……………………………………………………………………………….13
مفاهیم اساسی مدیریت دانش ……………………………………………………………………………………13
ماهیت دانش …………………………………………………………………………………………………………..13
سلسله مراتب دانش………………………………………………………………………………………………….14
اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………..14
تعریف دانش ………………………………………………………………………………………………………….15
ویژگی های دانش …………………………………………………………………………………………………..17
فهرست مطالب
عنوان صفحه
انواع دانش ………………………………………………………………………………………………………….18
فرایند تبدیل دانش یا دانش آفرینی………………………………………………………………………….19
مدیریت دانش …………………………………………………………………………………………………….20
تعریف مدیریت دانش ………………………………………………………………………………………….21
اصول مدیریت دانش…………………………………………………………………………………………….22
فرایند مدیریت دانش…………………………………………………………………………………………..23
-خلق دانش………………………………………………………………………………………………………..23
-حفظ ونگهداری دانش………………………………………………………………………………………..24
بازیابی وتوزیع دانش(سهیم سازی)……………………………………………………………………….24-
-کاربرد دانش………………………………………………………………………………………………………25
مدیریت فرایندی دانش………………………………………………………………………………………….26
راهبردهای مدیریت دانش………………………………………………………………………………………27
دیدگاههای مدیریت دانش……………………………………………………………………………………..27
تئوری های مدیریت دانش……………………………………………………………………………………..28
مدل های مدیریت دانش……………………………………………………………………………………….30
عوامل زیر ساختی مدیریت دانش ………………………………………………………………………….32
سازمان یادگیرنده و سازمان یاددهنده …………………………………………………………………….34
تکنولوژی اطلاعاتی …………………………………………………………………………………………….39
فناوری اطلاعات به عنوان توانمندساز مدیریت دانش……………………………………………….40
ارتباط بین مدیریت دانش و فناوری اطلاعات………………………………………………………….41
رهبری………………………………………………………………………………………………………………..43
گامهای رهبران در مسیر مدیریت دانش سازمانی …………………………………………………….43
ساختار سازمانی ………………………………………………………………………………………………….45
فهرست مطالب
عنوان صفحه
-بی مرزی ………………………………………………………………………………………………………47
سیالی و روانی………………………………………………………………………………………………….47
جذابیت………………………………………………………………………………………………………….47-
انعطاف پذیری………………………………………………………………………………………………..47-
روابط غیر رسمی……………………………………………………………………………………………. 47
ابعاد ساختاری برای استقرار مدیریت دانش سازمانی……………………………………………..48
-رابطه مبتنی بر اعتماد……………………………………………………………………………………….48
-رابطه تعاملی برون سازمانی ……………………………………………………………………………..48
-رابطه عاطفی فراگیر…………………………………………………………………………………………49
فرهنگ سازمانی………………………………………………………………………………………………..49
فرهنگ متناسب با استقرار مدیریت دانش ……………………………………………………………49
-ابعاد فرهنگی مورد نیازجهت استقرار مدیریت دانش در سازمان ……………………………51
-فرهنگ تسهیم دانش………………………………………………………………………………………..51
-فرهنگ مشارکتی ……………………………………………………………………………………………52
-فرهنگ اعتماد محور………………………………………………………………………………………..52
-فرهنگ نوآورانه ……………………………………………………………………………………………..53
-فرهنگ باز………………………………………………………………………………………………………53
-فرهنگ سازمانی یادگیرنده ……………………………………………………………………………….54
یادگیری سازمانی ………………………………………………………………………………………………54
یادگیری……………………………………………………………………………………………………………55
-سطوح یادگیری ……………………………………………………………………………………………..55
-یادگیری فردی ……………………………………………………………………………………………….55
-یادگیری تیمی ………………………………………………………………………………………………..55
-یادگیری سازمانی ……………………………………………………………………………………………56
فهرست مطالب
عنوان صفحه
انواع یادگیری…………………………………………………………………………………………………..56-
-یادگیری انطباقی…………………………………………………………………………………….. 56
-یادگیری زایا یا خلاق……………………………………………………………………………………… 56
-یادگیری زدایی………………………………………………………………………………………………..56
-مهارت های یادگیری……………………………………………………………………………………….57
-یادگیری الگویی………………………………………………………………………………………………57
-گفتمان ………………………………………………………………………………………………………….57
منابع انسانی …………………………………………………………………………………………………….58
دانشگران ………………………………………………………………………………………………………..59
اصول اداره کارکنان دانشگران ……………………………………………………………………………60
-مشارکت دانایی محور……………………………………………………………………………………..60
-ایجاد شبکه دانش …………………………………………………………………………………………..60
-توسعه ظرفیت یادگیری……………………………………………………………………………………60
-فعالیت تیمی………………………………………………………………………………………………… 60
-شریک تجاری ……………………………………………………………………………………………….61
-رویکرد استراتژیک………………………………………………………………………………………….61
– برنامه ریزی توسعه فردی ………………………………………………………………………………61
-رفتار احترام آمیز…………………………………………………………………………………………….61
-آموزش………………………………………………………………………………………………………… 61
مهارت های لازم در آموزش کارکنان دانشی ………………………………………………………..62
عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش …………………………………………………………………62
-تکنولوژی اطلاعات ………………………………………………………………………………………..63
-فرایندها…………………………………………………………………………………………………………63
-مردم(افراد)…………………………………………………………………………………………………….63
-تعهد استراتژیک……………………………………………………………………………………………..63
موانع استقرار مدیریت دانش ……………………………………………………………………………..64
فهرست مطالب
عنوان صفحه
-فرهنگ سازمانی ……………………………………………………………………………………………….64
-سیستم های انگیزشی ………………………………………………………………………………………..64
-کمبود بازارهای دانش ……………………………………………………………………………………….65
-مقاومت کارکنان ……………………………………………………………………………………………….65
-سلسله مراتب سازمانی ………………………………………………………………………………………65
تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق …………………………………………………….66
-تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………….66
-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور………………………………………………………………..68
نتبجه گیری ……………………………………………………………………………………………………….73
فصل سوم :روش شناسی پژوهش …………………………………………………………………74
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………75
روش پژوهش ……………………………………………………………………………………………………75
جامعه آماری پژوهش …………………………………………………………………………………………75
نمونه و روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه ……………………………………………………..76
روش ها یا ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………….76
روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها…………………………………………………………………….77
-روایی………………………………………………………………………………………………………………77
-پایایی ……………………………………………………………………………………………………………..77
روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………..77
فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………80
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….81
تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها…………………………………………………………………………….81
تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها……………………………………………………………………………83
فصل پنجم:خلاصه ،نتیجه گیری و پیشنهادها………………………………………………………..88
خلاصه ……………………………………………………………………………………………………………..89
نتایج …………………………………………………………………………………………………………………90
فهرست مطالب
عنوان صفحه
بحث و تفسیر نتایج ………………………………………………………………………………………………92
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………….95
محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………96
-محدودیت در کنترل محقق ………………………………………………………………………………….96
-محدودیت خارج از کنترل محقق…………………………………………………………………………..96
پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………..97
پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش…………………………………………………………………..97-
پیشنهادهای مبتنی بر تجارب محقق ……………………………………………………………………….98-
توصیه به محققان آینده …………………………………………………………………………………………98
فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………99
پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………….105
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول2-1:تعریف دانش از دیدگاه صاحب نظران…………………………………………………………16
جدول2-2:جنبه های متفاوت دانش و کاربردهای آنها…………………………………………………..17
جدول2-3:حافظه سازمانی ……………………………………………………………………………………….24
جدول2-4:دیدگاه های مختلف پیرامون تعریف مدیریت دانش ……………………………………..28
جدول2-5:عوامل کلیدی موفقیت در مدیریت دانش……………………………………………………..63
جدول3-1: توزیع فراوانی جامعه آماری بر حسب جنسیت…………………………………………….75
جدول3-2: توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب جنسیت…………………………………………….76
جدول3-3: توزیع سؤالات پرسشنامه در بین متغیرهای مورد مطالعه………………………………..76
جدول3-4: جدول تناظر سؤالات ویژه با سؤالات پرسشنامه…………………………………….77
جدول4-1: توزیع ودرصد فراوانی نمونه ها بر حسب جنسیت…………………………………….81
جدول4-2: توزیع و درصد فراوانی نمونه ها به تفکیک مدرک تحصیلی………………………81
جدول4-3: توزیع و درصد فراوانی نمونه ها به تفکیک سابقه خدمت………………………….82
جدول4-4: توزیع میانگین و انحراف معیار نمرات متغیرها به تفکیک جنسیت………………..83.
جدول4-5:نتایج حاصل از آزمون نمونه در مورد مقایسه میانگین زیرساخت فنی دانشگاه ..83
جدول4-6:نتایج حاصل ازآزمون نمونه درمورد مقایسه میانگین زیرساخت فرهنگ سازمانی 84
جدول4-7: نتایج حاصل ازآزمون نمونه درمورد مقایسه میانگین زیرساخت یادگیری سازمانی دانشگاه …………………………………………………………………………………………………………………..84
جدول4-8: : نتایج حاصل ازآزمون نمونه درمورد مقایسه میانگین زیرساخت ساختار سازمانی دانشگاه …………………………………………………………………………………………………………………..85
جدول4-9: نتایج حاصل ازآزمون نمونه درمورد مقایسه میانگین زیرساخت منابع انسانی…….85
جدول4-10: نتایج حاصل ازآزمون نمونه درمورد مقایسه میانگین زیرساخت مدیریت دانش…….
جدول4-11: نتایج حاصل از آزمون رتبه ای فریدمن در مورد رتبه هر یک از عوامل زیر ساخت مدیریت دانش دانشگاه……………………………………………………………………………………………………………………86
فهرست اشکال و نمودارها
عنوان صفحه
نمودار2-:1سلسله مراتب دانش …………………………………………………………………………………14
شکل2-2:فرایند تبدیل دانش ……………………………………………………………………………………20
شکل2-3:مدل کافرا…………………………………………………………………………………………………31
نمودار4-1: توزیع و درصد فراوانی نمونه ها بر حسب جنسیت…………………………………81
نمودار4-2: توزیع و درصد فراوانی نمونه ها به تفکیک مدرک تحصیلی……………………..82
نمودار4-3: توزیع و درصد فراوانی نمونه ها به تفکیک سابقه خدمت…………………………82
چکیده
تحقق جامعه دانش محور مستلزم وجود سازمان هایی است که خلق، اشاعه و کاربرد دانش را در تمام فرایندهای خود به کار برند، دراکر با به کارگیری واژگانی همچون کاردانشی، دانشگر و سازمان دانشی خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمان ها را می دهد که در آن ها به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد. این پژوهش به “بررسی عوامل زیر ساختی استقرار مدیریت دانش در دانشگاه علوم پزشکی مازندران “می پردازد. سوال اصلی این پژوهش: عوامل زیر ساختی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟و سوالات ویژه عبارتند از:
1-عوامل فنی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
2-عوامل فرهنگ سازمانی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
3-عوامل یادگیری سازمانی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
4-عوامل ساختار سازمانی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
5-عوامل منابع انسانی دانشگاه در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
6-رتبه هریک از عوامل در استقرار مدیریت دانش چگونه است؟
این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و روش تحقیق توصیفی و زمینه یابی است. جامعه پژوهش 1308نفراست، برای تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شده، تعداد نمونه 300نفر است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته شامل 39 سوال است.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد ، زیرساخت های مدیریت دانش دانشگاه بالاتر از حد انتظار بوده، میتوان نتیجه گیری نمود، این زیرساخت ها در دانشگاه علوم پزشکی جهت استقرار مدیریت دانش از وضعیت مناسبی برخوردار است. ومی توان نتایج حاصل از این آزمون را با اطمینان 99% به جامعه آماری تعمیم داد. (72/3=t، 000/0=sig). ودر نهایت می توان گفت زیرساخت های فنی، فرهنگ سازمانی، منابع انسانی نسبت به سایر زیرساخت ها جهت استقرار مدیریت دانش در دانشگاه علوم پزشکی مازندران از وضعیت مناسب تری برخوردار است.
فصل اول
کلیات تحقیق
انسان دانش را مدیریت نمی کند. بر عکس، این دانش است که انسان را اداره می نماید.
الوین تافلر
مقدمه
با آغاز قرن بیست و یکم عصر جدیدی در تکامل زندگی و ساختار سازمانی پدید آمده است. تغییرات عمده در محیط اقتصادی که به وسیله جهانی شدن و فناوری رخ داده است، تحولات اساسی سازمان ها را به منظور انطباق با دنیای نوظهور ضروری ساخته است (فیضی و قطریفی،1389). این موضوع توجه سازمان ها را به سمت دانش معطوف کرد، اهمیت دانش و کاربرد آن در قلمروهای گوناگونی از جمله اندیشمندان اجتماعی برای تحقق جامعه ی بدون طبقه و توزیع عادلانه معرفت، در سازمان و مدیریت به عنوان رمز بقا و موفقیت و کسب مزیت رقابتی پایدار، در اقتصاد به عنوان دارایی استراتژیکی بحث شده است (عدلی،1385). از این دیدگاه استدلال می شود که دانش دارایی غیر ملموسی است که در اقتصاد جدید از دارایی سنتی مهم تر است (نیک فطرت،1381). در گذشته معمولا ارزش یک سازمان بر حسب سرمایه و دارایی های ملموس سنجیده می شد، اما در هزاره ی سوم، دارایی های غیر ملموس به عنوان بهترین دارایی سازمان تلقی می شود (الوانی،1383). در محیط رقابتی امروز سازمان ها باید دانش را به گونه ای کارآمد و موثر مدیریت کنند، بدین معنی که نه تنها بر دانش موجود مدیریت کند بلکه به خلق و ایجاد دانش بپردازد و آن ها را ذخیره کند و آنگاه آن را به طور منظمی قابل استفاده و بهره برداری سازد (الوانی،1383). نقش نظام آموزش عالی در استقرار مدیریت دانش به عنوان قابلیت اصلی، بیش از سایر سازمان هاست، به نحوی که دانشگاهها از اجزای اساسی توسعه ی علمی، فرهنگی و اجتماعی کشورها محسوب می گردد (نعمتی، 1384). بنابراین دانشگاههای کشور ما نیز همچون سایر کشورهای خواهان توسعه و پیشرفت می توانند در زمینه ی مدیریت دانش گامهای استواری را بردارند که تحقق این امر مستلزم بررسی عوامل زیرساختی است که موجب حمایت از استقرار مدیریت دانش در دانشگاهها می گردد و پژوهشگر درصدد است که این عوامل را مورد بررسی قرار دهد.
بیان مسأله
دراکر با به کارگیری واژگانی همچون کاردانشی، دانشگر و سازمان دانشی خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمان ها را می دهد که در آن ها به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد، بر اساس این نظریه در آینده جوامعی انتظار توسعه و پیشرفت را خواهند داشت که سهم بیشتری از دانش را به خود اختصاص دهند (الوانی و دانایی فرد،1380). تحقق جامعه دانش محور مستلزم وجود سازمان هایی است که خلق، اشاعه و کاربرد دانش را در تمام فرایندهای خود به کار برند، علی رغم اینکه از نیمه دوم هشتاد اهمیت دانش به عنوان دارایی استراتژیکی و سرمایه سازمان که برای سازمان ها و جوامع مزیت رقابتی پایدار ایجاد می کند و برای ملت ها و کشورها موفقیت و بقای بلند مدت را به ارمغان می آورد، توسط سازمان ها و جوامع بازشناسایی شد، اما اداره اثربخش آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است زیرا آنها هنوز در مرحله اکتساب اطلاعات و ذخیره آن هستند و برای این منظور طراحی شده اند، در صورتی که تغییرات سریع در هزاره سوم سازمان ها را با چالش های مختلفی روبرو کرده است که تکنولوژی اطلاعات نمی تواند پاسخگوی این چالش ها باشد، در محیط های فرا آشوب و پیچیده امروز، سازمان هایی موفق هستند که با کمک ابزارهای مدیریتی و فناوری های نوین، از فرصت ایجاد شده به نفع خود استفاده کنند، مدیریت دانش یکی از این ابزارهاست، مدیریت دانش روی خلق ارزش ها تاکید می کند و به معنای اداره کردن دانش موجود و تبدیل آن به دانش مفید در سازمان است و دو جزء مهم دارد اداره دانش و افزایش توانایی برای خلق دانش جدید و نوآوری که منجر به اهمیت یافتن یادگیری و یادگیری زدایی می شود، در این ارتباط مالهوترا بیان می کند مدیریت دانش اعمال مدیریت و زمینه سازی برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح از طریق گردآوری، اشاعه و کاربرد آن به عنوان یک سرمایه سازمانی است، مهمترین بخش مدیریت دانش تبدیل دانش ضمنی به صریح و هم چنین تبدیل دانش شخصی به دانش سازمانی است که در مدل مشهور نوناکا ارائه شده است (حسن زاده،1386). مهمترین بخش تبدیل دانش به فراهم سازی زیرساخت های مورد نظر مربوط می شود. زیر ساخت های مدیریت دانش در دو رویکرد قابل شناسایی است، اولین رویکرد زیرساخت فیزیکی مدیریت دانش است که به منظور حمایت و اداره فرایند های مبتنی بر دانش طراحی شده است که عمدتا بر تکنولوژی اطلاعات مبتنی است، بعد دوم مدیریت دانش رویکرد اجتماعی_انسانی است، تمرکز این رویکرد بر افراد و اعضای سازمان است زیرا اعتقاد بر این است که دانش پدیده اجتماعی است، بر اساس این رویکرد بخش عظیمی از دانش سازمان به صورت ضمنی است که قابل مشاهده نیست و یکی از دغدغه های این رویکرد تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح است (صل
