انواع مهارت های زندگی

 

طبقه بندی های مختلفی از مهارتهای زندگی به عمل آمده است که از اختلافات در دیدگاه ها و نظرات افراد مختلف ناشی می شود. در اینجا به برخی از انواع طبقه بندی     مهارت های زندگی اشاره می شود. بروکز[۱] از مرور تئوری های رشدی مربوط به عوامل عاطفی، شناختی، اخلاقی، هوشی، جسمانی – جنسی، روانی، شناختی- اجتماعی و شغلی به ۳۰۵ نوع مهارت زندگی دست یافت و در نهایت به چهار طبقه ارزشمند از مهارت های زندگی دست یافت که متناسب با سنینن مختلف کودکی، نوجوانی و بزرگسالی می باشد و کاربردهای بسیار موثری در امر مشاوره دارد. بنابراین براساس مدل طبقه بندی بروکز ابعاد مهارتهای زندگی شامل موارد زیر می باشد:

 

 

 

 

• مهارت های مربوط به ارتباط بین فردی/ روابط انسانی.

 

• مهارت های مربوط به حل مساله / تصمیم گیری.

 

• مهارت های مربوط به سلامت جسمانی/ حفظ سلامتی.

 

• مهارت های مربوط به رشد هویت/ هدف در زندگی.

 

طبق نظر بروکز (به نقل از گینتر[۲] ۱۹۹۹)، این طبقات کلی با هم ارتباط دارند. در ضمن دارای ماهیتی پویا هستند، به طوری که تغییر در یکی از زمینه ها و ابعاد می تواند تاثیر مثبت یا منفی روی زمینه های دیگر داشته باشد (آقاجانی،۱۳۸۱،ص ۶۱-۶۰). در برنامه آموزشی تدوین شده توسط دانشگاه ایالتی آیووا که برای نوجوانان سنین ۱۵ تا ۱۹ سال تدریس شده است،       مهم ترین مهارت های زندگی در قالب موارد زیر مطرح شده است:

 

 

• مهارت های تفکر

 

یادگرفتن یادگیری، تصمیم گیری، حل مسأله، تفکر منطقی، خدمات یادگیری[۳]

 

 

• مهارت های مدیریت

 

تعیین اهداف، مهارت برنامه ریزی، مهارت سازماندهی، استفاده بخردانه از منابع، مهارت نگهداری، ثبت مدارک و یادداشت ها، آثار مدارک کتبی و گزارش ها[۴] و انعطاف پذیری[۵]

 

 

• مهارت های ارتباط برقرار کردن

 

مهارت همکاری، مهارت های اجتماعی، مهارتهای حل تعارض، مهارت پذیرش تفاوت ها[۶] ، مهارت توجه به دیگران[۷] ، مهارت همدلی، مهارت مشارکت.

 

 

• مهارت های مراقبت کردن[۸]

 

داوطلب شدن برای ارائه خدمات اجتماعی، مهارت رهبری، مهارت شهروندی مسئول، مهارت شرکت در گروه.

 

 

• مهارت های کار کردن

 

مهارت باب بازار(مورد نیاز بازار)[۹]، مهارت کارتیمی، مهارت خودانگیخیتگی[۱۰]

 

 

 

 

 

 

• مهارت های سلامت وجود

 

مهارت عزت نفس، مهارت خود مسئولیت پذیری[۱۱]، مهارت ابراز وجود مناسب[۱۲]، مهارت کنترل خود[۱۳] (خودانضباطی).

 

 

• مهارت های زیستن

 

مهارت انتخاب سبک زندگی سالم، اداره استرس، مهارت پیشگیری از بیماری، مهارت ایمنی شخصی (رولینز[۱۴]،۱۹۹۶ ،به نقل از فتحی واجارگاه و اسفندیاری،۱۳۸۳،ص۲۱).

 

تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که ماهیت و تعریف مهارتهای زندگی، در کشورها و فرهنگ های مختلف، متفاوت بوده است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی(۱۳۷۷) از مهارت های زندگی،۱۰ مهارت اصلی و پایه ای عبارتند از، توانایی تصمیم گیری، توانایی حل مساله، توانایی تفکر خلاق، توانایی تفکر نقادانه، توانایی ارتباط موثر، توانایی روابط بین فردی، توانایی خودآگاهی، توانایی همدلی، توانایی مقابله با هیجان ها و توانایی مقابله با استرس.

 

طارمیان و همکاران (۱۳۸۳). طبقه بندی ذیل را از انواع مهارت های زندگی ارائه نموده اند:

 

 

• مهارت تصمیم گیری ۲- مهارت روابط اجتماعی موثر

 

۳- مهارت حل مساله                       ۴- مهارت خودشناسی

 

۵- مهارت تفکرخلاق                      ۶- مهارت همدلی

 

۷- مهارت تفکر انتقادی               ۸- مهارت مقابله با هیجانات و فشارهای روانی

 

صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف ۲۰۰۳) در مقاله ای با عنوان «کدام مهارت ها،      مهارتهای زندگی هستند[۱۵]». انواع مهارت های زندگی را به شرح زیر طبقه بندی می کند:

 

 

 

 

 

 

 

الف)مهارت های ارتباط و روابط بین فردی[۱۶]

 

– مهارت های ارتباط بین فردی: ارتباط کلامی – غیرکلامی، گوش دادن فعال، ابراز احساسات، ارائه بازخورد (بدون سرزنش) و دریافت بازخورد.

 

– مهارت های مذاکره / امتناع[۱۷] (نه گفتن): مدیریت مذاکره و تعارض، مهارت های اعتماد به نفس، مهارت های امتناع.

 

– همدلی[۱۸] : توانایی توجه کردن و درک کردن نیازها و شرایط دیگران و بیان کردن آن.

 

– مشارکت و کارگروهی[۱۹] : احترام گذاردن به مشارکت دیگران، ارزیابی توانایی خود و شرکت کردن در گروه.

 

– مهارت های حمایت: مهارت های تاثیر گذاشتن و قانع سازی، مهارت های انگیزش و شبکه بندی.

 

ب) مهارت های تصمیم گیری و حل مسأله، مهارت های جمع آوری اطلاعات، ارزیابی کردن، پیامدهای آینده اعمال حاضر برای خود و دیگران، تعیین کردن راه حل های متفاوت برای مسائل، تحلیل مهارت ها با توجه به ارزش ها و نگرش های خود و دیگران درباره انگیزش.

 

– مهارت های تفکر انتقادی: تحلیل تاثیر همسالان و رسانه ها، تحلیل نگرش ها، ارزش ها، هنجارهای اجتماعی و باورها و عوامل تاثیرگذار برای آنها، شناسایی اطلاعات و منابع اطلاعاتی مربوط.

 

[۱] -Brooks

 

[۲] -Ginter

 

[۳] -Service Learning

 

[۴] -Record Keeping

 

[۵] -Resiliency

 

[۶]- Accepting Differences

 

[۷] -Concern for others

 

[۸] – Caring Skills

 

[۹] -Marketable Skills

 

[۱۰]- Self Motivated

 

[۱۱] – Self Responsibility

 

[۱۲] – Approppriate Expression

 

[۱۳]- Self-discipline

 

[۱۴] – Rollins

 

[۱۵] – Which Skills are Life Skills

 

[۱۶] – Communication and Interpersonal Skills

 

[۱۷] – Negotiation /Refusal Skills

 

[۱۸] – Empathy

 

[۱۹] – Cooperation and teamwork