2-2-4-4- نظریه محیط اجتماعی.. 24

 

2-2-4-5- نظریه گزینش اجتماعی- هیجانی.. 24

 

2-2-5- نظریه های تحولی.. 25

 

2-2-5-1- اریک اریکسون. 25

 

2-2-5-2- نظریه چین لووینگر؛ تکامل خود. 26

 

2-2-5-3- لوینسون، فصول زندگی.. 28

 

2-2-6- افسردگی در سالمندان. 29

 

2-2-7- آسیب شناسی اجتماعی سالمندان. 30

 

2-3- افسردگی.. 33

 

2-3-1- انواع افسردگی.. 35

 

2-3-1-1- افسردگی اساسی  یا ماژور. 36

 

2-3-1-2- افسرده خویی یا  مینور. 38

 

2-3-1-3- اختلال دوقطبی.. 38

 

2-3-1-4- افسردگی فصلی.. 39

 

2-4- اضطراب.. 47

 

2-4-1- علایم‌ شایع‌ بیماری.. 48

 

2-4-2- علل‌ بروز اضطراب.. 48

 

2-4-3- انواع اضطراب ها و ترس ها 50

 

2-5- احساس تنهایی.. 52

 

2-5-1- انواع تنهایی.. 60

 

2-6- امید درمانی.. 63

 

2-6-1- فرایند امید درمانی.. 64

 

2-6-2- مراحل امید درمانی.. 65

 

2-7- پیشینه تجربی.. 72

 

2-7-1- مطالعات داخلی.. 72

 

2-7-2- مطالعات خارجی.. 76

 

2-8- جمع بندی از پیشینه پژوهش… 79

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 80

 

3-1- مقدمه. 81

 

3-2- روش پژوهش… 81

 

3-3-  معرفی جامعه آماری.. 82

 

3-4-  روش نمونه گیری و حجم نمونه. 82

 

3-5- ابزارهای پژوهشی.. 83

 

3-6- روش اجرا 86

 

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 87

 

فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 88

 

4-1- مقدمه. 89

 

4-2- یافته های جمعیت شناختی.. 89

 

4-2-1- سن.. 89

 

4-2-2- تحصیلات.. 90

 

4-3- یافته های توصیفی متغیر های تحقیق. 91

 

4-3-1- آمار توصیفی متغیر ها 91

 

4-4- بررسی استنباطی داده‌ها 94

 

4-4-1- پیش‌فرض‌های تحلیل کوواریانس در بررسی متغیر های تحقیق. 94

 

4-4-1-1- نرمال بودن. 94

 

4-4-1-2-همسانی واریانس‌ها 95

 

4-4-2- تحلیل کوواریانس… 95

 

4-4-2-1- امید درمانی موجب کاهش افسردگی سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 95

 

4-4-2-2- امید درمانی موجب کاهش اضطراب سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 97

 

4-4-2-3- امید درمانی موجب کاهش احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 98

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری.. 100

 

5-1-مقدمه. 101

 

5-2-بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه های تحقیق. 102

 

5-3-محدودیت‌های پژوهش… 105

 

5-4-پیشنهادات پژوهشی.. 106

 

5-5-  پیشنهادات کاربردی.. 107

 

منابع. 109

 

پیوست ها 114

 

چکیده انگلیسی.. 118

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول (4-1): توزیع فراوانی سن پاسخ دهندگان. 90

 

جدول (4-2): توزیع فراوانی تحصیلات پاسخ دهندگان. 91

 

جدول (4-3): نتایج نمرات پرسشنامه افسردگی  آزمودنی‌ها در گروه آزمایش و گواه برای کل افراد. 92

 

جدول (4-4): نتایج نمرات اضطراب آزمودنی‌ها در گروه آزمایش و گواه برای کل افراد. 92

 

جدول (4-5): نتایج نمرات احساس تنهایی آزمودنی‌ها در گروه آزمایش و گواه برای کل افراد. 93

 

جدول(4-6): نتایج آزمون کومولوگروف – اسمیرونوف.. 94

 

جدول (4-7): نتایج آزمون لوین برای بررسی همسانی واریانس‌ها 95

 

جدول (4-8):  نتایج بررسی همگنی شیب رگرسیونی.. Error! Bookmark not defined.

 

جدول (4-9):  نتایج آنالیز کوواریانس افسردگی در گروه کنترل پس‌آزمون و گواه 96

 

جدول (4-10):  نتایج آنالیز کوواریانس اضطراب در گروه کنترل پس‌آزمون و گواه 97

 

جدول (4-11):  نتایج آنالیز کوواریانس احساس تنهایی در گروه کنترل پس‌آزمون و گواه 98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

این پژوهش با هدف، بررسی اثر بخشی امید درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان مراکز نگهداری انجام گرفت. روش تحقیق نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد.  جامعه آماری تحقیق از سالمندان واقع در مراکز سامندان شهر تبریز در زمستان سال 1395 و بهار 1396  انتخاب و از بین آنان به صورت تصادفی در دسترس 30 نفر انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزینی تصادفی شدند. از پرسشنامه های افسردگی سالمندان (GDS-15)، اضطراب بک و احساس تنهایی راسل، پلاو و فرگوسن به عنوان پیش آزمون برای هردو گروه استفاده شده و به  گروه آزمایش 8 جلسه آموزش امید درمانی داده شد و سپس از هردو گروه پس آزمون گرفته شده و داده ها با تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از این بود که برگزاری جلسات امید درمانی در بین سالمندان مراکز نگهداری باعث کاهش افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی سالمندان می شود. به عبارت دیگر ایجاد امید و انگیزه در سالمندان مراکز نگهداری که دور از خانواده بوده و با توجه به کهولت سن و ناکارآمدی از ناامیدی رنج می برند، باعث کاهش اختلالات روانی افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی می شود.

 

 

 

کلمات کلیدی: امید درمانی، اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی، سالمندان

 

 

 

1-1- مقدمه

 

فرآیند اجتناب ناپذیر پیری بدون شک آغاز می شود. انسان ها طی فرآیند زیستی، با مرحله ای به نام سالمندی رو به رو می شوند. این مرحله، در گذرگاه رشد طبیعی به دست می آید؛ به طوری که با سرنوشت آدمی عجین شده و ضرورتی گریز ناپذیر محسوب می شود. از سویی، کاهش نرخ رشد جمعیت و از سوی دیگر، بهبود مراقبت های پزشکی، به افزایش میانگین عمر در بیشتر کشور های جهان منجر شده است (شانکار، مک مان، دماکاکوس، هامر و استپتو[1]، 2017).

 

جمعیت کشور ایران نیز در شرایط غیرقابــل منتظره ای در حال پیرشدن و سالمندی می باشد. به طوری که این گروه سنی با افزایش امید به زندگی دارای سریع ترین رشد جمعیت در بین جمعیت جهان می باشد. سیاست کنترل موالید، کاهش مـرگ و میر، افزایش امیـد بـه زنـدگی، رشـد خـدمات بهداشـتی و تکنولوژی درمانی و تشخیصی و افـزایش قابـل ملاحظـه ی جمعیت سـالمندان سـبب شـده اسـت کـه از آن بـا عنـاوین گوناگونی مانند خاکستری شدن جمعیت، پیرشدن ملت هـا و اورژانس جهانی یاد شود. افزایش روزافزون جمعیت سالمندان در جهان یکـی از چـالش برانگیزتـرین موضـوعات در حـوزه سلامت محسوب می شود. (رجبی، 1395).

 

تغییر ساختار خانواده از گسترده بـه هسـته ای، بـالارفتن سن و عدم پذیرش سالمندان در خانواده تغییراتی را در سبک زندگی سالمندان بوجود آورده است. برنامه های جدیـد بـرای کمک به سالمندان به وجود آمـده انـد و مؤسسـات ویـژه ای تحت عناوین سرای سالمندان یا آسایشگاه، سالمندانی را کـه نیاز به حمایت دارند می پذیرند. با بالاتر رفتن سـن نیـاز بـه خدمات مراقبتی و بهداشتی نیز افزایش پیدا می کند و سـهم ویژگی های جمعیت شناختی سالمندان نظیر سن، جنس، تحصیلات، تعـداد فرزنـدان، شـغل و وضـعیت اقتصـادی در کیفیت زندگی و سلامت روان سالمندان، مؤثر است (3). به باور روانشناسان، در دوران سـالمندی وضـع بهداشـت روانی فرد سالمند در آفرینش دقایق خوب و بد تأثیر فراوانـی دارد و در واقـع بایـد پـذیرفت کـه رعایـت بهداشـت روانـی سالمندان در ایجاد شرایط زیست محیطی برای آنان جـز بـه یاری بررسی دقیق رویدادهای زندگی و درک صحیح شـرایط و معضلات موجود امکان پذیر نیست. تنهایی و بـی پنـاهی و توقعـات و انتظارهـای بـرآورده نشـده سـالمند از اطرافیـان، اضـطراب و نگرانـی هـای ناشـی از قـرار گـرفتن در وضـع نامطلوب، بحران ناامیدی، ترس از سپردن به سرای سالمندان و احساس بی کفایتی و بی ارزشی از دیگـر مسـائل اسـترس زای دوران کهولت اســت. امـروزه افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانی و معضل عمومی زندگی بشر است. در ایران افسردگی 35 الی 45 درصد از بیماری های روانی را به خود اختصاص می دهد که متأسفانه این رقم روز بروز سیر صعودی می یابد. (کولایی، حیدری و فلسفی نژاد، 1394).

 

امید درمانی هم یعنی حالت انگیزشی مثبت بر اساس حالت مشتق شده از نوعی تعامل و کنش موفقیت آمیز که مبتنی است بر عاملیت (انرژی درونی هدفمندسازی خود) و سپس مسیریابی و برنامه ریزی در راستای نیل بدان اهداف و آمال ها (لوید[2] و همکاران، 2009). به عبارت ساده تر، امید درمانی یک برنامه درمانی است که بر اساس نظریه امید اشنایدر به منظور افزایش تفکر امیدوارانه و تقویت فعالیت های مربوط به پیگیری هدف طراحی شده است. در این درمان، شرکت کنندگان ابتدا با اصول نظریه امید آشنا می شوند و سپس به آنها آموزش داده می شود که چگونه این اصول را در زندگی خود بکارگیرند. شرکت کنندگان یاد می گیرند که چگونه اهداف مهم، قابل دستیابی و قابل اندازه گیری را تعیین کنند، گذرگاه های متعدد برای حرکت به سمت این اهداف تعیین کنند، منابع انگیزشی و تأثیر متقابل هر مانع برانگیزش را شناسایی کنند، پیشرفت به سمت هدف را بازنگری کنند، اهداف گذرگاهها در صورت لزوم اصلاح کنند (شریفی، شهبازی و گودرزیان، 1394).

 

با توجه به اهمیت مطالب ارائه شده، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی امید درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان مراکز نگهداری شهر تبریز انجام یافته است.

 

1-2- بیان مسئله

 

با توجه به افزایش شاخص امید به زندگی در ایران طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی که امروز در مردان ایران ۶۷ سال و در زنان ایرانی ۷۱ سال می باشد، می توان حدس زد که آمار سالمندان ایرانی رو به افزایش است. براساس پیش بینی کارشناسان، در اینده های نه چندان دور در جهان، از هر پنج نفر یک نفر سالمند خواهد بود. با افزایش تعداد سالمندان مساله بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه هر روز ابعاد تازه و گستردهای پیدا می کند. ما در آینده در برابر مسائل جدی درباره سالمندان و حل مشکلات آنها قرار خواهیم گرفت. بنابراین، سالمند و شرایط ویژه افراد سالمند و تأمین بهداشت روانی و جسمانی آنها از جمله مسائلی است که توجه ویژه ای را می طلبد. سالمندان به عنوان یکی از گروههای آسیب پذیر جوامع تلقی و توجه خاصی به آنها می شود و در طی سالهای اخیر به علت کاهش میزان مرگ و میر و بهبود شرایط بهداشتی و افزایش امید به زندگی، جمعیت سالمندان بیش از هر دورهای از تاریخ می باشد (جمال زاده و گلزاری، 1393).

 

با توجه به افزایش سالمندان در جامعه جهانی، کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. در فرهنگ ایرانی، سالمندان مورد احترام اقشار جامعه هستند و اگر ما به تمام خانواده های ایرانی نگاه بیندازیم خواهیم دید که همه با سالمندان و مشکلاتی که این دوره به همراه دارد، دست به گریبانند. با توجه به صنعتی شدن جامعه، در زندگی کنونی برای بسیاری از خانواده ها نگهداری از سالمندان بخصوص در شهرهای بزرگ بسیار مشکل شده است. سالمندان مسائلی خاصی خود را دارند و تأمین بهداشت روانی و جسمانی آنها از جمله مسائلی است که توجه ویژهای را می طلبد (خواستار، 1394).

 

لازم به ذکر است که دوره سالمندی با بیماریها و اختلالات زیادی همراه است که از این میان می توان به سه تا از مهمترین این اختلالات یعنی اقسردگی[3]، احساس تنهایی[4] و اضطراب[5] اشاره کرد. در بسیاری موارد خانواده ها از مشکلات مربوط به دوران پیری آگاهی دارند اما به دلایل گوناگون برای حل آنها هیچ اقدام جدی نمی کنند و البته خود سالمندان نیز به دلایلی مثل ترس، خجالت و عدم آگاهی از مسائل و مشکلاتشان ، معمولاً آنها را مطرح نمی کنند (بشکانی، 1393).

 

افسردگی بیماری سختی است، که علاوه بر آن که از نظر روحی و اجتماعی یأس آور است اغلب بیمارهای جسمی که زندگی را تهدید می کنند، وخیمتر می کند و در موارد زیادی منجر به خودکشی سالمندان می شود، هنگامی که سالمندان افسرده را در جامعه می بینیم سؤالی برای ما مطرح می شود که چرا آنها چنین وضعیتی دارند؟ چطور می توانیم به آنها کمک کنیم؟ و از آنجا که سالمندی دوره استراحت و آرامش است پس چرا ما می بینیم که آنها دست به خودکشی می زنند؟ سستی و رخوت آنها به چه دلیل است؟ آیا میتوان آن را ناشی از بیکاری آنها دانست و به این دلیل که دیگر به فعالیتهای تولیدی دست نمیزنند؟ اگرچه یکی از این دلایل می تواند ناشی از بیکاری باشد و اینکه خود را دیگر غیر مفید میدانند، اما میتواند ناشی از عدم امیدواری باشد؟

 

هنگامی که در محیطهای آسایشگاهها وارد می شویم، با ساختمانی خالی از صمیمیت مواجه می شویم، و انسانهایی را می بینیم که به امید اینکه چه زمانی عمر آنها به پایان میرسد روزها را سپری می کنند.انسانهایی که در جایی کز کرده اند و فکر می کنند. و فکر می کنیم نمی توانیم به آنها نزدیک شویم، و هیچ حرف مشترکی با آنها نداریم. یکی دیگر از اختلالاتی که شیوعی بیشتر از افسردگی در سالمندان دارد، اضطراب است که باعث ایجاد تشویش و نگرانی هائی در آنها میشود والبته سالمند این نوع نگرانی ها را یکی از نشانه های لاینفک و طبیعی پیری می داند (چانگ، کیم، آسکو، جونز، کوک و آمتمان[6]، 2015).

 

البته، منشا این اختلالات متفاوت است و هر کدام به صور گوناگونی به نمایش در می آیند در برخی موارد با مشکلات جسمانی اشتباه گرفته میشوند. در نتیجه کمک مناسب برای سالمندان صورت نمی گیرد. ریچمن (۱۹۵۹) اظهار داشته است که احساس تنهایی تجربه عاطفی دردناک، ترس آور، عام و خطیری است که پیامدهای آسیب شناختی گسترده ای دارد. همچنین پپلاو (۱۹۸۲) عنوان می کند که احساس تنهایی شخصی، یک احساس وحشت بیان نشده، نومیدی یا احساس بیقراری افراطی است. این احساسات تسریع کننده اعمال خودکاری است که اشخاصی دیگر را وادار می کند تا در تماس با فرد تنها قرار بگیرند. بدین ترتیب، ممکن است نوعی از تماس اجتماعی که فرد نیاز دارد فراهم شود. ساکنان خانه سالمندان ریسک بیشتری برای احساسات منفی از جمله: اضطراب، افسردگی، غم واندوه و… دارند. در این مکانها، احساسات منفی می تواند به طور مقطعی به علت بیماریهای مزمن و مشاهده ناتوانی ساکنان دیگر و همینطور بالا بودن مرگ به وجود آید (کابورال، اوانگلیستا و وتسل[7]، 2012) که منجر به درد و رنج بیشتری در سالمندان میگردد. با این وجود، هیچ تلاش جدی از سوی آنها جهت تغییر صورت نمی گیرد. سوالی که اینجا مطرح میشود این است که آیا راهی برای کاستن اضطراب وافسردگی و آموختن روش مقابله با آنها در این قشر جامعه وجود دارد؟ با برنامه ریزی مناسب سالمندان می توانند از دوران سالخوردگی شاد و مولد لذت برده و به عنوان یک جز» یکپارچه با جامعه تلقی شوند.از جمله این برنامه ریزیها می توان به انواع روان درمانی اشاره کرد. امید درمانی نیز یکی از این روش ها می باشد. در واقع امید درمانی در پاسخ به درخواست متخصصان بالینی و با کاربرد منظم اصول نظریه امید در بافت درمانی ایجاد شد.( اسنایدر، 2002) امید داشتن و خوش بینی نسبت به اینده می تواند بر موقعیت های ایجاد کننده چالش و فشار روانی، تاثیر گذارد (کوهن، فردریکسن، براون، میکلز و کانوی[8]، 2009).

 

آیروینگ و همکاران (1998) در تحقیق خود نشان داده اند که آموزش امید می تواند منافع روان شناختی مختلقی برای افراد داشته باشد و همچنین مؤلفه شادی را در آن ها افزایش دهد. با توجه به آسیب پذیر بودن سالمندان نسبت به اختلالات خلقی و عوارضی که این اختلالات در پی خواهد داشت، هر گونه تلاشی برای رفع این اختلالات و کمک به سالمندان برای کاهش اضطراب و افسردگی مفید خواهد بود، با نظر به این که رویکرد مثبت نگری در بهزیستی و شادکامی انسان مؤثر است، لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا امید درمانی به عنوان یک رویکرد برگرفته از درمان راه حل مدار و درمان شناختی می تواند در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان تاثیر داشته باشد؟

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت مطالعه

 

یکی از وقایع اجتناب پذیری که در زندگی آدمی رخ می دهد پدیده ی سالمندی است و از مهمترین مسائل جامعه چگونگی برخورد با این پدیده است. در همه ی جوامع بشری سالمندان تعداد قابل توجهی از جمعیت را شامل می شوند. لذا هر اقدامی در جهت بهینه کردن شرایط زندگی آن ها می تواند مشکلات اجتماعی را کاهش داده و در کنار آن مشکلات خانواده نیز کاهش یابد. اغلب مشکلاتی که سالمندان با آن روبه رو هستند مشکلات جسمی و ناتوانایی های حرکتی و مشکلات روحی و روانی است از جمله مسائل روحی که سالمندان با آن مواجه می شوند ناامیدی و افسردگی است، روان شناسان گام های بسیاری در جهت بهبود این علائم رداشته اند ولی پس از ظهور جنبش روان شناسی مثبت، نظریه پردازان و محققان به جای توجه صرفبه تجارب یا ادراک های منفی به بررسی ساز ه هایی چون خودکنترلی، معنویت ، شادی ، خوش بینی و امید پرداختند (اشنایدر و مک کالوف،2000). آثار مثبت این ساز ه ها بر سلامت جسمانی و روانی در تحقیقات مختلف تأیید شده است. تحقیقات انجام شده نشان داده اند که امید با عاطفه مثبت (اشنایدر و همکاران ،1966) و احساس خود ارزشمندی (اشنایدر و همکاران،1997) همبستگی بالایی دارند و همچنین به طور منفی با افسردگی (اشنایدر و همکاران،1997) در ارتباط است.

 

امروزه سالمندی به عنوان یک پدیده مهم جهانی بوده که این امر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان جهان می باشد، به گونه ای که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) تعداد سالمندان در کشورهای آسیای جنوب غربی(از جمله ایران) در سال 2000 حدود 7 درصد کل جمعیت بوده و این رقم تا سال 2030 به 15 درصد خواهد رسید. همچنین افسردگی به عنوان یکی از شایعترین بیماری های دوران سالمندی و یکی از شایعترین اختلالات روانی و معضل عمومی زندگی بشر است. در ایران افسردگی 35 الی 45 درصد از بیماری های روانی را به خود اختصاص می دهد که متأسفانه این رقم روز بروز سیر صعودی می یابد. در سال 2000 افسردگی چهارمین رتبه را از نظر بیماری ها به خود اختصاص داده و پیش بینی می شود که تا سال 2020 به رتبه دوم و در سال 2030 به رتبه اول در تمامی سنین و دومی در کشورهای با درآمد بالا صعود کند. افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی سالمندان و از شایعترین عوامل خطر خودکشی در سالمندان است که نزدیک 34 درصد خودکشی های موفق را شامل می شود (خدابخشی کولایی، حیدری و فلسفی نژاد، 1394).

 

با توجه به اهمیت مطالب ذکر شده و توجه به این نکته که، سلامت سالمندان موضوع مهمی برای اقشار مهم جامعه به شمار می رود و لذا اگر بتوانیم از طریق پژوهش های مختلف به بررسی ها و راهکارها و نتایجی دست یابیم که بتوانند میزان سلامت سالمندان را ارتقاء بخشند می توانیم در این مهم قدم برداریم. بنابراین درصدد برآمدیم به بررسی اثربخشی امید درمانی بر کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان بپردازیم.

 

 

 

1-4- اهداف تحقیق

 

1-4-1- هدف کلی

 

تعیین اثربخشی امید درمانی بر کاهش افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری می باشد.

 

1-4-2- هدف جزئی

 

 

 

1-5. چارچوب نظری تحقیق…………… 4

 

 

1-6. مدل مفهومی تحقیق……………….. 5

 

 

1-7. فرضیه های تحقیق…………………. 6

 

 

1-8. روش تحقیق…………………………. 7

 

 

1-9. قلمرو مکانی تحقیق……………….. 7

 

 

1-10. قلمرو زمانی تحقیق………………. 8

 

 

1-11. روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه………………………………………….. 8

 

 

1-12. ابزار گردآوری اطلاعات………. 8

 

 

1-13. روش تجزیه و تحلیل داده ها….. 8

 

 

1-14 .تعریف متغیرهای تحقیق………… 9

 

 

1-14-1. تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق………………………………………… 9

 

 

1-14-2. تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق………………………………………… 9

 

 

 فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

 

2-1. مقدمه………………………………….. 11

 

 

2-2. هوش اخلاقی……………………….. 11

 

 

2-2-1. تعریف هوش اخلاقی…………. 12

 

 

2-2-2. انواع هوش………………………. 13

 

 

2-2-3. تأثیر هوش اخلاقی…………….. 15

 

 

2-2-4. اصول هوش اخلاقی…………… 17

 

 

2-3. مفهوم و تعریف ارزش ویژه برند.. 19

 

 

2-3-1. تأثیرات ارزش ویژه برند ……..  30

 

 

2-3-2. ابعاد ارزش ویژه برند………….. 33

 

 

2-4. وفاداری………………………………. 34

 

 

2-4-1. مفهوم وفاداری…………………. 34

 

 

2-4-2. تاثیر اعتبار برند بر وفاداری مشتریان………………………………………. 39

 

 

2-4-3. وفاداری به برند…………………. 41

 

 

2-4-4. اهمیت وفاداری به برند………. 43

 

 

2-4-5. ابعاد وفاداری……………………. 44

 

 

2-4-6. ارتباط بازاریابی رابطه مند با وفاداری مشتریان………………………….. 47

 

 

2-5. رضایت مشتری……………………… 49

 

 

2-5-1. مفهوم رضایت………………….. 49

 

 

2-5-2.اهمیت رضایت مشتری……….. 49

 

 

2-5-3.اندازه گیری میزان رضایت مشتریان………………………………………. 50

 

 

2-5-4. مدل کانو…………………………. 51

 

 

2-5-5. تأثیر کیفیت خدمات بر رضایت مشتری…………………………….. 53

 

 

2-5-6.چرخه بهبود مستمر رضایت مشتری……………………………………….. 56

 

 

2-5-7. رضایت مشتری، رمز بقا در بازار رقابتی…………………………………. 57

 

 

2-5-8. رضایت مندی…………………… 58

 

 

2-6. پیشینه تحقیق………………………… 60

 

 

2-6-1. تحقیقات داخلی………………… 60

 

 

2-6-2. تحقیقات خارجی………………. 63

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم : متدلوژی تحقیق

 

 

3-1. مقدمه………………………………….. 65

 

 

3-2. طرح پژوه…………………………….. 65

 

 

3-2-1. طرح پژوهش برحسب هدف.. 65

 

 

3-2-2. طرح پژوهش برحسب روش.. 65

 

 

3-3. متغیرهای پژوهش………………….. 66

 

 

3-3-1. متعیر مستقل……………………… 66

 

 

3-3-2. متغیر میانجی…………………….. 66

 

 

3-3-3. متغیر وابسته………………………. 66

 

 

3-4. جامعه آماری مورد بررسی………. 66

 

 

3-4-1. جامعه آماری تحقیق…………… 66

 

 

3-4-2. روش نمونه گیری……………… 67

 

 

3-4-3. تعیین حجم نمونه………………. 67

 

 

3-5. روش و ابزار گردآوری داده ها…. 68

 

 

3-6. تأیید روایی پرسشنامه……………… 68

 

 

3-7. تأیید پایایی پرسشنامه……………… 68

 

 

3-8. شیوه سنجش متغیرهای پژوهش… 69

 

 

 

3-8-1. سنجش متغیر هوش اخلاقی…. 69

 

 

3-8-2. سنجش متغیر رضایت مشتریان 70

 

 

3-8-3. سنجش متغیر وفاداری مشتریان………………………………………. 71

 

 

3-9. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها…….. 71

 

 

3-9-1. ضریب همبستگی………………. 71

 

 

3-9-2. آزمون فرض معنی دار بودن ضریب همبستگی………………………….. 72

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم : تحلیل یافته ها

 

 

4-1. مقدمه………………………………….. 73

 

 

4-2. آمار توصیفی………………………… 73

 

 

4-2-1. جنسیت پاسخ دهندگان………. 74

 

 

4-2-2. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان…………………………………….. 75

 

 

4-2-3. وضعیت سنی پاسخ دهندگان. 76

 

 

4-3. آمار استنباطی……………………….. 77

 

 

4-3-1. بررسی نرمال بودن داده ها (k-s )………………………………………… 77

 

 

4-3-2. تجزیه و تحلیل استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون…. 78

 

 

4-3-3. آزمون فرضیات تحقیق……….. 79

 

 

 فصل پنجم : بحث و تفسیر و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

 

 

5-1. مقدمه………………………………….. 91

 

 

5-2. نتایج تحقیق………………………….. 91

 

 

5-2-1. نتایج حاصل از فرضیه‌ها……… 91

 

 

5-3. پیشنهادات تحقیق………………….. 101

 

 

5-3-1. پیشنهادات حاصل از فرضیه ها 101

 

 

5-3-2. پیشنهادات مدیریتی……………. 104

 

 

5-3-3. پیشنهاد به محققان آینده……… 105

 

 

5-4. محدودیت‌های تحقیق…………….. 105

 

 

مراجع و مآخذ……………………………… 107

 

 

پیوست ها……………………………………. 109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

جدول ‏3‑1 : نتایج آلفای کرونباخ.. 69

 

 

جدول ‏4‑1  :توزیع فراوانی و درصد پاسخ دهندگان به تفکیک جنسیت… 74

 

 

جدول ‏4‑2 : توزیع فراوانی و درصد پاسخ دهندگان به تفکیک میزان تحصیلات… 75

 

 

جدول ‏4‑3 : توزیع فراوانی و درصد پاسخ دهندگان به تفکیک سن.. 76

 

 

‏جدول ‏4‑4 :  ضریب همبستگی بین هوش اخلاقی رؤسا و کارکنان با رضایت مشتریان.. 79

 

 

‏جدول ‏4‑5 : :محاسبه اثرات  مستقیم و غیر مستقیم از هوش اخلاقی به وفاداری.. 80

 

 

جدول ‏4‑6 : ضریب همبستگی بین دو متغیر عمل مطابق با اصول و ارزشها با رضایت مشتریان.. 81

 

 

جدول ‏4‑7 : ضریب همبستگی بین دو متغیر راستگویی با رضایت مشتریان بانک…. 82

 

 

جدول ‏4‑8 : ضریب همبستگی بین دو متغیر حمایت از حقیقت با رضایت مشتریان.. 83

 

 

جدول ‏4‑9 : ضریب همبستگی بین دو متغیر عمل به قول با رضایت مشتریان.. 84

 

 

جدول ‏4‑10 : ضریب همبستگی بین دو متغیر مسئولیت پذیری با رضایت مشتریان.. 85

 

 

جدول ‏4‑11 : ضریب همبستگی بین دو متغیر غمخوار دیگران بودن با رضایت مشتریان.. 86

 

 

جدول ‏4‑12 : ضریب همبستگی بین دو متغیر پذیرفتن اشتباهات با رضایت مشتریان بانک…. 87

 

 

جدول ‏4‑13 : ضریب همبستگی بین دو متغیر مسئولیت خدمت به دیگران با رضایت مشتریان.. 88

 

 

جدول ‏4‑14 : ضریب همبستگی بین دو متغیر چشم پوشی از اشتباهات دیگران با رضایت مشتریان.. 89

 

 

جدول ‏4‑15 :ضریب همبستگی بین دو متغیر رضایت مشتریان با وفاداری مشتریان.. 90

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

 

 

 

 

 

نمودار ‏2‑1 :مدل کانو 52

 

 

نمودار ‏4‑1 : توزیع فراوانی و درصد پاسخ دهندگان به تفکیک جنسیت.. 74

 

 

نمودار ‏4‑2 :  توزیع فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک میزان تحصیلات.. 75

 

 

نمودار ‏4‑3 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک سن. 76

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

 

 

 

 

شکل ‏1‑1 : مدل مفهومی تحقیق. 5

 

 

شکل ‏2‑1 : زنجیره ارزش ویژه برند. 21

 

 

شکل ‏2‑2 : یک چارچوب مفهومی از ارزش ویژه برند. 23

 

 

 

 

 

1-1. مقدمه

 

 

نقش و اهمیت مشتری در شرکت­ها و سازمان­ها به سبب تأثیر مستقیمی که بر رشد و بقای سازمان در بازار رقابت می گذارند و نیز کسب منافعی که برای ایشان دارند، سبب گردیده تا امروزه از نظر فلسفی لزوم کسب رضایت مشتری درک و پذیرفته شود و در کلیه واحدهای سازمانی گرایش به مشتری داشته باشند و سمت و سوی فعالیت همه آنها مشتری و جلب رضایت او باشد. در دنیای امروز اصل رقابت ایجاب می کند که توجه مدیران سازمان ها معطوف به بالا بردن خشنودی مشتریان، کاهش هزینه های تولید و ارائه خدمات با سطح بالای کیفیت در کار باشد. لذا بررسی و شناخت شاخص­های رضایت مشتری و سنجش رضایت مشتریان بدین لحاظ حائز اهمیت بوده که نهایتاً سطح رضایت مشتری تعیین کننده موفقیت یا شکست سازمان هاست. رعایت اصول اخلاقی از وظایف اصلی مدیران می­باشد. اخلاقی بودن نه تنها سبب رضایت کارکنان و مشتریان است بلکه مشتریان و کارکنان را به دوستداران دو آتشه مدیران تبدیل می­کند. دوستدارانی که از ارتباط با مدیران لذت می برند و سعی می­کنند آشنایان و سایر همکاران خود را در این لذت سهیم کنند. براین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی ارتباط هوش اخلاقی رؤسا و کارکنان با رضایت و وفاداری مشتریان بانک­ مسکن استان آذربایجان غربی انجام گرفته است.

 

 

1-2. بیان مسأله(تعریف موضوع تحقیق)

 

 

دنیای کسب و کار در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم با رقابت روز افزون بنگاه­های اقتصادی رو به رو بوده است. افزون ­بر این، مشتریان هر روزه آگاهی بیشتری نسبت به رقبا و محصولات و خدمات پیدا می­کنند و گزینه­های مختلفی را پیش­رو دارند. با این شرایط به جرأت می­توان ادعا کرد که امروزه هیچ کسب و کاری به جز سازمان­های انحصاری نمی­توانند بدون داشتن مشتریان وفادار دوام آورند . با توجه به این واقعیت که انتظارات مشتریان به طور دائم در حال افزایش است، سازمان­ها ملزم هستند تا فراتر از نیازهای اولیه مشتریان رفته، انتظارات مشتریان را تأمین و کانون توجه خود را از ارضای صرف مشتری به ایجاد وفاداری و اعتماد از طریق ایجاد ارتباطی بلندمدت، دو جانبه و سودآور  برای هر دو طرف معطوف نمایند . در این راستا دو مسأله مهم یعنی انتخاب مشتری و وفاداری او، تمامی تلاش­ها در حوزه دانش بازاریابی را پوشش می­دهد چرا که هدف اصلی بنگاه­های اقتصادی از تلاش و رقابت، جذب مشتری و تعامل و سودآوری بلند مدت از اوست ( مهرانی و همکاران ، 1391 ).

 

 

تعریفی که محققان از وفاداری مشتریان نسبت به بانک داشته­اند، پاسخ رفتاری توأم با تعصب ( یعنی غیرتصادفی) یا ملاقات مجددی که از طریق برخی واحدهای تصمیم­گیری نسبت به یک بانک، خارج از فضای سایر بانک­ها در طی زمان ابراز می­شود که تابعی از فرآیندهای روانشناسی ( تصمیم­گیری و ارزیابانه ) بوده و منتج به تعهدات نسبت به مارک تجاری می­گردد.  همچنین رضایت­مندی مشتری را به عنوان احساس یا نگرش یک مشتری نسبت به یک محصول یا خدمت بعد از استفاده از آن تعریف می­کنند. رضایت­مندی مشتری نتیجه اصلی فعالیت بازاریابی است که به عنوان ارتباطی بین مراحل مختلف رفتار خرید مصرف کننده عمل می­کند. اگر مشتریان به وسیله خدمات خاصی رضایت­مند شوند به احتمال زیاد خرید خود را تکرار خواهند کرد ( مهرانی و همکاران ، 1391) . علیرغم اهمیت وفاداری مشتریان در شرایط کنونی و نیز اینکه به دلیل ماهیت خدماتی فعالیت بانک­ها  درگیری و تعامل بین مشتریان و کارکنان بیشتر است و متأسفانه برخی از بانک­ها به این مقوله یعنی استخدام و بکارگیری کارکنان با تعهد اخلاقی خوب توجه چندانی ندارند. زیرا بانک­ها و مؤسسات در دنیای پویا و پرمخاطره امروزی برای اینکه بتوانند بقای خودشان را تحکیم بخشند ، باید مدیران و کارکنان خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی و فراگیری هوش اخلاقی نمایند . چرا که رعایت آنها باعث دلگرمی کارکنان و به تبع آن افزایش کیفیت خدمات و در نهایت جلب رضایت ارباب رجوع و تثبیت بقای سازمان­ها خواهد شد . مدیران با داشتن هوش اخلاقی بالا، می­توانند با سالم­سازی و  بهینه کردن عملکرد بانکی ، موقعیت و جایگاه خود را در بازار رقابتی تضمین کنند (اسگندری و همکاران، 1391) .

 

 

بنابراین تحقیق حاضر در پی پاسخ به این دو سؤال است که:

 

 

آیا هوش اخلاقی رؤسا و کارکنان با رضایت مشتریان بانک­ مسکن استان آذربایجان غربی ارتباط معناداری دارد ؟

 

 

آیا هوش اخلاقی رؤسا و کارکنان با وفاداری مشتریان بانک­ مسکن استان آذربایجان غربی ارتباط معناداری دارد ؟

 

 

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

در شرایط کنونی با توجه به بازار رقابتی موجود میان بانک­ها، برای ایجاد سودآوری بیشتر و تأمین منافع صاحبان سهام، مدیران و کارکنان این بانک­ها باید به ابعاد گوناگونی از روابط میان بانک و مشتری توجه ویژه­ای نمایند و مشتریان وفادار خود را افزایش دهند. امروزه اخلاقیات و مدیریت تنوع از عوامل اصلی عملکرد موفقیت­آمیز در یک محیط رقابتی است. عدم توجه به اخلاق در مدیریت سازمان­ها می­تواند معضلات بزرگی برای سازمان­ها به وجود آورد. در این میان قضاوت افراد در مورد اخلاقی بودن و  یا غیراخلاقی بودن کارها بر کمیت و کیفیت کار آنان و در نتیجه موفقیت سازمانی تأثیر قابل توجهی دارد. همچنین در ساختار سازمان­های کنونی، اعتماد و سهیم کردن کارکنان یا مشارکت دادن افراد در اطلاعات جایگزین ساختارهای قدیمی و کنترل­های شدید گذشته شده است. امروزه بهترین مدیر کسی است که به حرف کارکنان گوش دهد، موجبات انگیزش آنان را فراهم آورد و به حمایت از آنها برخیزد. رهبران موفق یا اثربخش، قدرت و مسئولیت را با کارکنان تقسیم می­کنند و آنان را در این موارد سهیم می­نمایند. مدیران برای اطلاع از وضعیت محیط داخلی و خارجی سازمان­ها، نیازمند برقراری ارتباط با عوامل داخلی و خارجی­اند تا نسبت به رفع مسایل و مشکلات موجود اقدام و در راستای ارتقاء و توسعه سازمان بیش از پیش تلاش نمایند. اگر مدیران هوش اخلاقی خود را تقویت یا بالا ببرند، می­توانند در برقراری ارتباط با کارکنان و مشتریان خود به صورت مؤثر عمل نمایند ( سیادت و همکاران ، 1388 ) .

 

 

 

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

2-1-تعهد سازمانی.. 9

 

2-1-1-مقدمه. 9

 

2-1-2- تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی.. 9

 

2-1-3- قلمرو تعهد سازمانی.. 10

 

2-1-4- اهمیت تعهد سازمانی.. 11

 

2-1-5- فرآیند ایجاد تعهد سازمانی.. 12

 

2-1-7- انواع تعهد سازمانی.. 13

 

2-1-8- دیدگاه‌هایی در مورد کانون‌های تعهد سازمانی.. 15

 

2-1-9- رویکردهای تعهد سازمانی.. 16

 

2-1-10- الگوهای ارائه شده در زمینه تعهد سازمانی.. 17

 

2-1-10-1- الگوی یک بعدی.. 17

 

2-1-10-2- الگوهای چند بعدی.. 17

 

2-1-11- شیوه‌های تقویت تعهد کارکنان در سازمان. 20

 

2-1-11-1- نتایج مطلوب.. 21

 

2-1-11-2-  نتایج نامطلوب.. 26

 

2-2-1- تعریف و ماهیت عملکرد کاری.. 29

 

2-2-2- مدیریت عملکرد. 31

 

2-2-3-اصول مدیریت عملکرد. 32

 

2-2-4-فرایند مدیریت عملکرد. 32

 

2-2-5-مزایای مدیریت عملکرد. 33

 

2-2-6-معایب مدیریت عملکرد. 34

 

2-2-7-مدل آچیو: 35

 

2-3-پیشینه تحقیق.. 38

 

فصل سوم:روش تحقیق

 

3- 1- مقدمه. 43

 

3- 2- روش تحقیق.. 43

 

3- 3- جامعه آماری.. 43

 

3- 4- نمونه آماری و روش نمونه گیری و روش تعیین حجم نمونه. 43

 

3-5- روش‌های جمع آوری اطلاعات.. 43

 

3- 6- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 44

 

3- 7- روش‌های آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 45

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق

 

4-1)مقدمه. 47

 

4-2)تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها 48

 

4-2-1)بر حسب جنسیت.. 48

 

4-2-2) بر حسب وضعیت تأهل.. 49

 

4-2-3)بر حسب تحصیلات.. 50

 

4-2-4)بر حسب سن.. 51

 

4-2-5 )بر پایه سابقه خدمت.. 52

 

4-3)تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها 53

 

4-3-1) بررسی فرضیه فرعی اول: 53

 

4-3-2) بررسی فرضیه فرعی دوم: 54

 

4-3-3) بررسی فرضیه فرعی سوم: 55

 

4-3-4) بررسی فرضیه اصلی: 56

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق

 

5-1)مقدمه. 58

 

5-2)نتیجه گیری.. 58

 

5-2-1)نتیجه گیری از آمار توصیفی.. 58

 

5-2-2)نتیجه گیری از آمار استنباطی.. 58

 

5-3)مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات مشابه پیشین.. 59

 

5-4) محدودیت‌های تحقیق.. 60

 

5-5) پیشنهادات تحقیق.. 60

 

5-5-1)پیشنهادات مبتنی بر نتایج تحقیق.. 60

 

5-5-2) پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی.. 61

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

جدول 2ـ1 انواع نه‌گانه روابط سازمانی… 14

 

جدول 2ـ2 چهار دیدگاه مختلف تعهد. 16

 

 

جدول 2-3 نتایج مطلوب تعهد سازمانی برای فرد و گروه کاری و سازمان ‌ 22

 

جدول 2ـ4 میانگین و انحراف معیار و ضریب همبستگی بین هر یک از اجزا سه‌گانه تعهد سازمانی و ترک خدمت.. 25

 

جدول 2ـ5 نتایج نامطلوب تعهد سازمانی برای افراد ، گروه کاری و سازمان.. 28

 

جدول 4ـ1توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه جنسیت… 47

 

جدول 4ـ2توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه وضعیت تأهل.. 48

 

جدول 4ـ3توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه تحصیلات 49

 

جدول 4ـ4 توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه سن… 50

 

جدول 4ـ5 توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه سابقه خدمت… 51

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار1-1 مدل مفهومی تحقیق.. 5

 

نمودار 4ـ1توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه جنسیت… 47

 

نمودار 4ـ2توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه وضعیت تأهل.. 48

 

نمودار 4ـ3توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه تحصیلات 49

 

نمودار 4ـ4 توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه سن.. 50

 

نمودار 4ـ5 توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر پایه سابقه خدمت… 51

 

مقدمه :

 

           نیروی انسانی مهم‌ترین سرمایه سازمان‌هاست و هر چه این سرمایه از کیفیت مطلوب بالاتری برخوردار گردد احتمال موفقیت، بقاء و ارتقاء سازمان بیشتر خواهد شد. لذا می‌بایست در مورد بهبود کیفی نیروی انسانی سعی فراوان نمود چرا که این اقدام هم به نفع سازمان است و هم به نفع افراد اما نه تنها آموزش‌های تخصصی شامل این اقدام نمی‌گردد بلکه بهبود نگرش‌ها و تعدیل  ارزش‌های افراد را نیز شامل می‌شود. یکی از مهم‌ترین این نگرش‌ها تعهد سازمانی است. در دهه اخیر تحقیقات متعددی در این زمینه و در ابعاد مختلف مرتبط با آن انجام گرفته است. این تحقیقات در دو مقوله دسته بندی می‌شوند؛ گروه اول سعی در شناخت تعهد داشته‌اند و گروه دوم به بررسی عوامل مرتبط با تعهد پرداخته‌اند. گرچه این متغیر به نحو محسوس و کمی اندازه گیری نمی‌شود اما وجود آن علی‌الخصوص در برخی سازمان‌ها بسیار ضروری است.

 

           امروزه مدیران سازمان‌ها بر این اعتقادند که هر چه کارکنان بیشتر ارزش‌های سازمان را بپذیرند و خود را متعلق به سازمان و ملزم به تلاش در راه نیل به اهداف آن بدانند؛ احتمال موفقیت سازمان بیشتر خواهد شد. از طرفی یکی از برجسته‌ترین عوامل مؤثر در موفقیت سازمان ، چگونگی عملکرد آن می‌باشد لذا سازمان‌ها سعی دارند تا عوامل مؤثر و مرتبط به عملکرد کارکنان را شناسائی و تقویت نمایند. یکی از عوامل مؤثر بر عملکرد کارکنان تعهد سازمانی است که به نگرش‌های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمانی که در آن مشغول به کارند اطلاق می‌گردد.

 

1-2- بیان مسئله

 

           با توجه به تغییر و تحولات عصر حاضر نیروی انسانی نسبت به سایر منابع سازمان، از اهمیت خاصی برخوردار شده است. در واقع سرمایه انسانی، حیاتی‌ترین عنصر راهبردی و اساسی‌ترین راه برای افزایش اثربخشی و کارایی سازمان است و پیشرفت و ترقی جامعه را به دنبال خواهد داشت.

 

           عملکرد نهایی سازمان منوط به عملکرد تک تک افراد درون سازمان و محیط پیرامون آن می‌باشد؛ به عبارت دیگر از جمع نهایی و یا نتیجه نهایی عملکرد افراد و کارکنان سازمان، عملکرد کل سازمان را می‌توان به دست آورد. علت تفاوت‌های عملکردی سازمان‌های مختلف در جوامع مختلف چیست و علل تفاوت  عملکردی کارکنان در سازمان چیست؟ عدم رضایت و عدم احساس تعلق و وفاداری کارکنان می‌تواند تا خیر، غیبت و ترک سازمان را به همراه داشته باشد که علاوه بر هزینه‌های فراوان در روحیه سایر کارکنان نیز تأثیر می‌گذارد و سیستم روابط انسانی را مختل می‌سازد.

 

           چنانچه لیکرت بیان می‌کند ؛ روحیه ضعیف در کارایی سازمان اثر می‌گذارد. در سازمان‌ها با افراد مختلفی برخورد می‌کنیم که هر یک به کار و سازمان‌های خویش نگاه‌های گوناگونی دارند که اگر این دیدگاه‌ها را بر روی یک پیوستار نشان دهیم در یک طرف آن افرادی هستند که علاقه و احساس تکلیف و تعلق و عشق خاصی نسبت به سازمان خود دارند و تا پای جان نسبت به پیشبرد اهداف کوشش روزمره و تمایل نشان می‌دهند. در سمت دیگر این پیوستار افرادی را می‌بینیم که نسبت به سازمان خود وابستگی ندارند و نه تنها خود در جهت اهداف سازمان حرکت نمی‌کنند بلکه در ایجاد فرهنگ بی توجهی نسبت به مشکلات سازمان در بین دیگر همکاران مؤثر می‌باشند.

 

با توجه به مشاهده مسائلی در سازمان مورد مطالعه محقق سعی دارد تا رابطه بین تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان این سازمان را مورد مطالعه قرار دهد و به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا میان تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ رابطه معناداری وجود دارد؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

کارایی، اثربخشی و بهبود عملکرد از مهم‌ترین اهداف یک سازمان محسوب می‌شود و هر سازمانی سعی در تقویت این ستاده ها را از طرق گوناگون دارد. برای رسیدن به اهداف فوق باید عوامل مرتبط و مؤثر بر عملکرد کارکنان را شناسایی و تقویت نمود. یکی از این عوامل تعهد سازمانی است که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. نیروی انسانی وفادار و سازگار به اهداف و ارزش‌های سازمانی که مایل است فراتر از وظایف محوله فعالیت نماید  می‌تواند عامل مهمی در اثربخشی سازمان باشد. وجود چنین نیرویی در سازمان باعث بالا رفتن سطح عملکرد، پایین آمدن میزان غیبت، تا خیر و ترک خدمت شده و وجهه سازمان را در اجتماع مناسب جلوه داده و زمینه را برای رشد و توسعه سازمان فراهم کند(حسینیان و همکاران،10:1386).

 

           حرکت بهره ورا نه در سطح سازمان تنها نتیجه رفتار انسان‌هایی است که نسبت به سازمان دارای تعهد هستند و با نگرش مثبت، خلاق و رضایت مندانه به تغییر دنیای پیرامون خویش می‌اندیشند(خاکی،1376 :199).

 

تعهد و پایبندی می‌تواند پیامدهای مثبت و متعددی داشته باشد. کارکنانی که دارای تعهد و پایبندی هستند نظم بیشتری در کار خود دارند، مدت زمان بیشتری در سازمان می‌مانند و بیشتر کار می‌کنند(مورهد و گریفین، 1374 :82).

 

         در موارد بسیاری سازمان‌ها به افرادی نیاز دارند که به نفع سازمان و فراتر از وظایف مقرر تلاش کنند. این امر به ویژه در مشاغل حساس و بحرانی از اهمیت به سزایی برخوردار است. کوتاهی در جهت ایجاد تعهد و وابستگی روانی در اعضای سازمان مستلزم افزایش هزینه‌ها برای ایجاد سیستم کنترل و نظارت دقیق و پیچیده خواهد بود. داشتن کارکنانی که ارزش‌ها و اهداف سازمان در آن‌ها روانی شده باشد این اطمینان را به وجود می‌آورد که افراد باطناً در جهت تا مین منافع سازمان تلاش می‌کنند(خاکی 1376 : 197).

 

         درباره تعهد سازمانی به منزله یکی از مؤلفه‌های مهم رفتار سازمانی، پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است و مشخص شده است که در مواردی تعهد سازمانی می‌تواند اثرات مشخصی بر عملکرد افراد سازمان داشته باشد.

 

           پژوهشگر به علت علاقه مندی در تعیین رابطه بین تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ و یافتن راه حل‌ها و مستند علمی قابل اجرا به منظور ارتقاء عملکرد آن‌ها و همچنین تاکید بر اهمیت مسئله تعهد سازمانی در سازمان‌ها به انتخاب این موضوع پرداخته است.

 

 1-4- اهداف تحقیق

 

هدف اصلی:

 

            به طور کلی هر تحقیق برای دست‌یابی به هدف و منظور خاصی صورت می‌گیرد، این هدف خود را در قالب مسئله تحقیق نمودار می‌سازد و از طریق بیان آن آشکار می‌شود. هدف اصلی از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ می‌باشد.

 

اهداف فرعی:

 

 

1. بررسی رابطه بین تعهد عاطفی و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ

 

1. بررسی رابطه بین تعهد مستمر و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ

 

1. بررسی رابطه بین تعهد هنجاری و عملکرد کارکنان شرکت نفیس نخ

 

 

 

1-5-چهارچوب نظری تحقیق

 

           هر تحقیق به یک چهارچوب نظری نیاز دارد، چهارچوب نظری ، الگویی است که فرد پژوهشگر بر اساس آن درباره روابط بین عواملی که در ایجاد مسئله مهم تشخیص داده شده‌اند نظریه پردازی می‌کند(خاکی،1388 :163).

 

           در این پژوهش با توجه به دشواری‌ها و مشکلات و فقر منابع نظری، نظریه‌ای که بتواند ارتباط متقابل متغیرها را مورد توجه قرار دهد و در عین حال اجازه و امکان سنجش متغیرهای پژوهش را فراهم آورد منطقی به نظر می‌رسد از میان نظریه‌های مطرح شده نظریه مدل سه بخشی تعهد سازمانی می یر و آلن که زمینه تبیین و شناخت بهتری برای پژوهش حاضر مهیا می‌کند مورد استفاده قرار گیرد. لذا پژوهشگر در تدوین چهارچوب نظری این تحقیق از مبانی نظری پژوهش که برگرفته از اندیشه دانشمندان صاحب نظر در مدیریت می‌باشد به شرح زیر بهره جویی نموده است:

 

         متغیر مستقل (تعهد سازمانی) و مؤلفه‌های آن برگرفته از مدل سه بخشی آلن و می یر[1] و نهایتاً اینکه طرح متغیر وابسته (عملکرد کارکنان) بر گرفته از مدل هرسی و گلداسمیت[2] تحت عنوان الگوی اچیو خواهد بود.

 

 

 

 پژوهش حاضر با توجه به ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق مدل مفهومی زیر را ارائه و مورد بررسی قرار داده است.

 

               متغیر مستقل                                                                           متغیر وابسته

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عملکرد کارکنان	مؤلفه‌ها
	توانایی
	وضوح
	کمک
	انگیزه
	ارزیابی
	اعتبار
	محیط

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مؤلفه‌ها	تعهد سازمانی
تعهد عاطفی
تعهد مستمر
تعهد هنجاری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل سه بخشی تعهد سازمانی آلن و می یر

 

(مقیمی، 1383 : 393)                                      مدل هرسی و گلداسمیت تحت عنوان الگوی اچیو

 

                                                                           (هرسی و بلانچارد، 1375 :509)

 

نمودار1-1- مدل مفهومی تحقیق

 

 

 

1-6- فرضیات تحقیق

 

        فرضیات تحقیق شامل موارد زیر می‌باشد:

 

فرضیه اصلی:

 

 

– بررسی اثربخشی مصاحبه انگیزشی برسبک تفکردانش آموزان دارای ناتوانیهای یادگیری

 

 

 

 

 

1-5)فرضیه های پژوهشی

 

1-5-1)فرضیه کلی

 

– مصاحبه انگیزشی بر انگیزه پیشرفت و نارسایی هیجانی دانش آموزان دارای ناتوانیهای یادگیری موثر است.

 

1-5-2)فرضیه جزئی

 

– مصاحبه انگیزشی بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان دارای ناتوانیهای یادگیری موثر است.

 

– مصاحبه انگیزشی بر  نارسایی هیجانی دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری موثر است.

 

– مصاحبه انگیزشی برشناسایی احساسات دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری موثر است.

 

– مصاحبه انگیزشی بر توصیف احساسات دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری موثر است.

 

– مصاحبه انگیزشی برسبک تفکر دانش آموزان دارای ناتوانیهای یادگیری موثر است.

 

1-6)متغیرهای پژوهشی

 

1-6-1)متغیر وابسته

 

-نارسایی هیجانی

 

– انگیزه پیشرفت

 

1-6-2)متغیر مستقل

 

-مصاحبه انگیزشی

 

 

 

[1] .Learning disabilities

 

[2].Alexithymia

 

[3] .Sifneos

 

[4] .Taylor & Bagby

 

[5] .Tull , Medaglia ,& Roemer

 

[6]. Achievement Motivation

 

[7] .Reeve

 

[8] .Harackiewicz ,Barron , Carter,Lehto &Elliot

 

[9] .Motivational interviewing

 

[10] . Stage Of Change

 

[11] . Decisional Balance

 

[12] . Janis

 

[13] .Mann

 

[14]  .Reactance

 

[15] .Brehm

 

[16] . Self-Perception Theory

 

[17] . Bem

 

[18] .Self-Regulation Theory

 

[19] . Kanfer

 

[20] . Values Theory

 

[21] . Rokeach

 

[22].Fields

 

[23].Self Determination Theory

 

[24].Autonomy

 

[25] .Competence

 

[26] .Relatedness

 

[27] .Deci & Ryan

 

[28] .Krik , Gallaghe,Cileman& Anastasiow

 

[29] . Freilich & Shechtman

 

[30].Sidman , Biederman & Stephan

 

[31] .Lerner

 

[32] .Haager &Vauhn

 

[33] .Valas & MC Lafin

 

[34] .Haager & Vaughn

 

[35] .Heiman & Berger

 

[36] .Silver,Ruff, Iverson,Barth,Broshek & Wechsler

 

[37] .Rourk

 

[38] .Bauminger & Kimhi-Kind

 

[39] .Ladd &Troop-Gordon

 

[40] .Wiener

 

[41] .Estell,Jones,Pearl,Van Acker,Farmer &Rodkin

 

 

[42] .Sideridis

 

[43] .Wiener & Schneider

 

[44] .Al-Yagon& Mikulincer

 

[45]. Auerbach, Gross-Tsur, Manor & Shalev

 

[46] .Klasen & Linch

 

[47] .Sideridis , Morgan, Botsas,Padeliadu &Fuchs

 

[48] .Silver,Ruff,Iverson,Barth,Broshek,Boush,Koffler & Reynolds

 

[49] .Masten & Garmezy

 

[50] .Werner & Smith

 

[51] .Morrison & Cosden

 

[52] .Quine & Paul

 

[53] .Roach , Ormond & Barratt

 

[54] .Valentine , MCdermott & Anderson

 

[55] .Dyson

 

[56]. Semrud-Klikeman , Walkowiak , Wilkinson & Minne

 

[57].Grant & Grant

 

[58] .Sifneos

 

[59] .Joukamaa ,Saarijarvi ,Muuriaisniemi & Salokangas

 

[60] .Fessler , Rosenberg & Rosenberg

 

[61].Fristad , Topolosky , & Weller

 

[62] .Buysse , Goldman & Skinner

 

[63] .King & Emmons

 

[64] .Golman

 

[65] .Helmers &Mente,

 

[66] .Modestin,Furre&Malti

 

[67] .Devine , Stewart & Watt

 

[68] .Eizaguirre , Cabezon , Alda , Olariaga & Juaniz

 

[69] .Honkalampi , Hintikka , Tanskanen , Lehtonen & Viinamaki

 

[70]. Montebarocci, Codispoti, Baldaro & Rossi

 

 

2-11- موانع دستیابی به شادکامی.. 43

 

2-12- هوش هیجانی و شادکامی.. 46

 

2-13- هوش هیجانی، چه فرقی با هوش منطقی دارد؟. 46

 

2-14- عناصر تشکیل‌دهنده مؤلّفه‌های هوش‌ هیجانی، از دیدگاه بار- آن. 48

 

2-15- رابطه هوش هیجانی با شادکامی.. 52

 

2-16- پیشینه تجربی.. 54

 

فصل سوم روش تحقیق. 58

 

3-1- مقدمه. 59

 

3-2- روش تحقیق. 59

 

3-3-شیوه اجرای تحقیق. 59

 

3-4-جامعه آماری وحجم نمونه. 59

 

3-5-روش نمونه گیری.. 60

 

3-6- روش جمع آوری داده 60

 

3-7-ابزارگردآوری داده ها 60

 

3-8- روشهای تجزیه و تحلیل داده ها 63

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل. 64

 

4-1-مقدمه. 65

 

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری.. 73

 

5-1- مقدمه. 74

 

5-2- خلاصه ای از تحقیق. 74

 

5-3- نتیجه گیری کلی.. 74

 

5-4- محدودیتها 75

 

5-5- پیشنهادات.. 76

 

منابع و ماخذ. 77

 

ضمائم. 79

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

 

دانشمندان دریافته‌اند که شادی موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. افراد غمگین به‌طور معمول از نقص کارکرد دستگاه گوارش رنج می‌برند و مرتب در معرض آلودگی‌های میکروبی و ویروسی قرار می‌گیرند. شادی، عامل تقویت‌کنندهٔ سیستم اعصاب انسان است و از بروز افسردگی جلوگیری می‌کند. پژوهش‌های روانشناسی امروزه ثابت کرده‌اند که برخورداری از عنصر «شادی و رضایتمندی» بیش از هرچیز امری شخصی، تربیتی و به عبارتی «اکتسابی» است و این خط بطلانی است بر باورهای رایج که شاد زیستن و رضایت خاطر از «بودن» را صرفاً درگرو «هرچه بیشتر داشتنِ» عناصری می‌دانند که مستقل از فردیت، هویت و کیفیت‌های روانی آدمها است. مثبت اندیشی و شاد بودن، نوعی شیوه تفکر و شیوه زندگی است؛ همانگونه نارضایتی و منفی اندیشی. بنابراین می‌توان انتخاب کرد که جهان پیرامون و درونی خویش را چگونه تفسیر کنیم. اندوه همیشه بوده و خواهدبود؛ شرایط نامساعد، دشواری‌های زیستن، رنجها و تلخی‌های فردی و شکستها و ناکامی‌ها، همگی جزئی از زیست فردی و اجتماعی انسانهاست. می‌توان به همه آنها نگریست و جام زندگی را به تیرگی‌های آن آغشته کرد، و هم می‌توان در وراء آن، زیبائی زنده بودن و موهبت ناب و فرصتی کوتاه را که دراختیارمان است، به تمامی قدر دانست و از چیزهای کوچک حتی، بهانه‌ای ساخت برای شادمانی و لبخند. ( حسینی ، 1385 ).

 

انسان موجودی پیچیده و دارای ابعاد مختلفی است که حیات وی در اثر تعادل نسبی این ابعاد هضم شده و دوام می آورد. یکی از این ابعاد، سلامت روان می باشد که نظام نامه ی سازمان بهداشت جهانی آن را اینگونه تعریف می کند« سلامت روان، حالت کامل آسایش و کا میابی زیستی- روانی و اجتماعی است و صرف فقدان بیماری یا معلولیت نمی باشد»  سلامت روانی در  مفهوم عام خود نیز به سلامت فکر و تعادل روانی و دارا بودن خصوصیات مثبت روانی اتلاق می گردد و راههای دست یابی به سلامت فکر و روح که برای تعالی و تکامل فردی و ا جتماعی انسانها ناظم است با پرداختن به آن روشن می شود و همچنین در مفهوم تخصصی خود رشته ای از بهداشت است که افراد تحصیلکرده و دارای مهارت و تجربیات خاص با اتخاذ روشهای علمی ، آن را به مردم آموزش می دهند. سلامت روان، یعنی پیش گیری از بیماریهای روانی که پیشگیری به معنی وسیع آن عبارت است از به وجود آوردن عوامل و شرایطی که در واقع تکمیل کننده ی زندگی سالم و بهنجار می باشد وبه همین دلیل درمان اختلالهای روانی نیز جزیی از این فعالیت می باشد. یکی از عوامل مهم و در ارتباط با سلامتی روان، شادمانی است. کاواماتو (1999)افزایش شادمانی را در ارتباط مستقیم با افزایش وضعیت سلامت اشتها، خواب، حافظه، روابط خانوادگی، دوستی، وضعیت خانوادگی و در نهایت سلامت روان می داند. پرنگار (2004) معتقد است که ارتباط قوی بین شادکامی و سلامت روانی وجود دارد. آلبرکستن (2003)معتقد است که تجربه ی استرس، احساس شادکامی را کاهش می دهد یعنی هر چه فرد استرس بیشتری را تجربه نماید، از میزان شادکامی او کاسته می شود و سلامت روانی مورد تهدید قرار می گیرد. ریملند (1983)گزارش کرد ه است که اشخاص از خود گذشته معمولا شادتر از افراد خودخواه هستند. در سال های اخیر، اعتقاد بر این است که در نظر داشتن شادی و طراحی برنامه هایی برای شاد بودن، باعث افزایش شادمانی می شود و شادکامی محصول سلامت روانی است نه هدف آن. غالبا شادکامی توام با کارکرد مطلوب و سلامتی روانی همراه است و رضایت از روابط شخصی با سلامت روانی مطلوب رابطه دارد . افراد نوع دوست در مقایسه با کسانی که چنین نیستند شادترند و القای اندک عواطف مثبت، اشخاص را باهوشتر، مولدتر، دقیقتر و در نتیجه شادکام تر می کند. مرادی (1384) معتقد است که شادمانی با ابعاد شناختی، اجتماعی، هیجانی و جسمانی شخصیت رابطه دارد. خالقی (1388) دریافت که واقعیت درمانی به شیوه گروهی موجب افزایش شادکامی و سلامت روان و مولفه های مربوط به آن می شود. پترسون و همکاران (1998) نیز دریافتند که پس از آموزش نظریه انتخاب، ارضای نیازهای اساسی دانشجویان افزایش یافته است. پترسون 1998 معتقد است که خودپنداره دانشجویان دانشگاه تایوان در اثر آموزش نظریه انتخاب تقویت شده است. موفقیت هر کاری با میزان خوب کنارآمدن آدمها با یکدیگر بستگی دارد. همه انسان ها برای ارضای 5 نیاز اساسی که ریشه در ژن های ما دارد تلاش می کنند. رفتار ما همیشه وقتی بهترین انتخاب است که یک یا چند مورد از این نیازها را ارضا کند: این نیازها عبارتست از: نیاز به بقا، نیاز به عشق و محبت، نیاز به قدرت، نیاز به آزادی، نیاز به تفریح (گلسر، 1996 ترجمه فیروزبخت 1384).

 

1-2- بیان مساله

 

 

امروز در بحث شادکامی و شاد کردن نیز مشکلاتی وجود دارد. آنچه از سوی تعلیم و تربیت به عنوان راه های افزایش شادی مطرح می شود و مبالغ بسیاری برای طرح آنها صرف می شود. تنها شادکامی را بعنوان احساس مطلوب نشانه گرفته است (شاملو ،1384). بر طبق نظریه هیلز و آرگایل (2001) شادکامی یک سازه چند بعدی است که عناصر عاطفه و شناخت را با هم مقایسه می کند؛ شادکامی سه بعد اصلی دارد هیجان مثبت؛ رضایت از زندگی و نبود احساسات منفی از قبیل افسردگی و اضطراب (آرگایل و کراسلند 1987 به نقل از گاوین، 2004).

 

بسیاری از ما حتی نفس به اندازه‌ای می‌کشیم که نمیریم و مدتهاست تنفسی عمیق را در مسیر نسیم کوهستان ازیاد برده‌ایم. معنای زندگی را شاید از کودکان باید بیاموزیم؛ وقتی که بی‌دریغ می‌خندند و سرخوشانه از هر شیء کوچکی بهانه‌ای برای رضایت و آرامش می‌سازند. عده‌ای همواره به منظره پشت پنجره چشم می‌دوزند و عده‌ای دایماً به لکه‌های روی شیشه‌های همان پنجره. اگرچه به پیروی از سخن حکیمانه‌ای که می‌گوید وقتی نمی‌توانی دنیا را تغییر دهی دستکم خودت را تغییر بده، سهم مهمی از شاداندیشی امری فردی است؛ اما بی‌آنکه بخواهیم توپ را به زمین دیگران بیندازیم باید تأکید کرد که این هم تنها بخشی از حقیقت است و بخش دیگر آن، وابسته به تحلیل‌های جامعه شناختی موضوع. اگر براساس مفاهیم جامعه شناختی، واحد انسانی را جزئی از کلیتی بینگاریم که پهنه زیست اجتماعی است، پس روی عمده دیگری از این سکه در فضای بیرونی و به قول هابرماس در «حوزه عمومی» است که معنا می‌یابد. یعنی آنچه که در قلمرو سیاست و مدیریت امر اجتماعی می‌گنجد؛ به عبارتی بخش قابل توجهی از میزان رضایتمندی در برنامه ریزیهای عمومی است که رخ می‌نماید. بدیهی است که تهیه ملزومات مادی و رفاهی از وظایف اولیه و اولویتهای مهم دولتمردان در هر جامعه‌ای است اما نباید فراموش کرد که چنانچه نشاط، شادمانی و خرسندی عمومی رو به کاهش نهد، هیچ جامعه‌ای نخواهد توانست حتی برنامه‌های رفاه اجتماعی خود را که حاصل کار و تلاش و همت نیروهای انسانی اوست، به سامان برد .در طول قرن بیستم انسان پیش از تمام تاریخ بشریت دستخوش دگرگونی از نظر شیوه های زندگی روابط اجتماعی و مسائل اقتصادی گردیده است. تلاش در جهت صنعتی شدن و گسترش شهرنشینی و زندگی مکانیزه که لازمه آن قبول شیوه های نوین برای زندگی است. اثر معکوس بر سلامت انسان گذاشته و در ارتباط با مقوله سلامت ابعاد دیگری را مشخص نموده است. یکی از این ابعاد سلامت روان افراد جامعه است. مقوله ای که اگرچه تازگی ندارد لیکن از نظر تخصصی دیر زمانی نیست که به آن توجه گردیده است. با توجه به شیوع بیماری روانی در جامعه اهمیت تلاش در جهت اعتلای سلامت روانی افراد هر اجتماعی بارزتر می گردد. مهمترین مسأله در این ارتباط پیشگیری از مسائلی است که باعث می گردد سلامت روان افراد جامعه مختل گردد و بالطبع پیامدهای منفی در پی داشته باشد. پیشگیری از بروز این عوامل نیز جز با آشنایی با وضعیت موجود سلامت روان در افراد جامعه ای که قصد پیشگیری در آن را داریم ممکن نیست. چرا که آشنایی با وضع موجود ما را به اوضاع امیدوار می سازد و یا ما را جهت بکارگیری روشهای مناسب، در جهت از بین بردن عوامل مخل سلامت روان و بکارگیری ابزارهای مناسب در این جهت یاری می نماید. بحث سلامت روان به دلیل پرورش نسل از اهمیت ویژه ای برخوردار است ( سعادتی ، 1386 ).

 

فردریکسون (2002)معتقد است عواطف منفی همچون، اضطراب یا خشم، سبب می شوند ذهن فرد فقط به تولید واکنش دفاعی در برابر موضوعات ایجاد کننده ی این عواطف منفی ، محدود شود در صورتی که عواطف مثبت، سبب می شوند که ذهن فرد بر روی محرکها باز باشد و این مساله به نوبه ی خود فرصتهایی را برای توجه ی گسترده تر به محیط ، ایجاد کرده و در نتیجه خلاقیت فرد را بیشتر کرده و موجب شادکامی می شود. فروید نیز، طنز را وسیله ای برای دست یابی به شادی با وجود تمام اتفاقات اضطراب آور و شرایط نامساعد می داند. طنز، از ارزش ایمن سازی بسیاری برخوردار است . فروید معتقد است بدون داشتن حس بذله و استفاده از آن در موقعیت های مقتضی امکان ندارد بتوان از نظر روانی شاد بود. طنز به ما این توانایی را می دهد که شادی را در زندگی حفظ کنیم، شادی ای که همیشه در معرض خطر ناپدید شدن است.(جیکسون، 2005)

 

یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا می کند. از آنجا که دانشجویان از اقشار مستعد برگزیده جامعه و سازندگان فردای هر کشور می باشند، بنابراین سلامت روانی آنان از اهمیت ویژه ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی برخوردارد. از ضروریات اساسی زندگی دانشجویی که توجه به آن در رشد و توسعه جامعه اثر مستقیمی دارد و پرداختن به آن شرط اساسی در بهره وری بهینه از نیروهای کارآمد و تحصیل کرده می باشد، بهداشت روانی دانشجویان است. سلامت روانی یکی از ابعاد مهم سلامتی می باشد. بنا به تعریفی که کارشناسان سازمان جهانی بهداشت مطرح می کنند، سلامت ذهن عبارت از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، اصلاح محیط فردی و اجتماعی، حل تضادها و تمایلات شخصی، به طور منطقی، عادلانه و مناسب باشد. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین و کارآمدی هر جامعه ای ایفا می کند. افراد برای کنار آمدن با موقعیت های فشارزا از شیوه های مقابله‌ای متفاوتی استفاده می کنند. کارآمد و ناکارآمد بودن این شیوه‌های مقابله، نقش اساسی در بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی افراد دارد. در این راستا یکی از راه هایی که مکرراً از سوی محققین مختلف برای حفظ ارتقای سلامت روانی توصیه می شود، انجام فعالیت های ورزشی می باشد (دادخواه، 1383).

 

سازمان بهداشت جهانی سلامتی را رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری و ناتوانی تعریف می کنند (کی قباری، 2003) پژوهش های بسیاری در ایران نقش فعالیت های بدنی را در ارتقاء سلامت روانی بررسی کرده اند. در این میان، بیشتر پژوهش های انجام شده حاکی از ارتباط مثبت و معنادار بین انجام انواع فعالیت های ورزشی و سلامت روانی می باشد. در مطالعه ای که (حمایت طلب و همکاران 1382 و 1383) به منظور سلامت روانی دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار انجام دادند، نتایج نشان داد که گروه ورزشکار در مقایسه با گروه غیرورزشکار از عزت نفس، رضایتمندی، کارآمدی، خلق مثبت، سلامت روانی و شادکامی بالایی برخوردارند. بررسی نمرات سلامت روانی با در نظر گرفتن متغیر جنسیت نشان می دهد که میانگین نمرات سلامت روانی دختران 79/26 و میانگین سلامت روانی پسران 13/24 می باشد.
در سال های اخیر موضوع سلامت روان بسیار مورد بحث وتوجه روان شناسان ، روان پزشکان و مشاوران قرار گرفته وتوجه به نقش سلامت روان در تضمین زندگی فردی واجتماعی اهمیت ویژه یافته است. تاکنون از سلامت روان تعاریف گوناگونی ارائه شده است که همه ی آنها بر تعادل ویکپارچگی جسم وروح تاکید ورزیده اند. برخی سلامت روان را معادل با سازگاری با محیط خانواده دوستان وبه طور کلی اجتماع می دانند. در این تعریف کسی که بتواند تعارض‌های درونی وبیرونی خود را به خوبی حل کند ودر مقابل ناکامی های زندگی مقاوم باشد، دارای سلامت روان است.(تودور،1382به نقل از خسروی ،1385).
عوامل موثر بر سلامت روان با توجه به وجود تفاوت های فردی فراوان بدون تردید بسیار متعدد است لیکن یکی از عواملی که می تواند بر سلامت روان فرد اثر گذارد کمال گرایی می باشد. این مفهوم اگرچه در دو دهه پایانی قرن بیستم مورد توجه قرار گرفته اما هنوز به عنوان پدیده ای تقریبا ناشناخته مطرح شده است. ما در جامعه کمتر خانواده ای می بینیم که بخاطر یک اشتباه کوچک فرزندشان آنها را مورد سرزنش و انتقاد قرار ندهند و انتظارهای بیش از حد توان او را از وی نخواهند. بدون تردید اکثر ما دوست داریم کارهایمان را بدون هیچ نقصی انجام داده و حتی اگر یک اشتباه کوچک مرتکب شویم خود را سرزنش می کنیم و با این خودسرزنشگری و ارزیابی منفی مشکلاتی بر فرآیندهای درونی مان ایجاد می کنیم (نجفی، 1383).

 

 لذا در این پژوهش سعی شده است تا سلامت روان دانشجویان دانشگاه فرهنگیان …. را مورد بررسی قرار دهیم و مسئله اصلی این است که آیا بین شادکامی و سلامت روان در دانشجویان رشته های علوم تربیتی و آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان  ….  رابطه معنی دار وجود دارد ؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف بهداشت روانی آن جامعه است . سلامت روانی نقش مهمی  در تضمین پویایی و کار آمدی هر جامعه ایفا می کند سازمان بهداشت جهانی ، سلامت را عبارت از رفاه کامل جسمی ،روانی و اجتماعی می داند . هنگامی انسان در وضعیت سلامت کامل است که بهداشت در هر سه بعد وجودی آدمی تأمین شده باشد .سلامت روان عبارت است ازرفتار موزون و هماهنگ با جامعه ، شناخت و پذیرش واقعیت های اجتماعی و قدرت سازگاری با آنها و شکوفایی استعدادهای فطری خویش . ارتقاء سلامت روانی در جامعه موجب بهبود کیفیت زندگی می گردد. بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی درمقابل آن مصونیت ندارد و این خطری است که بشر را مدام تهدید می کند . بیماری های روانی خاص یک قشر یا طبقه نبوده و تمام طبقات اجتماعی را شامل می شود. مطالعات انجام شده بر روی اختلالات روانی نشان دهنده ی آن است که آمار اختلالات روانی در اکثر جوامع در حال افزایش  می باشد به طوری که سازمان بهداشت جهانی پیش بینی نموده است که تا سال 2020 اختلالات خلقی دومین ، بیماریهای شایع در جهان خواهد بود  اختلالات عاطفی و روانشناختی از عوامل مهم در کاهش کیفیت زندگی در تمام جوامع هستند. طبق تخمین سازمان جهانی بهداشت از هر چهار نفر یکی یا به عبارت دیگر 25 درصد جمعیت جهان ازاختلالات روانی و رفتاری و عصبی رنج می برند. تقریباً درصد کودکان و نوجوانان در طی یک سال علایم DSM- IV نشانه های اختلالات روانشناختی را تجربه می کنند، علاوه بر این تعداد زیادی در معرض خطر آسیب  های آینده یا به خاطر مشکل رفتاری ، فشار عاطفی یا روانی‌نیازمند یاری وجود دارند، اما هنوز به مرحله ای نرسیده اند  . لذا سلامت روانی  آنان از ا همیت ویژه ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی  برخوردار است. ورود به دانشگاه مقطعی بسیار حساس  در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری  است و غالبا با تغییرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی  آنها همراه می باشد. مروری بر پژوهشهای انجام  شده نشان می دهد که شیوع و شدت مشکلات  روانی در دانشجویان نسبت به جمعیت غیر دانشجو  افزایش پیداه کرده است .  از آنجائیکه دانشجویان از حساس ترین اقشار جامعه هستند و نظر به اهمیت سلامت روانی این گروه مطالعه ای با هدف تعیین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و تاثیر شادکامی در افزایش آن صورت گرفت تا ضمن شناسایی گروه های آسیب  پذیر با استفاده از نتایج حاصله بتوان ضمن ارائه خدمات  بهداشت روان همچون مشاوره، روان درمانی و درمان دارویی موجبات ارتقاء سطح بهداشت روان دانشجویان را  فراهم نموده و از عوارض و پیامدهای افت تحصیلی و هدر  رفتن نیرو و توانایی قشر جوان و فعال جامعه که موجب آسیب اقتصادی کشور می گردد پیشگیری به عمل آید[1]. ( صادقیان و همکاران 1385 ).

 

جامعه ما، جامعه‌ای است که مصائب بسیاری را از سر گذرانده است، از جنگ تحمیلی تا مشکلات و مصائبی چون زلزله بم و… و لذا ضروری است که مسؤولان مربوط، در کنار اندیشیدن به تأمین نیازهای اولیه مادی، به ترویج وتدوین برنامه‌های عام برای گسترش مناسبتها و جشنها و مراسم شادی‌بخش نیز همت کنند. چنین رویکردهایی از توجه به چهره و کالبد شهری گرفته تا تشویق حضور رنگ و… را می‌تواند در بربگیرد؛ و در این راه می‌توان از متخصصینی ذی‌صلاح چون جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی و تجربیات مشابه دیگر کشورها در این عرصه، بهره‌ها برد؛ و البته از توانائی‌های معماران و هنرمندان که در کشور ما بسیارند. روانشناسی و واقعیات بارها تجربه شده در جوامع بشری ثابت می‌کنند که هیچ ملتی بدون خنده و شاد زیستن نخواهد توانست رؤیاها و آرمانهایش را محقق کند. ( کیومرث ، 1382 1-4- اهداف تحقیق