1-7- تعریف واژه‌های کلیدی… 8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه. 11
2-2- ترکیب بدن.. 11
2-3- سوماتوتایپ… 15
2-3-1- تعاریف اجزاء سوماتوتایپ… 16
2-3-2- ارزیابی سوماتوتایپ… 18
2-3-3- دلایل استفاده از سوماتوتایپ… 18
2-4- بیومکانیک…. 19
2-4-1- متغیرهای بیومکانیکی.. 20
2-4-2- تعریف متغیرهای بیومکانیکی.. 20
2-5- روانشناسی.. 22
2-5-1- روانشناسی ورزش…. 22
2-5-2- مهارتهای روانی.. 23
2-5-3- تعریف مؤلفه‌های مهارتهای روانی.. 24
2-6- معرفی رشتههای ورزشی.. 36
2-6-1- تاریخچه ووشو. 36
2-6-2- تاریخچه کیکبوکسینگ…. 37
2-7- پیشینه تحقیق.. 38
2-7-1- پژوهشهای آنتروپومتریکی و بیومکانیکی.. 38
2-7-2- پژوهشهای روانشناختی.. 43
2-8- جمع‌بندی… 45
فصل سوم: روش‌شناسی
3-1- مقدمه. 47
3-2- روش تحقیق.. 47
3-3- جامعه آماری و نمونه تحقیق، روش و نحوه گزینش نمونه‌ها 47
3-4- متغیرهای تحقیق.. 47
3-4-1- متغیر مستقل.. 47
3-4-2- متغیر وابسته. 47
3-5- ابزار جمع‌آوری داده‌ها 47
3-6- اعتبار و روایی ابزار 48
3-7- روش اجرایی.. 48
3-8- ملاحظات اخلاقی.. 49
3-9- ارزیابی متغیرهای آنتروپومتریکی.. 49
3-9-1- ارزیابی ترکیب بدن.. 49
3-9-2- تعیین سوماتوتایپ… 50
3-10- ارزیابی متغیرهای بیومکانیکی.. 55
3-11- ارزیابی مهارتهای روانی.. 59
3-12- روش تجزیه و تحلیل آماری و نوع آزمون‌های مورد استفاده 60
فصل چهارم: یافته‌های تحقیق
4-1- مقدمه. 62
4-2- آمار توصیفی.. 62
4-3- آمار استنباطی.. 62
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1- مقدمه. 83
5-2- خلاصه تحقیق.. 83
5-3- بحث و بررسی.. 85
5-4- نتیجه‌گیری نهایی.. 92
5-5- پیشنهادات برخاسته از تحقیق.. 93
5-6- پیشنهادات برای تحقیقات بعدی… 93
منابع و مآخذ. 94
پیوست… 101
جدول 4-1: میانگین و انحراف استاندارد ویژگیهای فردی، متغیرهای آنتروپومتریکی و بیومکانیکی.. 63
جدول 4-2: میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای روانشناختی.. 63
جدول 4-3: آزمون کلموگروف- اسمیرونوف… 64
جدول 4-4: آزمون برابری واریانسها 65
جدول 4-5: مقایسه متغیر درصد چربی بدن توسط آزمون آنوا 65
جدول 4-6: مقایسه متغیر درصد چربی بدن در چهار گروه توسط آزمون کروسکال- والیس….. 65
جدول 4-7: مقایسه متغیر درصد چربی بدن در دو گروه توسط آزمون U من- ویتنی.. 66
جدول 4-8: مقایسه متغیر درصد چربی بدن در دو گروه توسط آزمون U من- ویتنی.. 66
جدول 4-9: مقایسه متغیر درصد چربی بدن در دو گروه توسط آزمون U من- ویتنی.. 66
جدول 4-10: آزمون برابری واریانسها 67
جدول 4-11: مقایسه متغیر اندومورفی توسط آزمون آنوا 67
جدول 4-13: آزمون برابری واریانسها 68
جدول 4-14: مقایسه متغیر مزومورفی توسط آزمون آنوا 68
جدول 4-15: مقایسه متغیر مزومورفی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 68
جدول 4-16: آزمون برابری واریانسها 69
جدول 4-17: مقایسه متغیر اکتومورفی توسط آزمون آنوا 69
جدول 4-18: مقایسه متغیر اکتومورفی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 69
جدول 4-19: آزمون کلموگروف- اسمیرونوف… 70
جدول 4-20: آزمون برابری واریانسها 71
جدول 4-21: مقایسه متغیر دراز و نشست توسط آزمون آنوا 71
جدول 4-22: مقایسه متغیر دراز و نشست در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 71
جدول 4-23: آزمون برابری واریانسها 72
جدول 4-24: مقایسه متغیر قدرت پنجه دست راست توسط آزمون آنوا 72
جدول 4-25: آزمون برابری واریانسها 73
جدول 4-26: مقایسه متغیر قدرت پنجه دست چپ توسط آزمون آنوا 73
جدول 4-27: مقایسه متغیر قدرت پنجه چپ در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 73
جدول 4-28: آزمون برابری واریانسها 74
جدول 4-29: مقایسه متغیر چابکی توسط آزمون آنوا 74
جدول 4-30: مقایسه متغیر چابکی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 74
جدول 4-31: آزمون برابری واریانسها 75
جدول 4-32: مقایسه متغیر انعطافپذیری توسط آزمون آنوا 75
جدول 4-33: مقایسه متغیر انعطافپذیری در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 75
جدول 4-34: آزمون برابری واریانسها 76
جدول 4-35: مقایسه متغیر تعادل توسط آزمون آنوا 76
جدول 4-36: مقایسه متغیر تعادل در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 76
جدول 4-37: آزمون برابری واریانسها 77
جدول 4-38: مقایسه متغیر پرش عمودی توسط آزمون آنوا 77
جدول 4-39: آزمون کلموگروف- اسمیرونوف… 78
جدول 4-40: آزمون برابری واریانسها 78
جدول 4-41: مقایسه متغیرهای روانی توسط آزمون مانوا 79
جدول 4-42: مقایسه مهارتهای روانتنی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 79
جدول 4-43: مقایسه مهارتهای شناختی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 80
جدول 4-44: مقایسه متغیر آرمیدگی در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 80
جدول 4-45: مقایسه متغیر تمرکز در چهار گروه توسط آزمون تعقیبی توکی.. 81
تصویر 3-1: اندازهگیری محیط بازو 51
تصویر 3-2: اندازهگیری محیط ساق پا 51
تصویر 3-3: اندازهگیری پهنای آرنج.. 52
تصویر 3-4: اندازهگیری پهنای زانو. 52
تصویر 3-5: چربی زیرپوستی ناحیه سهسر بازویی.. 53
تصویر 3-6: چربی زیرپوستی تحتکتفی.. 53
تصویر 3-7: چربی زیرپوستی فوقخاصرهای… 54
تصویر 3-8: چربی زیرپوستی ساق پا 54
تصویر 3-9: ارزیابی استقامت عضلانی.. 56
تصویر 3-10: ارزیابی قدرت عضلات دست… 56
تصویر 3-11: ارزیابی چابکی.. 57
تصویر 3-12: ارزیابی انعطافپذیری… 57
تصویر 3-13: ارزیابی تعادل.. 58
تصویر 3-14: ارزیابی توان انفجاری… 59
فصل اول
طرح تحقیق
1-1- مقدمه
پیشرفت از سطوح ابتدایی به سطح نخبگی در ورزش فرآیندی پیچیده دارد. این فرآیند نیازمند شناسایی و انتخاب افراد با استعدادی است که شرایط لازم جسمانی، مهارتی و رفتاری برای موفقیت در ورزشی خاص را داشته باشند. فرآیند کشف ورزشکاران با استعداد برای شرکت در یک برنامه تمرینی سازماندهیشده یکی از موضوعاتی است که امروزه در ورزش مطرح است. یکی از جنبههای مهم شناسایی افراد، سنجش متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانشناختی آنان است که ارتباط تنگاتنگی با عملکرد و موفقیت ورزشکار دارد. امروزه رقابت و مبارزه بین ملتها بر سر کسب مدال در مسابقات مهم بینالمللی، مانند بازیهای المپیک و بازیهای جهانی افزایش یافته است (1). اکثر کشورهای جهان در تلاش برای توسعهی ساختارهای شناسایی ورزشکاران با استعداد در سنین پایین هستند. آنها بر قابلیتهای موجود در افراد خاص و مستعد متمرکز شدهاند تا میزان پیشرفت آنها را در ورزشی خاص افزایش دهند (2). از این رو در بسیاری از تحقیقات؛ متغیرهای آنتروپومتریکی، فیزیولوریکی، روانشناختی و مهارتهای حرکتی ورزشکاران مورد ارزشیابی قرار گرفته است (3). از جمله ورزشهایی که در سراسر جهان و بخصوص در ایران طرفداران بسیاری دارند ورزشهای رزمی میباشند، که از میان آنها میتوان به ووشو (4) و کیکبوکسینگ (5،6) اشاره نمود.
در این تحقیق تلاش میشود که متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانشناختی ورزشکاران رشتههای کیکبوکسینگ و ووشو مورد مطالعه قرار گیرد.
1-2- بیان مسئله
برخی از محققان تأکید دارند که ترکیبی از فاکتورهای بیشمار (ژنتیکی و محیطی) در ایجاد یک ورزشکار نخبه مؤثر است (7،8،9). بر همین اساس تحقیقات زیادی به بررسی تأثیر متغیرهای فیزیکی و آنتروپومتریکی (3)، عوامل ژنتیکی و محیطی (9)، عوامل فیزیولوژیکی، اجتماعی و روانی (10)، در استعدادیابی پرداختهاند. آنتروپومتری با سنجش ساختار و ویژگیهای فیزیکی افراد یکی از عوامل مؤثر در کسب موفقیت ورزشکاران در رشتههای مختلف ورزشی بهشمار میرود. بر همین اساس هر رشته ورزشی به دلیل شرایط ویژه خود، شکل و ترکیب بدنی خاصی از ورزشکاران را طلب میکند، که این امر میتواند بهعنوان ملاکی برای انتخاب ورزشکار برای حضور در عرصه رشتهی ورزشی ویژهای مد نظر قرار گیرد (11). سطح عملکرد ورزشکاران تابعی از فیزیک بدنی آنهاست (12)، بعبارت دیگر ساختار بدنی میتواند روی عملکرد یا روی رکورد ورزشکاران تأثیر بگذارد. بنابراین، هدف اصلی ارزیابی آنتروپومتری کمک به فرآیند استعدادیابی و کشف ورزشکارانی است که بیشترین توانایی را برای یک رشته خاص دارا میباشند. تیپبدنی یا فیزیک بدن یک قابلیت جسمانی عمومی است که میتواند به منزله نشانهای مفید در تخمین آینده عملکرد عالی ورزشی بهشمار رود. با این همه، تحقیقات آنتروپومتریکی (4،13) و بیومکانیکی (6) روی ورزشکاران رزمی محدود میباشد. علاوه بر این، تجارب کسب شده حاکی از آن است که وقتی در میدانهای ورزشی قهرمانانی همسطح از لحاظ جسمانی به رقابت میپردازند، آمادگی روانی سرانجام پیروزی را به نفع یکی از طرفین رقم خواهد زد (14). در واقع عملکرد مطلوب ورزشکاران حاصل ترکیب عوامل مختلف شامل آمادگی جسمانی و روانی میباشد (15). امروزه متغیرهای روانشناختی[1] بهعنوان یکی از مهمترین عوامل دستیابی به موفقیت در اجرای ورزشی پذیرفته شدهاند (16). بدون تردید، بهدست آوردن اوج عملکرد ورزشی بدون برخورداری از مهارتهای روانی[2] رویایی بیش نخواهد بود (17). بر اساس نتایج تحقیقات، از جمله مهمترین متغیرهای روانی لازم برای رزمیکاران عبارتند از: تمرکز[3]، آرمیدگی[4]، کنترل[5]، هدفگزینی[6]، تصویرسازی ذهنی[7]، خودگویشی[8]، انگیزش[9]، اعتماد به نفس[10]، خودتنظیمی[11](18،19). از کنار عوامل روانشناختی مذکور، سرسختی ذهنی[12] نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که در دستیابی به موفقیت ورزشی نقش کلیدی دارد (20). ماهیت رشتههای رزمی بهعنوان یک رشتهی تماسی شرایطی را ایجاد میکند که ورزشکاران رشتههای رزمی بسیار سختکوش و رقابتجو باشند تا در برابر فشارهای جسمانی و روانی موجود در رقابت و تمرین تسلیم نشوند و با حس برتری جویی بیشتر نسبت به سایر رشتههای تماسی اهداف خود را دنبال کنند. ورزشهای تماسی به دلیل ماهیت خاص آن و فشارهای روانی و جسمانی بیشتر نسبت به ورزشهای غیرتماسی، به ورزشکارانی با سطوح بالاتری از سرسختی ذهنی نیازمند میباشند (19،21). تحقیقات اندکی به بررسی نقش عوامل تأثیرگذار بر سرسختی ذهنی مانند سطح مهارت، جنسیت، سن، تجربهی ورزشی و نوع ورزش پرداختهاند (22،23). حال این سئوال مطرح میشود که شاخصهای روانی ورزشکاران موفق در رشتههای رزمی کیکبوکسینگ و ووشو چیست؟ ووشو یک ورزش رزمی است که ترکیبی از تکنیکهای «گلاویز شدن[13]»، «ضربه زدن[14]» و «پرتاب کردن[15]» میباشد و خاستگاه آن کشور چین است (4). اما کیکبوکسینگ یک ورزش رزمی است که تنها شامل تکنیکهای «ضربه زدن» میباشد (24). پیشینه تحقیقات ورزشهای مبارزهای گزارش کردهاند که؛ ورزشهایی که شامل تکنیکهای «گلاویز شدن» هستند (مانند کشتی و جودو)، ورزشکارانشان به طور برجستهای ظرفیت بیهوازی و قدرت بالا، توان هوازی بالای متوسط، و تودهی چربی پایینی دارند (25،26،27،28،29،30،31). در مقابل، ورزشهایی که شامل تکنیکهای «ضربه زدن» هستند (مانند کاراته و تکواندو)، ورزشکارانشان به طور برجستهای ظرفیت هوازی و انعطافپذیری بالا، و توان بیهوازی و ظرفیت بیهوازی بالای متوسط دارند (32،33،34). بنابراین بر اساس توضیحات فوق درمییابیم که دو رشته رزمی کیکبوکسینگ و ووشو بهرغم شباهتهای بسیارشان؛ تفاوتها و اختلافات فاحشی نیز دارند، که این تفاوتها میتواند در متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانشناختی ورزشکاران دو رشته اثرگذار باشد. بر این اساس این چالش مطرح است که آیا تفاوتهای تأیید شده در دو رشته میتواند منجر به تفاوت در نیمرخهای آنتروپومتری، بیومکانیکی و روانشناختی بشود، با توجه به اینکه این متغیرها پیشگوهای اساسی موفقیت در ورزش هستند. با این وجود، اطلاعات مستند و قابل قبولی در مورد متغیرهای آنتروپومتریکی ووشوکاران در پیشینه تحقیقات در دسترس نیست (4) و نیز تحقیقات محدودی بر روی متغیرهای بیومکانیکی ورزشکاران کیکبوکسینگ صورت گرفته است (6). و همچنین پیرامون متغیرهای روانشناختی ورزشکاران کیکبوکسینگ و ووشو پژوهش معتبری توسط محقق یافت نگردید. لذا با توجه به مواردی که اشاره شد و با استناد به مبانی نظری و پیشینه تحقیق؛ محقق در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که:
آیا بین متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانی ورزشکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال در رشتههای رزمی کیکبوکسینگ و ووشو تفاوت وجود دارد؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
درصد بالایی از جوانان مستعد کشور میتوانند پشتوانهای ارزشمند جهت کسب مقامهای قهرمانی در رشتههای مختلف ورزشی در جهان باشند، اما با توجه به محدود بودن امکانات و تجهیزات ورزشی که قادر به پاسخگویی تمام نیازهای جوانان نمیباشد و همچنین با توجه به اینکه در کشور ما انتخاب ورزشکاران بر مبنای آزمایش و خطا صورت میگیرد، به منظور جلوگیری از اتلاف وقت، سرمایه و به هدر رفتن استعدادها و تلاشهای بیحاصل دستاندرکاران، انجام تحقیقات و مطالعه پیرامون عوامل اثرگذار امری مهم به نظر میرسد. بهتر است تا از طریق تعیین ملاکهایی، بهترین و مناسبترین افراد شناخته شوند و با برنامهریزی صحیح آنها را در راه رسیدن به سکوی قهرمانی هدایت کرد. انجام این تحقیقات دارای اهمیت و ارزش است زیرا نه تنها در تعیین یک مرجع جهت کشف زودهنگام استعدادها میتوان از آن کمک گرفت بلکه تأثیر هر رشته ورزشی را بر تیپ بدنی و نیز سایر متغیرهای بیومکانیکی میتوان مشاهده کرد. مطالعه قالب انسان ابزار مفیدی برای انتخاب استعداد زودهنگام و ارزیابی برنامه تمرینی میباشد. دانستن شاخصها و ویژگیهای افراد میتواند به مربیان، ورزشکاران و متخصصین این رشته ورزشی کمک کند که برای رسیدن به قلهی رفیع قهرمانی میبایستی دارای چه ویژگیهای آنتروپومتریکی و جسمانی باشند (35). بنابراین شناخت علل و عوامل مؤثر در عملکرد بالای قهرمانان ورزشی در صحنههای بینالمللی ضرورت پیدا میکند (3).
در این راه به دلیل اهمیت کشف استعداد ورزشی، تأثیر تیپ بدنی در عملکرد ورزشی، و نبود تعریف مناسبی از شکلشناسی ورزشکاران رشتههای رزمی به تفکیک، لازم است که تحقیقی صورت پذیرد که امکان تهیه یک مرجع آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانشناختی مشخص برای ورزشکاران کیکبوکسینگ و ووشو را فراهم آورد. چون در کشور تاکنون تحقیقی در این زمینه روی مردان کیکبوکسر و ووشوکار صورت نگرفته است، انجام این گونه تحقیقات ضروری به نظر میرسد. ضرورت این تحقیق را میتوان مشخص شدن وضعیت ووشوکاران و کیکبوکسرها به لحاظ متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانشناختی دانست. ضرورت اصلی و عمده این تحقیقات کمک به مربیان است که در سطوح مختلف ورزشی فعالیت دارند تا بهترین و مناسبترین افراد را از نظر ویژگیهای بدنی و روانی جهت آموزش انتخاب نمایند. دستاندرکاران امر ورزش و تربیت بدنی معتقدند که آمادگی جسمانی بالاتر توأم با مهارتهای روانی مطلوبتر برای رسیدن به اوج قهرمانی لازمهی هر ورزشی است. شناخت ویژگیهای جسمانی و شاخصهای اجرای مهارت به طور قطع بر عملکرد ورزشکاران تأثیر میگذارند. با این همه، تحقیقات آنتروپومتریکی (4،13) و بیومکانیکی (6) روی ورزشکاران رزمی محدود میباشد. و همچنین پیرامون متغیرهای روانشناختی ورزشکاران کیکبوکسینگ و ووشو پژوهش معتبری توسط محقق یافت نگردید. پیکرسنجی بهعنوان اولین گام جهت سرمایهگذاری روی قهرمانان ملی و رسیدن به پیروزی در مسابقات بینالمللی باید در برنامههای آموزشی لحاظ گردد.
1-4- فرضیههای تحقیق
1-4-1- فرض کلی
بین متغیرهای آنتروپومتریکی (ترکیب بدن و تیپ بدنی)، بیومکانیکی (استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطافپذیری، تعادل و توان انفجاری) و روانی (مهارتهای روانی) ورزشکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال رشتههای کیکبوکسینگ و ووشو تفاوت وجود دارد.
1-4-2- فرضیات اختصاصی
1- بین متغیرهای آنتروپومتریکی ترکیب بدن و تیپ بدنی کیکبوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.
2- بین متغیرهای بیومکانیکی استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطافپذیری، تعادل و توان انفجاری کیکبوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.
3- بین مهارتهای روانی کیکبوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.
1-5- اهداف تحقیق
1-
