دیدگاه فقه اسلام در جرم انگاری هرزه نگاری
این عنوان مجرمانه در ماده ی ۱۰ قانون سمعی و بصری مورد جرم انگاری قرار گرفته است در این ماده قانون گذار سعی نموده است تمامی خلاء های قانونی در ارتباط با فناوری های نوین را با وسیع نمودن دایره ی شمول این ماده برطرف نماید با تصویب این ماده عملاً بحث هرزه نگاری در محیط سایبر مشمول قانون نحوه ی مجازات اشخاص که در امور سمعی وبصری فعالیت غیر مجاز می نمایند مصوب ۱۶/۱۰/۸۶ می گردد و پرونده ی موجود من جمله ایجاد سایت مبتذل یا مستهجن ، ایجاد وبلاگ مبتذل یا مستهجن ، برای دیگران ارسال ایمیل های غیر اخلاقی ارسال مولتی مدیا یا پیام های های تصویری غیر اخلاقی انجام منافی عفت با وسیله تهدید قرار دادن آثار مبتذل یا مستهجن از طریق محیط اینترنت و نمونه های مشابه دیگر به استناد این قانون رسیدگی میگردد که برابر ماده ی ۱۱ همین قانون در صلاحیت دادگاه های انقلاب می باشد.(اسکندرزاده،۱۳۸۹ص۶۲)
هرچند این وسعت دایره ی شمول از بعد عملی تبلیغات مثبتی برای محاکم رسیدگی کننده به چنین جرائمی در پی دارد لیکن از منظر اصول اساسی و بنیادین حقوق جزا محسوب می شود ضمن اینکه به جای جرم انگاری دقیق و تخصصی سعی شده است با کلی نگری نوعی هر آنچه که قانونگذار احیاناً در زمان تصویب قانون از قلم انداخته است یا مواردی که اصولاً با آن آشنایی ندارد و حتی مواردی که ممکن است در آینده حادث شود را در بر گیرد.
با توجه به گستردگی این پدیده و در جهت مبارزه ی موثر با آن احتیاج به همکاری های سازمان یافته ای احساس می شود هرزه نگاری از طریق شبکه اینترنت در اشکال متفاوت قابل دسترسی می باشد این اشکال مختلف در اعداد تصاویر ، فیلم های کوتاه تحریک کننده ، مطالب و داستان های صوتی قرار می گیرند همچنین گفتگوهایی مرتبط با امور جنسی از طریق کانال های روابط شبکه الکترونیک اینترنت وجود دارد که استفاده کنندگان در کانال های گروهی کوچک یا خصوصی پیام ها یا اطلاعات را مطالبه می کنند.گستردگی این پدیده مبارزات دقیقی را می طلبد.
۲-۱-۴ چالش های موجود در مبحث هرزه نگاری
ویدئوها و عکس های مستهجن از کودکان معمولاً دلیل غیر قابل ردی هستند که سوء استفاده از کودک رخ داده است موارد بیشماری از تصاویر هرزه نگاری کودک در اینترنت قابل دسترسی است.(نوتا و همکاران،۱۹۹۶ص۹۱)
این بدین علت است که اینترنت امکان تکثیر تصاویر را بدون مرز و محدود می دهد و انتقال آنها را بهکسانی میسر می سازد استفاده در سطح وسیع از اینگونه عکس ها و همچنین پیچیدگی این موضوع هرزه نگاری کودک در اینترنت را به چالش بزرگ تبدیل کرده است اما این موضوع باید در نظر گرفته شود که در تعریف و مفهوم قانونی هرزه نگاری کودکان نیز نقایصی وجود دارد که بر پیچیده تر شدن موضوع کمک میکنند علاوه برچالش در مفهوم و مصادیق این پدیده مسائل دیگری نیز وجوددارد که کار مامورین قضایی و اجرایی را سخت تر و عمل مرتکبین این جرم را تسهیل میکند.
۲-۱-۵ شیوع هرزه نگاری از طریق اینترنت در ایران
به موازات رشد چشمگیر تکنولوژی اینترنت در جهان ، کشور ما جمهوری اسلامی ایران نیز خیلی زود به خیل عظیم کاربران اینترنت پیوست و با توجه به تلقی دهکده ای بودن جهان در فضای مجازی شاید بتوان گفت بسیاری ، بسیار شتاب زده تر از این، فضا را به تسخیر خود درآورده به گونه اید که در حال حاضر در ایران حدود ۲۰ میلیون( بالغ بر۲۵% درصد جمعیت کشور) کاربر اینترنت وجوددارد(غفاری،۱۳۸۸ص۷۵).متاسفانه به موازات افزایش کاربری اینترنت و تجارت الکترونیکی شاهد افزایش حاصل در میزان جرائم سایبری بویژه هرزه نگاری نیز بوده ایم ، هیچگونه آمار دقیقی از میزان هرزه نگاری در ایران وجو د ندارد تنها می توان گفت که با توجه به حوادث مستند اخیر( برنامه مستند ” شوک ” که در چند قسمت و از فروردین ماه ۱۳۸۸ از شبکه سه با موضوع اعترافات متهمین دستگیر شده فعال در زمینه هرزه نگاری در فضای سایبر پخش شده بود)اینجرائمبهطورچشمگیریدرحالافزایشاست.
بنابر آمار منتشر شده ایران همانند بسیاری از کشورها ، یک نفر از هر دوازده نفر نوجوانی که دراینترنت با او چت می کنند قرار ملاقات میگذارند و اغلب قرار ملاقات هایی که پس از گفتگو در اینترنت با چت روم ها گذاشته میشود بدون اطلاع والدین است.
یکی از موارد شایع استفاده از ایمیل نیز برای هرزه نگاری به طور خاص و جرائم جنسی به طور عام است معمولاً تصاویر مستهجن از طریق ایمیل ارسال می شوند خواه بین مجرمان اصلی ، خواه از سوی تهیه کنندگان ، برای مشتریان اینگونه عکس ها و…. در عین حال از ایمیل برای ارسال تصویرهای هرزه نگاری جهت ایذاء و اذیت دیگران به ویژه زنان و کودکان استفاده می شود و البته یادمان نرود که هرزه نگاری در فضای سایبر برعکس هرزه نگاری کلاسیک مرسوم شامل صوت ، تصویر و نوشته مستهجن است.
از ایمیل برای اغوا و تحریک نمودن دیگران و برای مقاصد جنسی نیز استفاده میشود معمولاً کودکان یا نوجوانان را تشویق به دیدن یا تهیه چنین تصاویری از خود یا دوستانشان می کنند و حتی پاداش مالی برای این کارها تعیین می کنند.
گاه ازطریق ایمیل برای باندهای مجرمانه هرزه نگاری عضو گیری میکنند یا افراد را تشویق به گرفتن فیلم های حاوی چنین تصاویر ی میکنند و نیز به خاطر داشته باشیم رفتن به سایت های مضر ، دادن ایمیل به آنها وگذر واژه و یا رمز و….. موجب لو رفتن اطلاعات شخصی و مشکلات بعدی نیز میشود.
با وجود همه مباحثی که تا کنون درباره ی اینترنت و پیامدهای استفاده ازآن براخلاق کاربران مطرح شده است هنوز به درستی نمی توان تصویر روشنی در این خصوص مشاهده کرد.
روان شناسان و متخصصان علوم رفتاری اغلب توجه خود را بر جنبه های منفی اینترنت معطوف می نماید این بیشتر بدان جهت است که این دسته از افراد انسانها را در قالب سوژه های مطالعاتی خود در نظر میگیرند و به علت اضمحلال فراینده ی بنیان های خانوادگی و ارزشهای انسانی در جوامع غربی نقش مخرب اینترنت بیشتر از نقش سازندگی آن مورد عنایت محققان واقع شده است بارزترین مصداق این وضعیت استفاده ی نادرست و کنترل نشده کودکان از اینترنت و گمراهی وبه خطر افتادن آنها توسط سود جویان اینترنتی است که هر چند وقت یکبار اخبار نگران کننده ای در این رابطه از رسانه های جمعی منتشر میشود و هوشیاری والدین کودکان را در استفاده ازآنها از این رسانه گوشزد میکنند اما به لحاظ چند جانبه بودن پدیده ی اینترنت نمی توان نگرشی یکسو به آن داشت.
۲-۲ کودکان و هرزه نگاری در فضای مجازی(بزه دیدگی و راهکارهای پیشگیری از آن)
یکی از آسیب پذیرترین اقشار در فضای مجازی کودکان هستند که ذهنی آماده جهت شکل گیری و اعتیاد به این فضا و صنعت هرزه نگاری دارند،به طور اخص لازم است بررسی دقیق و راه پیشگیری آن ارائه شود که به اختصار به آن پرداخته می شود.
۲-۲-۱ کودکان و هرزه نگاری در ا ینترنت
در خصوص استفاده از اینترنت توسط کودکان و نوجوانان و افزایش کاربران کم سن و طعمه قرار دادن آنها جهت مبتلا شدن در این صنعت راهکارهای مقدماتی توسط برخی دولت ها ارائه شد به عنوان مثال:
۲-۲-۱-۱ سیاست گذاری قانونی
شبکه مرکز ملی امور کود کان گم شده و استثمار شده ، در سال ۱۹۸۴ تاسیس شد تا به والدین کودکان ، مجریان قانون ، مدارس و اجتماعات برای تیمار کودکان گم شده و افزایش آگاهی عمومی درباره ی راه های جلوگیری از بزهکاری، بد رفتاری و سوء استفاده ی جنسی از کودکان خدمات لازم را ارائه دهد.
یکی از عمده ترین دغدغه های این مرکز امنیت کودکان در اینترنت است.مطابق آمار مرکز سرشماری آمریکا تقریباً ۱۴ میلیون کودک در این کشور از اینترنت استفاده می کنند
۲ میلیون کودک از اینترنت در خانه و مدرسه استفاده می کنند در حالیکه ۷ میلیون کودک تنها در مدرسه با اینترنت سر و کار دارند(نوتا و همکاران،۱۹۹۶ص۱۱۷)
اگر چه اغلب کودکان در اینترنت بهره می برند ولی از آنجایی که احتمال سوء استفاده وجود دارد کنگره ی آمریکا شرایط لازم جهت مهیا ساختن شبکه ای را تصویب نمود.
بررسی گزارشهای مختلف نشان می دهد که موثرترین وسیله برای حفاظت کودکان ، آموزش همگانی و توانمند تر کردن مصرف کنندگان ، افزایش منابع اجرای قوانین موجود و استفاده ی بیشتر از فناوری موجود می باشد.
علاوه بر این رویکردها میتوان به اقداماتی از این قبیل اشاره کرد ، تعبیه ی عناصری در جستجو گرها که توسط والدین قابل کنترل باشد اقدامات داوطلبانه ی صنایع و شرکتها برای وضع استاندارها ،نصب برچسب های هشدار دهنده و استفاده از فناوری لازم برای ارائه مطالب با توجه به سن مخاطبان از آنجایی که استفاده از چنین فناوری در ابعاد گسترده هزینه زیادی در بر دارد.لذا پژوهش درباره ی اثر بخشی فناوری ، تصفیه و مسدود کردن محتوای نامناسب ضروری به نظر می رسد.
۲-۲-۱-۲ کمیسیون حفاظت از کودکان در اینترنت و پیشنهادات آن
در اکتبر ۱۹۹۸ کنگره ی آمریکا کمیسیون حفاظت از کودکان در اینترنت را تشکیل داد تا درباره ی روش هایی برای کاهش دسترسی کودکان به محتوای مستهجن در اینترنت پیشنهاد هایی ارائه کند این فناوری و روشها با توجه به سهولت ، کاربرد ، هزینه ، اثر بخشی قوانین تصویب شده و قوای اجرایی ارزشیابی شد(نوتا و همکاران،۱۹۹۶،ص۱۱۸).
کمیسیون نتیجه گرفت که هیچ روشی به تنهایی نمی تواند کودکان را از چنین محتوایی دور بردارد ، بلکه با افزایش آگاهی عمومی ، فناوری و روش های موجود ، تقویت ضمانت اجرایی قوانین موجود و حرکات قانونمند صنایع میتوان شاهد تاثیر چشم گیری در این راستا بود.
کمیسیون مذکور پیشنهادات خود را بطور چکیده بصورت زیر ارائه داد:
الف:آموزش عمومی
۱- دولت و بخش خصوصی باید طی اقدامات آموزشی برآگاهی عمومی راجع به فناوری و روش های موجود برای حفاظت از کودکان در اینترنت بیفزاید.
۲ – دولت و صنایع باید سیاستهای استفاده ی مناسب از اینترنت را ارتقاء بخشند.
ب:توانمند ساختن مصرف کننده
۱- باید منابعی برای ارزشیابی مستقل از فناوری های حفاظت از کودکان در اینترنت اختصاص یابد وتوانمندی این فناوری ها طی گزارش هایی به عموم مردم اعلام شود.
- صنایع باید ساز وکار حفاظت از کودکان را ارتقاء بخشند و دسترسی به آن را تسهیل نمایند
دولت باید استفاده از فناوری را با توجه به مفید و ایمن ساختن حضور کودکان در اینترنت تشویق کند.
ج:اجرای قانون
- دولت باید بودجه ی فوق العاده ای را به طرحهای تجسسی ، پیگرد و گزارش تخلف از قوانین موجود در رابطه با تجاوز به عفت عمومی اختصاص دهد و بر حفاظت کودکان از دسترسی به محتوای غیر قانونی تاکید ورزد.
- قوانین اجرایی باید فهرستی بدون تصویر ، از گروه های خبری نشانی ها ، پایگاه های اطلاع رسانی یا دیگر منابع اینترنتی که محتوای مستهجن دارد تهیه کند.
- دولت باید بودجه فوق العاده ای را به برخورد با ابعاد بین المللی جرائم اینترنتی شامل تجاوز به عفت عمومی و هرزه نگاری کودکان اختصاص دهد.
۲-۲-۲ مفهوم بزه دیدگی کودکان در مواجهه با محتوای نامناسب در فضای مجازی
کودکان در هنگام(آنلاین) بودن ممکن است به طریق گوناگون قربانی جرم واقع شوند این بزه دیده گی انواع و آثار گوناگون را درپی دارد که در این مجال به معرض و بررسی بزه دیده گی و آثار سوءاستفاده آن از اطفال خواهیم پرداخت.
سوءاستفاده از اطفال و فعالیت های مجرمانه جنسی که خود یکی از انواع جرائم اینترنتی علیه کودک است خود در سه بعد میتواند مدنظر واقع شود(میربد،۱۳۸۷).
۲-۲-۲-۱ تقاضاها و برخوردهای جنسی:
در هنگام کاربری کودک در محیط هایی مانند اتاق های گفتگو با ارسال پیام های فوری و پست های الکترونیکی ممکن است از طفل تقاضای مشغول شدن به فعالیت جنسییا گفتگوهای جنسییا دادن اطلاعات جنسی شخصی ، برخلاف خواسته فرد صورت گیرد این مسئله به سه صورت متصور است.
اولاً: در طی استفاده از اینترنت و در خلال یک صحبت دوستانه تقاضاهایی از طرف دیگران از کودک برای سئوالات جنسی ناخواسته یا کشاندن بحث به مسائل جنسی انجام شده است.
ثانیاً: تقاضاهایی مبنی بر انجام فعالیت های جنسی از طرف کودک بوده است که وی تمایل بر انجام آن نداشته است.
ثالثاً: دعوت های مبنی بر کمک بر فرار افراد مستعد یا انجام فعالیت های جنسی با وی در محیط فیزیکی صورت گرفته است. از هر ۵ نفر کاربر دائم اینترنتیک نفر اقرار کرده است که حداقل در طول یکسال با یک تقاضای جنسی مواجه شده است.از این تعداد حداقل یک نفردرخواست جنسی را تجربه کرده است که او را بسیار ناراحت و نگران کرده است. تلاش های بعدی برای تماس ضروری با طفل یا تماس از طریق تلفن یا پست بوده است.
۲-۲-۲-۲ویژگی قربانیان:
دخترها دو برابر پسرها هدف اینگونه جرائم واقع شده اند اگرچه اصولا تصور میشود کودکان مونث
هدف خوبی برای مجرمان اینترنتی و جرائم جنسی هستند، درصد قابل توجهی از کودکان پسر نیز توسط بچه بازها مورد تقاضاهای جنسی قرار گرفته اند.
این کودکان غالبا در مورد این مسائل با والدین و بزرگترها صحبت نمیکنند و اصولا تعداد کمی از تقاضاهای جنسی تهاجمی اطفال را وادار ساخته که به فردی اعتماد نکنند یا به مقام ذی صلاح گزارش دهند.
برخی از اطفال در هنگام مشاهده این برخوردهای جنسی نمی دانند که چه کاری باید صورت دهند و یا به علت خجالت، شرم یا ترس از تنبیه توسط والدین که چرا به مکان های ممنوعه و خطرناک اینترنت رفته اند موضوع را مسکوت گذاشته اند.
اثرات جرم در اطفال به صورت افسردگی یا اضطراب جلوه میکند و در کودکان کم سن بسیار پایدارتر است و اصولا طول میکشد تا بتوانند آن را فراموش کنند. این عوامل در بزرگسالی میتواند به صورت ترس یا اضطراب جنسی یا افسردگی خود را نشان می دهد.که با توضیحاتی که در این فصل داده شد ،رشد تکنولوژی فضای مجازی و اینترنت هر چه بیشتر بوده سود جویان را بیشتر به فکر تخریب این فضا و سوء استفاده به نفع جوامع خود انداخته است.آنها با خلق فضاهای هرزه نگارانه و تحریک غریزه جنسی از نا آگاهی کودکان و حتی بزرگسالان با هر جنسیتی استفاده کرده ،روح و روان آنها را در تسخیر خود قرار داده و آنها را پس از چندی معتاد به استفاده از این فضا ی مجازی نموده و فکر ،روح و روان ،وقت و زندگی او را به چالش کشیده و مال خود می کند.چه در دوران کودکی و مجرد بودن فرد و چه در دوران تأهل تأثیر این محیط دگرگونی و معضلاتی به همراه دارد که برخی در این فصل و برخی در ادامه خواهد آمد.