الف- تقصیر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

 

ب- رابطه علیت بین عمل و ضرر………………………………………………………………………………………………………………….. 15

 

ج- رابطه خسارت مادی با خسارت معنوی…………………………………………………………………………………………………… 15

 

گفتار دوم:منابع مسئولیت مدنی در حقوق ایران………………………………………………………………………………………….. 15

 

بند اول – عناوین ضمان قهری……………………………………………………………………………………………………………………… 15

 

الف- اتلاف……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16

 

 

• قاعده اتلاف در فقه شیعه………………………………………………………………………………………………………………… 17

 

• صور مختلف اتلاف از نقطه نظر فقه……………………………………………………………………………………………….. 18

 

ب-تاثیر عنصر معنوی در اتلاف……………………………………………………………………………………………………………… 18

 

ج-اشکال مختلف تلف مال1-کلی 2-جزئی………………………………………………………………………………………………….. 19

 

بند دوم: قاعده تسبیب…………………………………………………………………………………………………………………………………… 20

 

الف-تاثیر تقصیر در تسبیب…………………………………………………………………………………………………………………………… 20

 

ب- قاعده تسبیب در فقه………………………………………………………………………………………………………………………………. 21

 

ج- مستندات قاعده تسبیب…………………………………………………………………………………………………………………………… 21

 

د-تاثیر عنصر معنوی در تسبیب…………………………………………………………………………………………………………………… 21

 

ه-رابطه مابین مباشر وسبب………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

 

گفتار سوم:وجه تمایز اتلاف وتسبیب…………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

بند اول- وجه تمایز از لحاظ نوع فعل…………………………………………………………………………………………………………… 23

 

الف-نوع فعل و عمل در اتلاف……………………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

ب- نوع فعل و عمل در تسبیب…………………………………………………………………………………………………………………….. 24

 

بند دوم- وجه تمایز از لحاظ نیازمندی  به عهد،قصد وتقصیر……………………………………………………………………… 24

 

 

الف- عدم توجه به وجود تقصیر در اتلاف…………………………………………………………………………………………………….. 24

 

ب- توجه به وجود تقصیر در تسبیب……………………………………………………………………………………………………………. 24

 

مبحث سوم:تعریف برائت و شرایط آن…………………………………………………………………………………………………………… 25

 

گفتار اول :قلمرو شرط برائت پزشک……………………………………………………………………………………………………………… 25

 

الف- تعریف برائت………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

 

ب- مصادیق برائت در فقه،قوانین………………………………………………………………………………………………………………….. 26

 

 

• برائت پزشک از منظر فقهای معظم…………………………………………………………………………………………………. 26

 

• برائت در قوانین………………………………………………………………………………………………………………………………… 27

 

بند دوم- شرایط عدم مسئولیت پزشکی……………………………………………………………………………………………………….. 29

 

 

• اجازه قانونگذار………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

 

• قصد درمان………………………………………………………………………………………………………………………………………. 30

 

• مشروعیت اعمال پزشکی…………………………………………………………………………………………………………………. 30

 

• رعایت موازین پزشکی……………………………………………………………………………………………………………………… 31

 

• رضایت بیمار…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

• اخذ برائت…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

 

بند سوم :اخذ برائت و اشکالات وارده……………………………………………………………………………………………………………. 32

 

 

• اخذ برائت قبل از درمان………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

• اخذ رضایت قبل از درمان………………………………………………………………………………………………………………… 33

 

فصل دوم:سیر تحولات قانونی مبانی مسئولیت مدنی وحرفه ای پزشک…………………………………………….. 50

 

مبحث اول:مبانی مسئولیت حرفه ای پزشک…………………………………………………………………………………………. 51

 

الف-سیرتحولات مسئولیت پزشک…………………………………………………………………………………………………………. 51

 

گفتار اول: تاریخچه مسئولیت پزشکی……………………………………………………………………………………………………. 51

 

بند اول –تمدنهای ابتدایی……………………………………………………………………………………………………………………… 51

 

بند دوم- بابل ،یونان و روم باستان…………………………………………………………………………………………………………. 52

 

بند سوم- ایران باستان……………………………………………………………………………………………………………………………. 52

 

بند چهارم- دوران اسلام…………………………………………………………………………………………………………………………. 53

 

گفتا دوم: مسئولیت اخلاقی و کیفری پزشک………………………………………………………………………………………… 53

 

بند اول- مسئولیت اخلاق پزشکی…………………………………………………………………………………………………………. 53

 

الف- مفهوم مسئولیت اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………… 53

 

ب – ماهیت اخلاق پزشکی……………………………………………………………………………………………………………………. 54

 

الف – بایدها……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

ب- نبایدها………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

بند دوم –مسئولیت کیفری پزشک………………………………………………………………………………………………………… 55

 

الف- مفهوم مسئولیت کیفری………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

ب- ماهیت مسئولیت کیفری پزشک……………………………………………………………………………………………………… 56

 

ج- مسئولیت انتظامی پزشک…………………………………………………………………………………………………………………. 56

 

مبحث دوم: ماهیت وارکان مسئولیت مدنی پزشک……………………………………………………………………………….. 57

 

بند اول- ماهیت مسئولیت مدنی پزشک……………………………………………………………………………………………….. 57

 

بند دوم- دیدگاههای موجود در مورد مسئولیت پزشک……………………………………………………………………….. 58

 

الف- قهری بودن مسئولیت پزشک………………………………………………………………………………………………………… 58

 

 

• سابقه امر………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

 

• دلائل طرفداران مسئولیت قهری پزشک………………………………………………………………………………………… 58

 

ب- قراردادی بودن مسئولیت پزشک…………………………………………………………………………………………………….. 59

 

 

• مفهوم مسئولیت قراردادی……………………………………………………………………………………………………………….. 59

 

• ماهیت تعهد پزشک…………………………………………………………………………………………………………………………. 60

 

2-1 دیدگاه قائلین به تعهد به نتیجه…………………………………………………………………………………………………….. 60

 

2-2 دیدگاه قائلین به تعهد به وسیله…………………………………………………………………………………………………….. 61

 

 

• ماهیت قرارداد معالجه……………………………………………………………………………………………………………………… 63

 

3-1 نظریه اجاره بودن قرارداد معالجه…………………………………………………………………………………………………… 63

 

3-2 نظریه جعاله بودن عقد معالجه………………………………………………………………………………………………………. 63

 

3-3 نظریه عقد وکالت……………………………………………………………………………………………………………………………. 64

 

3-4 نظریه عقد نامعین…………………………………………………………………………………………………………………………… 64

 

گفتار دوم: ارکان مسئولیت مدنی پزشک………………………………………………………………………………………………. 65

 

بند اول- خطای پزشکی…………………………………………………………………………………………………………………………. 65

 

الف- مفهوم ومعیار سنجش خطای پزشکی…………………………………………………………………………………………… 65

 

ب- مصادیق عمومی خطای پزشک……………………………………………………………………………………………………….. 66

 

 

• مرحله تشخیص……………………………………………………………………………………………………………………………….. 66

 

• خطای در معالجه……………………………………………………………………………………………………………………………… 66

 

• خطای در عمل جراحی……………………………………………………………………………………………………………………. 66

 

بند دوم- عدم اخذ رضایت……………………………………………………………………………………………………………………… 67

 

الف- مفهوم حقوقی رضایت……………………………………………………………………………………………………………………. 67

 

ب- انواع رضایت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

 

ج-آگاهانه بودن رضایت………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

د- قلمرو رضایت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 70

 

بند سوم- وجود رابطه علیت میان ضرر و فعل پزشک…………………………………………………………………………… 71

 

الف- دیدگاه فقها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

 

ب-دیدگاه حقوق دانان دیگر کشورها…………………………………………………………………………………………………….. 72

 

مبحث سوم: برسی تحولات قانونی مسئولیت مدنی پزشک…………………………………………………………………… 73

 

یند اول- مبانی مسئولیت مدنی پزشک در قانون مجازات اسلامی و فقه امامیه…………………………………… 74

 

الف- تحلیل مواد 319 -320-321 قانون مجازات اسلامی 1375……………………………………………………….. 74

 

ب- نقد قانون مجازات اسلامی 1375……………………………………………………………………………………………………. 76

 

ج-مبنای تقصیر در لایحه جدید قانون مجازات اسلامی……………………………………………………………………….. 78

 

بند دوم – شرط برائت از زمان در لایحه جدید…………………………………………………………………………………….. 79

 

الف- مفهوم ومستندات قانونی و فقهی شرط…………………………………………………………………………………………. 79

 

ب- اخذ برائت از زمان و تقصیر پزشک در لایحه جدید……………………………………………………………………….. 81

 

فصل سوم:تعریف اضطرار …………………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

گفتار اول: اضطرار در حقوقو مسئولیت مدنی ایران……………………………………………………………………………….. 85

 

بند اول-مفهوم اضطرار……………………………………………………………………………………………………………………………. 86

 

بند دوم- حدو ومرز اضطرار……………………………………………………………………………………………………………………. 87

 

گفتار دوم: تاثیر اضطرار در مسئولیت مدنی…………………………………………………………………………………………… 88

 

مبحث دوم: جبران خسارات ناشی از صدمات جانی در حقوق مسئولیت مدنی……………………………………. 96

 

نگاهی گذرا به جبران خسارات جانی در فقه ،حقوق ایران وحقوق سایرکشورها………………………………….. 96

 

راهی برای آشتی  بایدهای جدید زندگی اجتماعی ،اقتصادی با فقه وحقوق نوین ایران……………………… 99

 

بند اول – خسارت معنوی(غیر مالی)ناشی از صدمات جانی………………………………………………………………. 101

 

بند دوم-خسارات مالی ناشی از صدمات جانی…………………………………………………………………………………….. 104

 

الف- هزینه های درمان………………………………………………………………………………………………………………………… 104

 

ب- خسارت از کار افتادگی دائم وموقت……………………………………………………………………………………………… 108

 

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 118

 

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………….   119                                منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 120

 

 

 

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 124

 

عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 125

 

 

 

 

 

چکیده:

 

یکی ازمسائل مهم مورد بحث درحقوق امروز،مسئولیت مدنی پزشک است که قانون مدنی وقانون مسئولیت مدنی 1339 نسبت به آن ساکت است؛ ولی در قانون مجازات اسلامی مقرراتی به آن اختصاص یافته است. در حقوق تطبیقی مسئولیت مدنی پزشک اصولاًمبتنی بر نظریه تقصیر است؛ یعنی پزشک هنگامی مسئول و مکلف به جبران خسارت وارده به بیمار شناخته می شود که تقصیر او به اثبات رسیده باشد . این راه حل علاوه بر هماهنگی با قواعد عمومی مسئولیت مدنی ، با مصلحت بیمار وجامعه قابل توجیه است. با وجود این ، در قانون مجازات اسلامی 1375 ظاهراً مسئولیت محض یا بدون تقصیر پزشک ، به پیروی از قول گروهی از فقهای امامیه پذیرفته شده که قابل انتقاد می نماید ، هرچند که قاعده یاد شده با پذیرش شرط برائت از ضمان (شرط عدم مسئولیت ) تعدیل شده است . البته تحصیل برائت از ضمان، پزشک را از مسئولیت به طور کامل معاف نمی کند ؛ زیرا در این فرض نیز با اثبات تقصیر ، وی مسئول و مکلف به جبران خسارت خواهد بود.خوشبختا نه قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1390 که اخیرالازم الأجرا شده است ازقاعده پیشین عدول کرده و مبنای تقصیررا در مسئولیت پزشک پذیرفته است ؛ لیکن به نظر می رسدکه مبنای مسئولیت در این قانون تقصیر مفروض است ، نه تقصیر اثبات شده ؛ بدین معنی که قانون پزشک را مسئول فرض می کند ، مگر این که عدم تقصیر او به اثبات برسد .تحصیل برائت از ضمان نیزدر قانون جدید پیش بینی شده است که فایده آن جابه جایی بار دلیل است .

 

واژگان کلیدی:مسئولیت مدنی،پزشک،تقصیر،مسئولیت محض، برائت از ضمان، فرض تقصیر.

 

                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

 

روابط بین افراد در اجتماع همواره بر مقررات و قواعدی استوار است  که جامعه به آنها به نظر احترام می نگرد . آن مقررات و قواعد ، مولود عوامل عدیده اجتماعی است که بسیاری از آنها را ادوار متمادی مورد عمل قرار گرفته است و در اثر تکرار عمل ، افراد به آن انس پیدا نموده و رعایت احترام آن را لازم می دانند .

 

درجه احترامی که جامعه برای قواعد و مقررات موجود در بطن خود قائل می باشد ، بسته به قوه تأثیر عاملی می باشد که موجب پیدایش  آن شده است .

 

 

 

 

 

عادات   مذهب   اخلاق

 

 

 

 

 

مولدین عوامل اجتماعی عبارتند از

 

 

 

 

 

 

 

 

 

قانون مدنی که قانون مادر نیز تلقی می گردد ، حیات امروزی خود را با تصویب جلد اول خود در سال 1307 در باب معاملات و سپس 1313 و 1314 در ابواب احوال شخصیه و ادله اثبات دعوی  آغاز کرد ، چیزی که در تصویب قانون مدنی مورد تامل و دقت قرار گرفت تکیه احکام و مقررات آن بر پایه حقوق اسلام و طریقه حقه جعفریه اثنی عشری بود .

 

با پیشرفت تکنولوژی ، حمل و نقل ، ارتباطات و گسترش شهرنشینی از یک سو و در  نتیجه افزایش مراودات اجتماعی و نیز نواقصی که در مورد مسئولیت مدنی در قوانین ایران نمایان بود، حقوق دانان  ایران بر آن شدند که قانونی در مورد مسئولیت مدنی که می بایستی به عنوان زنجیره ای ما بین عوامل مارالذکر بوده و از اصطکاک آنها جلوگیری کند به قوه مقننه پیشنهاد کنند که بالاخره قانون مسئولیت مدنی در هفتم اردیبشهت ماه 1339 در شانزده ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این قانون ماکت ساختاری خود را با نیم نگاهی به قوانین کشوهای غربی بالاخص قانون تعهدات سوئیس و نیز وضعیت حقوقی ایران بنا نهاد.

 

قانون مدنی ایران دو مبحث دوم و سوم از فصل دوم جلد اول را اختصاص به مسئولیت مدنی داده است. قانون مزبور کاملاً پیروی از حقوق امامیه نموده و دو امر که یکی اتلاف و دیگری تسبیب می باشد را موجب مسئولیت می داند در تعریف این دو چنین بیان نموده که اتلاف عبارت از عمل مثبت مستقیمی است که موجب تلف مال دیگری می شود ( ماده 328 – 330 ) اتلاف مبتنی بر نظریه خطر وعلیت می باشد و تسبیب عبارت است از عملی که غیر مستقیم ( به واسطه ) خواه مثبت باشد و خواه منفی موجب تلف مال می گردد (ماده 331 – 335  ) و آن مبتنی بر نظریه تقصیر است.

 

 

 

1-بیان مسئله وضرورت تحقیق:

 

در رساله کارشناسی ارشد تلاش بر این است که کلیه تحولات قانون ایران در خصوص قلمرو مسئولیت مدنی بحث وبرسی قرار گیرد که در طی دوران تقنینی چه تغییرات وتحولاتی در سیستم قانونی رخ داده ؟واینکه زمان ومکان ورخ دادهای حاکم در زمان قانونگذاری واجرای آن در مسئولیت مدنی پزشک تاثیری داشته است یا خیر؟ وتا چه حدی اجرا ی قانون را تحت تاثیر قرار داده است. و اینکه در تحولات وتغییر وتمدیدهای صورت گرفته ملاک ومعیار مسئولیت پزشک در هر دوره ای چه بوده است. آیا تلاش مقنن این بوده که پزشک را در تنگنای قانونی قرار دهد .یا اینکه درلوای چتر حمایتی قانون امنیت کاری پزشک را تضمین کند. واین میزان دخالت قانونگذار در کارآفرینی پزشک تاثیر مثبت داشته یا منفی.

 

از