انواع خانواده
انواع گوناگون خانوادهها عبارتنداز: هستهای، تک والدی، ازدواج مجدد، اقوام نزدیک وبدون فرزند (بهاری،۱۳۸۲). در تقسیم بندی دیگری شلزینجرد (۱۹۷۹) خانوادههای کانادایی را در دستههای زیر تعریف نموده که احتمالاٌ این طبقه بندی در تمامی دنیای غرب قابل اعمال است :الف) خانوادهی هستهای متشکل از شوهر، همسر و فرزندان ب)زوجهای بیفرزند متشکل از شوهر و همسر ج)خانواده های تک والدی متشکل از زنان بیوه، مردان بیوه، اشخاص طلاق گرفته، همسران جدا شده و ترک شده، مادران ازدواج نکرده و)خانوادههای رضاعی، متشکل از شوهر، همسر و فرزند خوانده ه)خانوادههای بازسازی شده، متشکل از ازدواجهای دوم و «خانوادههای مرکب ». در خانوادههای باز سازی شده یکی از هشت حالت زیر به چشم میخورد :
۱-مرد طلاق گرفته – زن مجرد ۲- مرد طلاق گرفته – زن بیوه ۳-مرد طلاق گرفته – زن طلاق گرفته ۴-مرد مجرد-زن بیوه ۵–مرد مجرد- زن طلاق گرفته ۶-مرد بیوه – زن مجرد ۷-مرد بیوه – زن طلاق گرفته دامنه خانوادههای بازسازی شده واقعاٌ بیشتر از آن است که این فهرست به آن اشاره دارد، زیرا متغیرهای ممکن زیادی، بسته به این که آیا بچهها توسط زن یا شوهر به زندگی زناشویی وارد میشوند یا هر دو همسر، و نیز نوع سرپرستی این فرزندان، وجود دارد .به علاوه ممکن است فرزندانی که حاصل زندگی زناشویی «باز سازی شده » هستند نیز به خانواده مذکوراضافه شوند. و)خانوادههای اشتراکی،که ممکن است از گروهی خانواده بچهدار و تعدادی بزرگسال مجرد تشکیل شود. (دهقانی ،۱۳۷۵ ).
ازلحاظ تاریخچه، اکثرخانوادههای تک والدی به علت مرگ یاترک یکی از زوجین به وجودآمده اند. در دهه ۱۹۵۰روندجدیدی آغازشد. درصدخانوادههای تک والدی حاصل ازطلاق نسبت به خانوادههای تک والدی حاصل ازمرگ افزایش چشمگیری پیدا کرد (لوتیان وکان وی ،۱۹۹۰).
انواع خانواده های تک والدی
خانوادههای تک والدی گونه های بسیارمتفاوتی دارند. خواه برنامه ریزی شده یابرنامه ریزی نشده باشند، بالاخره به مرورزمان به وجودمیآیند. سه گونه اصلی ازخانوادههای تک والدی ناشی ازطلاق، مرگ وقصد و نیت به وجودمیآیند. باوجوداین، روندشکل گیری خانوادههای تک والدی درهمه مواردیکسان است ودارای مراحل مشخص ومعینی است(گلادینگ،ترجمه بهاری،۱۳۸۲٫(
خانواده تک والدی حاصل ازطلاق
درخانوادههای تک والدی حاصل ازطلاق، به غیرازبرخی ازتمهیداتی که براساس آنهاپدرومادرمیتوانندحضانت مشترک رابرعهده بگیرند بایدبه دو واحدفرعی توجه داشت .یکی تک والدقیم وتعاملات وی باهمسر سابق و فرزندان و واحد فرعی دیگر شامل، تک والد غیرقیم وروابط وی باهمسرسابق وفرزندان است (کارترومک گلدریک ،۱۹۸۸ ترجمه بهاری،۱۳۸۲).
طرح وبرنامه هایی که هردو والد پس ازطلاق بدان طریق درارتباط بابچه قرارمیگیرند، فشارهای عصبی ودرعین حال محاسنی رابه همراه دارد در چنین موفعیتهایی، فشارهای عصبی برای والدقیم شامل بازسازی منابع مالی وتجدیدشبکه های اجتماعی است وفوایداصلی برای یک والدقیم موفق تجدید (احیای )حس اعتمادبه نفس در فرد است .درچنین خانوادهای برای والد غیرقیم، محرکهای تنش زا عبارت از راه های ادامه ارتباط با فرزندان خود به عنوان والد (پدر یا مادر) وبازسازی شبکه های اجتماعی است والد غیرسرپرست وقتی که موفق شد پاداش میگیرد. این پاداشها عبارت انداز: تدبیر و یافتن راه حل برای مشکلات و ایجاد اعتمادبه نفس. (گلادینگ، ترجمه بهاری،۱۳۸۲).
خانوادههای تک والدی حاصل ازمرگ
مراحل شکل گیری خانوادههای تک والدی حاصل ازمرگ به اندازه خانوادههای تک والدی حاصل از طلاق مشخص و معین نیست. با وجود این، روشن است که مرگ به خانواده ضربه شدیدی واردمی کندووظیفه اصلی، بازسازی کردن آن خانواده است (براون ،۱۹۸۸؛مودی ومودی ،۱۹۹۱ ؛نقل از بهاری، ۱۳۸۲).
پیدایش این نوع خانوادههاچنانچه درجدول ۳-۲نشان داده شده است، طی سه مرحله صورت می گیرد.اولین مرحله درفرایند ظهور یک خانواده تک والدی، سوگواری است. این مرحله برای بازماندگان برای خالی کردن احساسات مثبت ومنفی در مورد متوفی بسیار ضروری است .
هارلو[۱] (۱۹۹۱) نشان داد که تقریبا یک سوم بیوه ها از افسردگی در شش ماه بعد از داغدیدهگی رنج می برند .بنابراین این نوع تخلیه هیجانی امکان آغاز مرحله دوم یعنی سازگاری مجدد را فراهم می کند. فراگیری وظایف جدید، کنارگذاردن کارهای گذشته ویا محول کردن وظایف همسر متوفی به دیگراعضای خانواده دراین مرحله انجام میگیرد (مورداک ،۱۹۸۰) .باسپری شدن این مرحله، خانواده به مرحله نهایی یعنی مرحله پیشرفت واحیامیرسد. در این مرحله، اعضای خانواده وبه طورکلی خانواده میتواندموقعیتهای جدیدی برای رشد پیدا کرده واز این موقعیتهااستفاده کنند. این آخرین مرحله، ممکن است منجر به ایجاد و یا عدم ایجاد روابط وهویتهای جدید فردی و جمعی گردد.
جدول ۴-۲خانوادههای تک والدی حاصل ازمرگ
مرحله وظیفه نتیجه
——————————————————————————————————-عزاداری تخلیه هیجانی تجزیه و تحلیل روابط گذشته
سازگاری مجدد فراگیری /رهاکردن وظایف
احیا و پیشرفت (دستاورد) پیشرفت خانوادگی وشخصی کسب مهارتهاوعلائق جدید
تک والدی حاصل ازقصدونیت
قصد و نیت عامل دیگر ظهور خانوادههای تک والدی است. مواردی که درارتباط باعامل قصدونیت مشخص شده اندعبارت انداز:الف) حامله شدن بدون عقد ازدواج (حاملگی نامشروع ) ب) تصمیم به نگهداری بچه حاصل ازحاملگی بدون عقد ازدواج به صورت اتفاقی یاج) قبول کردن یک بچه به عنوان فرزندخوانده توسط بزرگسال مجرد. ویژگی منحصر به فرد این نوع خانوادههای تک والدی این است که والد پیش از رسیدن فرزند، فرصت برای آماده شدن دارد.
خانواده های دارای مادرتک والدی
بنابرآمارهای به دست آمده ،۸۵% تا۹۵ % از کودکان در خانوادههای تک والدی با مادران خود زندگی می کنند (گلیک ،۱۹۸۸).”درسال ۱۹۸۸، بیش از۱۳میلیون کودک فقط بامادران خودزندگی میکردند”اگر چه این رقم در چند سال اخیرکاهش یافته است (لویتان وکان وی ،۱۹۹۰).
همچنین مادران با مطالبات زمانی جدیدی همچون وظایف شغلی یاتعهدات مدرسه روبرومیشوند. برای برخی ازاین مادران، سروکار داشتن با خانواده همسر سابق مشکل ودشوار است. برای مثال آنهامیخواهند در زمانی معین فرزندان را ملاقات کنند. خواه برای پدر یا مادر قیم راحت باشد یاراحت نباشد. این نوع مطالبه زمانی به طورکلی با آرامش خانواده تک والدی تداخل دارد، اما روی مادر تاثیر بخصوصی میگذارد.
این مادران بامشکل حفظ کردن هویت یا تغییر هویت مواجه میشوند. مادران جوان تک والدی معمولا”به توجه، حمایت و راهنمایی نیازمندند. به عنوان یک گروه اکثرا”ازاعتمادبه نفس پایین وتجربه کاری ویاتحصیلات محدودی برخوردار هستند (لویتان وکانی وی ،۱۹۹۰). علاوه برمشکلات عملکردی وهویتی، والد این نوع خانوادهها غالبا”از خدمات روانشناختی و پزشکی آگاهی ندارند. ازسوی دیگر، زنان بالای ۴۵ سال به ویژه آنهایی که اساسا”خانه دار هستند برای بازسازی زندگی از نظر اقتصادی، روانشناختی و اجتماعی زمان بسیار سخت و دشواری را سپری می کنند (والراشتاین ،۱۹۸۶).
به طورکلی، سلامتی و سالم بودن خانوادههایی که توسط مادران تک والدی اداره میشوند، به سن و مرحله مادر و فرزندان، سطح تحصیلات، درآمد و حمایت اجتماعی بستگی دارد. معمولا”شرایط زندگی مخاطره آمیز و پردغدغه است اگرچه خانوادههای تک والدی بسیاری به سرپرستی مادران وجود دارند که از عملکرد بسیار خوبی بهره مندند.
Harlow-[1]
