تجارت الکترونیک و انواع آن
توسعه اینترنت تأثیر شدیدی بر محیط بازاریابی در سطح جهان داشته است. بسیاری از شرکتها برای فروش محصولات و خدمات خود به این منبع عظیم مصرف کننده روی آوردهاند و بسیاری از کسب و کارها دست به توسعه وبسایتهای خود زدهاند تا از این روند رو به رشد عقب نمانند. با توسعه اینترنت و افزایش خریدهای برخط، تجارت الکترونیکی به یک روش مرسوم برای مصرف کنندگان و شرکتها برای تجارت از طریق اینترنت درآمد (یون، ۲۰۰۷).
طبق تعریف توربن(۲۰۰۴)، تجارت الکترونیکی عبارت از خرید و فروش کالاها و خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت است. همچنین چافی (۲۰۰۲) با در نظر گرفتن تعاریف متعدد و بررسی آنها تجارت الکترونیکی را از چهار دیدگاه تعریف می کند:
- دیدگاه ارتباطات: تجارت الکترونیکی یعنی انتقال اطلاعات، کالاها، خدمات و یا پرادخت وجه توسط وسایل الکترونیکی
- دیدگاه فرایند تجاری: تجارت الکترونیکی یعنی کاربرد فناوری جهت خودکارکردن مبادلات و فرایندهای تجاری
- دیدگاه بهنگام: تجارت الکترونیکی یعنی خرید وفروش اطلاعات وکالاها بصورت بهنگام.
- دیدگاه خدماتی: تجارت الکترونیکی ابزاری است که بصورت همزمان باعث کاهش هزینه و افزایش سرعت و کیفیت ارائه خدمات می شود( رهروان،۱۳۹۰)
همچنین اسچنایدر (۲۰۰۳) بیان میدارد که تجارت الکترونیکی، انجام فعالیتهای کسب و کار با بهره گرفتن از ارسال داده های الکترونیکی از طریق اینترنت و شبکه گسترده جهانی است. به طور خلاصه، تجارت الکترونیکی را به سادگی میتوان به عنوان “مبادلات مبتنی بر تکنولوژی میان طرفین” (افراد و سازمانها) دانست (جاتوراویث، ۲۰۰۷).
در طبقه بندی انواع تجارت الکترونیکی، بر حسب ماهیت طرفین معامله الکترونیکی و اینکه آیا طرفین معامله شخصیت حقیقی) افراد، و مصرف کنندگان نهائی) و یا حقوقی (شرکتهای خصوصی و عمومی) دارند، چهار نوع تجارت الکترونیکی قابل تشخیص است.
ریپورت و جاورسکی (۲۰۰۱) این چهار نوع تجارت الکترونیکی را در قالب جدول (۲-۱) نشان می دهند.
جدول۲-۱ انواع تجارت الکترونیکی (ریپورت و جاورسکی، ۲۰۰۱)
| مشتری | شرکت | |
| C2B | B2B | شرکت |
| C2C | B2C | مشتری |
در تجارت الکترونیکی از نوع شرکت، با شرکت یا طرفین معامله هر دو شخصیت حقوقی دارند و معامله بین دو شرکت رخ می دهد. در تجارت الکترونیکی از نوع شرکت با مشتری یا معامله بین مصرف کننده نهائی )شخص) با شرکت صورت می گیرد.
در تجارت الکترونیکی نوع C2C هر دو طرف معامله را مصرف کنندگان و مشتریان نهائی تشکیل می دهند.
در تجارت الکترونیکی از نوع C2B مصرف کنندگان نهایی از طریق یکپارچه کردن خود، خود را بصورت یک گروه خریدار در می آورند و اقدام به خرید می نمایند.
۲-۳- اجزاء تجارت الکترونیک
اگر تجارت الکترونیکی را بعنوان یک پدیده در نظر بگیریم باید اجزاء آن را شناسائی کرد. میلر (۱۹۹۶) اجزاء تجارت الکترونیکی را سه قسمت می داند.
- سازمان: مسئولیت حمایت از فرایندهای تجاری را بر عهده دارد.کالا و خدمات تولید نموده و منابع مالی لازم را تدارک می بیند.
- بانک: بانکها از فرایند واریز و پرداخت حمایت می کند و سیستم های پرداخت الکترونیکی را تسهیل می کند.
- بازاریابی: بازاریابی اطلاعات مربوط به بازار و مشتریان را جمع آوری می کند، قراردادهای خرید و فروش را منعقد می کند.
مثلث اجزاء تجارت الکترونیک در شکل ۲- ۱ نشان داده شده است:
بانک |
| تجارت الکترونیکی |
سازمان |
بازاریابی
|
اجزای تجارت الکترونیکی (میلر، ۱۹۹۶).
کازیر (۱۹۹۷) نیز تجارت الکترونیکی را حاصل تعامل سه جزء می داند. این سه جزء عبارتند از:
- فرایندها: شامل فرایندهای بازاریابی، فروش، پرداخت، تامین سفارشات و پشتیبانی
- نهادها: شامل دولت، واسطه ها، مصرف کنندگان و تأمین کنندگان
- شبکه ها: شامل شبکه های داخلی شرکت، اینترنت و شبکه های بازرگانی.
۲-۴- مزایای تجارت الکترونیک
در طول دهه ی گذشته، ظهور تجارت الکترونیک و فناوری های اینترنتی، منجر به تغییرات در نحوه ی مدیریت کسب و کارها در جهان شده است. تجارت الکترونیک باعث ارتقای ارتباط باز و ایجاد محیط تعاملی مجازی گردیده، به گونه ای که عرضه کنندگان و مشتریان می توانند اطلاعات و محصولات را با یکدیگر مبادله نمایند. تجارت الکترونیک، ارتباطات در میان عوامل دخیل در زنجیره ارزش را بهبود بخشیده و مدلی تلفیقی از کسب و کار و تجارت ارائه می کند که شرکت ها می توانند با توجه به الزامات مشتریان و بازارهای در حال تغییر، پاسخگوتر و منعطف باشند. تجارت الکترونیک دیگر به عنوان جزیی از زندگی روزمره ی افراد است و تصور این که سازمان ها از تجارت الکترونیک استفاده ننمایند، امری دور از ذهن خواهد بود.
توربان و همکاران (۲۰۰۲) منافع و مزایای تجارت الکترونیکی را برای سه جزء سیستم تجاری بیان می کنند:
الف– مزایای تجارت الکترونیک برای سازمان:
١-الف- گسترش بازار سازمان به بازارهای ملی و بین المللی
٢-الف – قادر ساختن شرکت به تهیه مواد و خدمات از سایر شرکتها با هزینه کمتر و سرعت بیشتر
٣-الف- کوتاه کردن کانالهای بازاریابی و حتی حذف آن و در نتیجه تولید محصولات ارزانتر و سود بیشتر
۴-الف-نیاز به داشتن موجودیهای کمتر
۵-الف- کاهش هزینه های ارتباطات راه دور
۶-الف- کمک به شرکتها کوچک برای رقابت با شرکتهای بزرگ
ب– مزایای تجارت الکترونیک برای مشتریان:
١-ب- کاهش هزینه کالا و خدمات برای مشتری به دلیل امکان مقایسه سریع و بهنگام قیمتها باهم
٢-ب – افزایش قدرت انتخاب مشتریان
٣-ب – امکان خرید ٢۴ ساعته و هفت روزه (بدون محدودیت زمانی)
۴-ب- دسترسی سریع مشتریان به اطلاعات مربوط
۵-ب – امکان کار و مطالعه برای افراد در منزل
۶-ب – امکان انجام مزایدات الکترونیکی
٧-ب – امکان تعامل مشتریان در جوامع الکترونیکی، مبادله نظرات و مقایسه تجربیات
ج – مزایای تجارت الکترونیک برای جامعه:
١-ج – امکان کار در منزل و کاهش تعداد مسافرتها و در نتیجه ترافیک و آلودگی کمتر
٢-ج – امکان کاهش قیمت کالاها و در نتیجه افزایش سطح استاندارد زندگی مردم
٣-ج – امکان بهره برداری و استفاده از محصولات و خدمات درمناطق روستائی و کشورهای در حال توسعه که در صورت عدم استفاده از تجارت الکترونیک امکان پذیر نیست.
۴-ج- تسهیل حمل و نقل و خدمات عمومی، کاهش هزینه توزیع و افزایش کیفیت خدمات اجتماعی، خدمات پلیسی، خدمات بهداشتی درمانی و آموزش(رهروان، ۱۳۹۰)
