2-2- تعاریف مختلف محافظه کاری.. 16
2-3- محـافظه کاری مشـروط و نامشـروط.. 19
عنوان صفحه
2-3-1- ارتبـاط بین محافظـه کاری مشـروط و نامشـروط.. 20
2-4- دلایل تقاضا برای محافظه کاری از دیدگاه واتس… 28
2-4-1- دلیل قراردادی تقاضا برای محافظه کاری.. 32
2-4-1-1-محافظهکاری و قراردادهای بدهی.. 35
2-4-1-2-محافظه کاری و قراردادهای پاداش اجرایی.. 37
2-4-1-3- محافظه کاری وحاکمیت شرکتی.. 39
2-4-2- دلیل حقوقی تقاضا برای محافظه کاری.. 40
2-4-3- دلیل مالیاتی تقاضا برای محافظه کاری.. 41
2-4-4- دلیل قانونگذاری تقاضا برای محافظه کاری.. 41
2-5- دلایل تقاضا برای محافظه کاری از دیدگاه بال وشیواکومار. 42
2-6- روش های مختلف اندازه گیری محافظه کاری.. 46
2-6-1- معیار محافظه کاری مبتنی بر اقلام تعهدی بال و شیواکومار. 48
2-6-2- معیارمحافظه کاری مبتنی بر ارزش های بازار. 49
2-6-3- روش پنمن و ژانگ در اندازه گیری محافظه کاری.. 55
2-7- اهرم بدهی و محافظه کاری.. 56
2-8- نقش محافظه کاری در کاهش تضادها بر سر سیاست تقسیم سود. 57
2-9- محافظه کاری و هزینه بدهی.. 58
2-10- حسابرسی چیست.. 60
2-11- شکل گیری نیاز حسابرسی در ایران. 61
2-12-حسابرس مستقل و کیفیت اطلاعات ارائه شده توسط مدیر. 62
2-13- هیات مدیره 66
عنوان صفحه
2-14-اعتماد به مدیریت.. 67
2-15- خوش بینی در روانشناسی.. 68
2-16- قدرت، منشا خصوصیات رفتاری مدیریت.. 69
2-17- بیش اعتمادی مدیران و محافظه کاری.. 72
2-18- مدل مفهومی تحقیق. 74
2-19- پیشینه تحقیق. 75
2-19-1- پیشینه خارجی تحقیق. 75
2-19-2- پیشینه داخلی تحقیق. 77
2-20- نگاره ای از تحقیقات انجام شده 80
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
3-1- مقدمه. 83
3-2- روش تحقیق. 84
3-3- جامعه و نمونه آماری تحقیق. 85
3-3-1- روش نمونه گیری.. 85
3-4- فرضیههای تحقیق. 86
3-5- مراحل عمومی آزمون فرض آماری.. 86
3-6- ابزار جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق. 88
3-7- قلمرو تحقیق. 89
3-7-1- قلمرو موضوعی تحقیق. 89
3-7-2- قلمرو زمانی انجام تحقیق. 89
3-7-3- قلمرو مکانی تحقیق. 89
عنوان صفحه
3-8- روش ها وابزار تجزیه و تحلیل داده ها 89
3-9- متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی آنها 89
3-9-1- متغیر وابسته. 90
3-9-2- متغیرهای مستقل. 92
3-9-3- نحوه محاسبه حسابرس بزرگ… 92
3-9-4- متغیرکنترلی.. 92
3-10- روش های آماری و تجزیه و تحلیل دادهها 95
3-10-1- آماره توصیفی.. 95
3-10-2- همبستگی بین متغیرها 95
3-10-3- تحلیل رگرسیون دادهها 95
فصل چهارم : تحلیل یافته ها
4-1- مقدمه. 97
4-2- آمار توصیفی دادهها 98
4-3- آزمون نرمال بودن داده ها 99
4-4- همبستگی بین متغیرها 100
4-4-1- نتایج آزمون فرضیهی اول. 103
4-4-2- نتایج آزمون فرضیهی دوم. 105
4-5 خلاصه نتایج تحقیق. 108
4-6 خلاصه فصل. 109
فصل پنجم : نتیجهگیری، بحث و پیشنهادات
5-1- مقدمه. 111
5-2- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون فرضیه ها 112
عنوان صفحه
5-2-1- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه اول. 112
5-2-2- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه دوم. 112
5-3- بحث ونتیجه گیری کلی.. 113
5-4- نتایج جانبی حاصل از تحقیق. 114
5-5- پیشنهادات تحقیق. 115
5-5-1- پیشنهادات منتج از نتایج تحقیق. 115
5-5-2- پیشنهادات برای تحقیقات آینده 116
5-6- محدودیتها و موانع تحقیق. 116
5-7- خلاصه فصل. 117
پیوست ها 118
منابع و ماخذ.. 132
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1: نگاره ای از تحقیقات انجام شده 80
جدول 3-1 علامت اختصاری و نام متغیرهای انتخابی درتحقیق. 94
جدول 4-1 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در شرکت های نمونه. 98
جدول 4-2 نتایج آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف.. 100
جدول 4-3 ماتریس همبستگی پیرسون برای متغیرهای کمی تحقیق. 101
جدول 4-4 نتایج آزمون فرضیه اول. 103
جدول 4-5 نتایج آزمون فرضیه اول بدون متغیر کنترلی.. 104
جدول 4-6 نتایج آزمون فرضیه دوم. 106
جدول 4-7 نتایج آزمون فرضیه دوم بدون متغیر کنترلی.. 106
جدول4-8 خلاصه نتایج تحقیق. 108
1-1- مقدمه
یکی از رفتارهای فرصت جویانه مدیران شناسایی سریع تر سودها و به تأخیر انداختن زیان ها است، زیرا با این کار می توانند میزان پاداش هایی که به آنها تعلق می گیرد را افزایش دهند که از این موضوع در ادبیات تئوری های اثباتی از فرضیه پاداش مدیریت یاد میکنند(رحمانی،1388). بر همین اساس لافونـد و واتز[1](2008) محافظه کاری را عاملی بازدارنده برای مدیران بیش از حد خوش بین می دانند. ولک و همکاران[2](2004) در تعریف محافظه کاری بر عدم تقارن زمانی در شناسایی داراییها و سود ها توجه می کنند و محافظه کاری را چنین تعریف می نمایند: «محافظه کاری عبارت است از شناسایی هر چه زودتر زیان ها و ارزشیابی هر چه کمتر دارایی ها».
از سوی دیگر، بیش اعتمادی مدیران یکی از بحث های مهم در تئوری های مالی رفتاری است که اصل و اساس آن موضوعات روان شناختی می باشد با این اعتقاد که افراد در کل زیاد از حد اعتماد به نفس دارند در ادامه تحقیقات، این پیشینه روان شناختی مالی رفتاری را گسترش داده اند و مدیران را به عنوان یک گروه خاص نسبت به مردم عادی می دانند که می توانند بیش از دیگران خوش بینی باشند. بر این اساس به نظر می رسد که بیش اعتمادی مدیران یکی از عوامل تاثیر گذار بر محافظه کاری می باشد. بنابراین در این تحقیق ابتدا بیان مساله، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق و در نهایت قلمرو تحقیق و… ارائه می شود.
1-2- تشریح و بیان مساله
مدیر اختیاراتی دارد و می تواند این اختیارات را به گونه ای اعمال کند که خروجی الگو، تصمیم گیری سرمایه گذاران را به دلخواه خود شکل دهد. بدین منظور، مدیریت می تواند تلاش کند که یکی از ورودی های مهم الگو، تصمیم گیری سرمایه گذاران یعنی سود را تحت تاثیر قرار دهد و به مدیریت آن بپردازد. مدیر واحد تجاری از اختیارات خود می تواند از دو طریق برای مدیریت سود به عنوان یکی از ورودی های الگو، تصمیم گیری سرمایه گذاران استفاده کند. در حالت اول، مدیر می تواند از اختیارات خود برای انتقال اطلاعات محرمانه درباره سود آوری آینده شرکت استفاده کند. این وضعیت براساس تعریف های ارائه شده ، مطابق با مدیریت موثر سود است. در این نوع از مدیریت سود ، اطلاع رسانی سود ها در تبادل اطلاعات محرمانه بهبود می یابد. در حالت دوم، مدیر می تواند از اختیارات خود حداکثر کردن مطلوبیت خود استفاده کنند و برای این کار ، سود ها را تحریف کند . این حالت نیز براساس تعریف های ارائه شده، مطابق با مدیریت فرصت طلبانه سود است. در این حالت، مدیر به منظور حداکثر کردن مطلوبیت خود به گزارش فرصت طلبانه سود ها اقدام می کند(سابرامانیام ، 1996 و سایرگار و اوتاما، 2008).
بلیس(1924) معتقد است که از گذشته‌های بسیار دور این مفهوم در قالب این عبارت بیان می‌شده است “زیان‌ها را پیش‌بینی کنید ولی سودها را نه” این عبارت به این معنی است که درآمدهایی که منشاء این سودها می‌باشند تا زمانیکه ادعای قابل اثباتی نسبت به وصول آن ایجاد نشده باشد، نباید به عنوان درآمد شناسایی و در دفاتر ثبت شوند. بهاین ترتیب می‌توان دریافت که محافظهکاری در شناسایی درآمد بر وصول وجه نقد تاکید ندارد بلکه همین اندازه که درآمد قابل اثبات باشد، کافی است. باسو(1997 با توجه به تحقیقات تجربی نشان داد که حسابداران در شناسایی سود و زیان تمایل دارند که درجه تائید اخبارخوب(سود) نسبت به درجه تایید اخبار بد(زیان) بالاتر باشد. بر این اساس محافظهکاری را مخلوق عدم تقارن در تایید شرایط سود و زیان دانست. راس و واتز(2002) محافظهکاری را به عنوان میزان تفاوت تاییدپذیری شرایط شناسایی سود در مقابل زیان بیان کردند. در این بیان تاکید بر درجه قابلیت تاییدپذیری سود در مقابل زیان می‌باشد. تفاوت درجه تاییدپذیری سود در مقابل زیان منجر به عدم تقارن در شناسایی سود و زیان می‌شود. عدم تقارن در شناسایی سود و زیان یا به عبارتی اعمال محافظهکاری موجب، گزارش بیان کم‌ارزش خالص دارائی‌ها نسبت به مبلغی واقعی می‌گردد. به این ترتیب گزارش خالص دارائی‌ها در دوره جاری به مبلغی کمتر از مبلغ دوره‌های بعد خواهد گردید. مخالفین محافظهکاری معتقدند، این موضوع با مفهوم محافظهکاری مغایرت دارد. با وجود انتقاد از محافظهکاری، نفوذ محافظهکاری در حسابداری از نظر طول زمان و ارزش‌گذاری با اهمیت می‌باشد.
استرلینک(1970) محافظهکاری را به عنوان با نفوذترین اصل در ارزش‌گذاری معرفی می‌کند. پس به این ترتیب می‌توان اذعان کرد که محافظهکاری به لحاظ پیشینه تاریخی طولانی و از نظر ارزش‌گذاری در حسابداری با اهمیت است. راس و واتز(2002) نشان دادند، علاوه بر سابقه طولانی محافظهکاری در حسابداری، در سی سال اخیر بکارگیری آن افزایش یافته است. با توجه به موضع منتقدین (تدوین‌کنندگان مقررات و استانداردها و دانشگاهیان) نتایج حاصل از بررسی راس و واتز(2002) از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا حیات طولانی محافظهکاری در حسابداری و افزایش آن در چند سال اخیر به‌طور قوی این فکر را تقویت می‌کند که محافظهکاری منافع مهمی را دربردارد. محققین توجیهاتی را برای محافظهکاری (1- انعقاد قرارداد 2- مالیات بر درآمد 3- دعاوی حقوقی4- مقررات نظارت)در گزارشگری مطرح کرده‌اند. همگی بر این باورند که بکارگیری محافظهکاری در حسابداری برای استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی مفید خواهد بود(ثقفی،1388).
همچنین در تحقیقات اخیر محافظه کاری به دو گروه تقسیم بندی شده است، نوع نخست، محافظه کاری پیش رویدادی است که محافظه کاری مستقل از اخبار و محافظه کاری غیر شرطی نیز خوانده شده است . محافظه کاری پیش رویدادی از بکارگیری آن دسته از استانداردهای حسابداری ناشی می شود که سود را به گونه ای مستقل از اخبار اقتصادی جاری، می کاهند . برای مثال ، شناسایی بدون درنگ مخارج تبلیغات وتحقیق وتوسعه به عنوان هزینه ، حتی در صورتی که جریان های نقدی آتی مورد انتظار آنها مثبت باشد . نوع دیگر محافظه کاری ، محافظه کاری پس رویدادی است که محافظه کاری وابسته به اخبار، محافظه کاری شرطی و عدم تقارن زمانی سود نیز خوانده شده است . محافظه کاری پس رویدادی به مفهوم شناسایی به موقع تر اخبار بد نسبت به اخبار خوب در سود است. برای مثال ، قاعده ی اقل بهای تمام شده یا ارزش بازار ، حذف سرقفلی در پی انجام آزمون کاهش ارزش و شناسایی نامتقارن زیان های احتمالی در مقابل سودهای احتمالی، از این نوع هستند(بیور و رایان،2005)[3].
از طرفی دیگر بیش اعتمادی مدیران یکی از بحث های مهم در تئوری های مالی رفتاری است که اصل و اساس آن موضوعات روان شناختی می باشد با این اعتقاد که افراد در کل زیاد از حد اعتماد به نفس دارند در ادامه تحقیقات، این پیشینه روان شناختی مالی رفتاری را گسترش داده اند و مدیران را به عنوان یک گروه خاص نسبت به مردم عادی می دانند که می توانند بیش از دیگران خوش بینی باشند(لندیر و تسمار[4]،2009). به نظر وینستن[5](1980) بیش اعتمادی مدیران بر تصمیمات سرمایه گذاران بنگاه اثر می گذارد که این موضوع یک مساله مهم در پیشینه تامین مالی بنگاه بوده است(هوانگ و همکاران[6]،2010).
هیتن[7](2002) مدلی را در مورد بیش اعتمادی مدیران ارائه کرد که در این مدل او نشان داد که خوش بینی بیش از حد مدیران برمحافظه کاری تاثیر منفی و معناداری دارد. همچنین این تاثیر در شرکت هایی که هزینه تامین مالی بالایی دارند، بیشتر است. در ارتباط با همین موضوع مطالعات تجربی دریافتند که ویژگی های فردی مدیران به ویژه رفتارهای ناشی از بیش اعتمادی مدیران منجر به انحراف در تصمیمات سرمایه گذاری شده بنگاه شده و مدیران با خوش بینی بالا حساسیت سرمایه گذار را به جریانات نقدی افزوده(لین و همکاران[8]،2000 و مالمندیر و تیت[9]،2005). بنابراین با توجه به اهمیت بیش اعتمادی مدیران و محافظه کاری، به علت اینکه مانع افزایش فرصت طلبی برای مدیریت می شود، این پژوهش به بررسی رابطه بین بیش اعتمادی مدیران و محافظه کاری در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.
1-3- ضرورت انجام تحقیق
ضرورت انجام این پژوهش به قرار زیر است:
در سالهای اخیر یکی از زمینه های گسترده ای که در مجامع علمی به آن توجه فراوان شده است، مسئله نمایندگی و انگیزه مدیران جهت انتقال ثروت و ارزش شرکت به نفع خودشان بوده است. محافظه کاری یکی از ویژگیهای گزارشگری مالی است که در یک میثاق محدود کننده در چارچوب اصول و مفاهیم حسابداری ایفاگر، نقش مهمی در محدود کردن رفتارهای خوش بینانه مدیران دارد. محافظه کاری یکی از ویژگیهای برجسته گزارشگری مالی است که در سالهای اخیر به خاطر رسوایی های مالی (در شرکت های مانند انرون ورلدکام) توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. همچنین در کشور ما نیز کمیته فنی سازمان حسابرسی در مفاهیم نظری گزارشگری مالی، محافظه کاری را به عنوان یکی از مولفه های خصوصیت کیفی قابل اتکا بودن در نظر گرفته، اما واژه محافظه کاری را به کار نبرده است بلکه از واژه احتیاط به جای آن استفاده کرده است.
همچنین اعتماد به نفس مدیران منجر به کاهش ارزش شرکت شده و در نهایت باعث زیان سهامداران در آینده می شوند. تحقیقات نشان داده اند که میان اعتماد به نفس مدیران و محافظه کاری رابطه معنادار و منفی وجود دارد و مدیران با خوش بینی بالا از نفوذ نمایندگی خود استفاده نموده و موجب بیش سرمایه گذاری و کم سرمایه گذاری می شوند و در ادامه منجر به عدم کارایی در سرمایه گذاری می شوند. به علاوه برای رسیدن به اهداف خود از رویکرد محافظه کارانه در گزارشگری نیز استفاده نمی کنند. بنابراین پژوهش حاضر در راستای نیاز به غنی تر نمودن پژوهش های حسابداری در این خصوص و همچنین آگاهی بخشیدن به سرمایه گذاران در مورد این موضوع است که آیا بیش اعتمادی مدیران با محافظه کاری رابطه دارد یا خیر؟
1-4- پرسش تحقیق
مطالعات اولیه و بررسی متون نظری موجود و مطالب ارائه شده در قسمت تشریح و بیان مسئله سؤالات متعددی را به ذهن متبادر می کند. در تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به پرسش های زیر به عنوان سؤالات اصلی این تحقیق هستیم:
1- بیش اعتمادی مدیران چه رابطه ای با محافظه کاری دارد؟
2- چه تفاوتی در شدت رابطه بین بیش اعتمادی مدیران و محافظه کاری در شرکت هایی که به وسیله حسابرسان بزرگ و شرکت هایی که به وسیله این حسابرسان حسابرسی نمی شود وجود دارد؟
1-5- اهداف تحقیق
1-5-1- اهدف علمی تحقیق
هدف کلی این تحقیق این است که نشان دهد، در زمانی که مدیران، بیش اعتماد هستند آیا محافظه کاری کمتر می شود یا خیر؟ جهت دستیابی به این هدف کلی، آن را به هدف جزئی ذیل تفکیک و در طول انجام تحقیق، این اهداف پیگیری می شود:
1- تبیین رابطه بین بیش اعتمادی مدیران با محافظه کاری
2- تبیین تفاوت در شدت رابطه بین بیش اعتمادی مدیران و محافظه کاری در شرکت های حسابرسی شده به وسیله حسابرسان بزرگ و شرکت هایی که به وسیله این حسابرسان، حسابرسی نمی شود.
1-5-2- اهدف کاربردی تحقیق
اولین کاربرد هر تحقیق جنبه نظری و توسعه رشته مورد تحقیق می باشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوری های آن رشته و حرکت به سمت سیستم های سازگارتر و کاراتر را مهیا می سازد اما نتایج این تحقیق با توجه به هدف کلی آن میتواند برای گروه های زیر مفید واقع شود:
